Foydalanuvchi:Alisher Nishonboyev/Dengiz ekotizimlari
Dengiz ekotizimlari—Yerdagi eng yirik suv ekotizimlaridan biridir. Bularga okeanlar, sho'r botqoqlar, suv toshqini zonalari, estuariylar, lagunalar, mangrovlar, marjon riflari, chuqur dengiz va dengiz tubi kiradi. Bu kabi joylar ekotizim hisoblanadi. Dengiz ekotizimi daryo ekotizimi bilan solishtirilsa, dengiz ekotizimi suv hususiyatlari yaxshiroq, kimyoviy tarkibi boyroq hisoblanadi. Dengiz suvlari Yer yuzasining uchdan ikki qismini egallaydi.
Dengiz ekotizimlari dengiz va quruqlik muhitini bog'lab turuvchi asosiy tizimlardan biri hisoblanadi. Jahon resurslari markazi ma'lumotlariga ko'ra, dengiz va okeanlarning qirg'oqdan 200 m gacha bolgan shelf zonada dengiz flora va faunasini taxminan 1/3 qismini tashkil qiladi va shu bilan birga estuar ekotizimlarini ham (ya'ni, sho'r botqoqlar, dengiz o'simliklari, mangrov o'rmonlari) dengiz ekotizimlarining bir qismidir. Shelf zonalari sayyoradagi eng yaxshi hududlardan biri hisoblanadi. Bundan tashqari, marjon riflari kabi dengiz ekotizimlari boshqa dengiz ekotizimlariga qaraganda oziq-ovqat va yashash sharoitining yaxshiligi bilan ajralib turadi. Bu esa yuqori darajadagi bioxilma-xillikni hosil qiladi[1].
Dengiz ekotizimlarida turli xil turlar mavjud .Shuning uchun har xil xavflarga yaxshi qarshilik ko'rsata oladi. Lekin, ba'zi holatlatlarda istisnolar yuzaga kelishi va bosqinga qarshilik ko'rsata olmasligi ham mumkin[2].
Tasniflash[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ekotizimlar—dunyo okeani pelagik (suvning ustki qismi) va bentik (suvning pastki qismi) kabi qismlarga bo'linadi.
Bental supralittoral (suvning chayqalishi va chayqalishi tufayli suv bosgan qirg'oqning bir qismi), littoral (ko'tarilish paytida vaqti-vaqti bilan suv bilan to'ldirilgan qirg'oq hududi va past suv to'lqinlari kuzatiladigan qismi, chuqurligi 18 m gacha), sublitoral (yuqori qism), fotosintetik o'simliklar tarqalishining pastki chegarasiga qadar, 100 - 200 m chuqurlikda), batial ( materik qiyaligini egallaydi, 600 m chuqurlikgacha), tubsiz (3000 m chuqurlikdagi okean tubini egallaydi) va mutloq abissal yoki gadal (6–7 km dan ortiq chuqurlikda) kabi kichik qismlarga bo'linadi.
Pelagik esa vertikal va gorizontal ravishda, epipelagik (200 m chuqurlikdagi suvning yuqori qatlami), batipelagik (batialning pastki chegarasigacha), abissopelagik (batialning pastki chegarasidan 6-7 km chuqurlikgacha) bo'linadi. va mutloq abissopelagic (6-7 km dan yuqori chuqurlikda).
Dengiz ekotizimlarining barcha organizmlari: nekton (faol suzuvchi hayvonlar - baliq, kalamar, sakkizoyoq, kitlar, muhrlar, dengiz ilonlari va toshbaqalar), plankton (kichik o'simliklar va uzoq masofalarda faol harakat qilish qobiliyatiga ega bo'lmagan hayvonlar), bentos (dengiz tubida yashovchi oʻsimlik va hayvonlar) kabilardir[3].
Eslatmalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Marine Ecosystems | Biological Indicators of Watershed Health | US EPA“. 2007-yil 12-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 24-dekabr.
- ↑ Stachowicz, Fried, Osman, Whitlatch ESA Online Journals - BIODIVERSITY, INVASION RESISTANCE, AND MARINE ECOSYSTEM FUNCTION: RECONCILING PATTERN AND PROCESS.
- ↑ В.П. Семерной. ОБЩАЯ ГИДРОБИОЛОГИЯ
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- U. S. Atrof-muhitni muhofaza qilish agentligi - EPA: Dengiz ekotizimlari
- Encyclopædia Britannica Online: "Dengiz ekotizimi" - (2008).
- Smitson instituti: Okean portali
[[Turkum:Gidrobiologiya]] [[Turkum:Dengiz]] [[Turkum:Ekosistema]]