Foydalanuvchi:Asadbek Bekmirzayev1/Ziyo Xolida
| Xolida Ziyo | |
|---|---|
_(cropped).jpg) Ziyo (2016) | |
| 9-Bangladesh Bosh vaziri | |
|
Mansab davri 10-oktyabr 2001-yil – 29-oktyabr 2006-yil | |
| Prezident | |
| Oʻtmishdoshi | Latifur Rahman |
| Vorisi | Iajuddin Ahmed |
| 3-Bangladesh millatchilar partiyasi raisi | |
|
Mansab davri 10-may 1984-yil | |
| 4-Muxolifat yetakchisi | |
|
Mansab davri 29-dekabr 2008-yil – 9-yanvar 2014-yil | |
| Oʻtmishdoshi | Sheikh Hasina |
| Vorisi | Rowshan Ershad |
| Shaxsiy maʼlumotlari | |
| Tavalludi |
Khaleda Khanam Putul 1945 (yoshi 78–79) Jalpaiguri, Bengal, Britaniya Hindistoni |
| Siyosiy partiyasi | Bangladesh millatchi partiyasi (1979-yildan hozirgi kungacha) |
| Boshqa siyosiy birlashmalari |
|
| Turmush oʻrtogʻi |
Ziaur Rahman (turm. 1960; vaf. 1981) |
| Bolalari | |
| Ota-onasi | Iskandar Majumder, Taiyaba Majumder |
| Qarindoshlari | Majumdar-Ziyo oilasi |
Xolida Ziyo yoki boshqa imloda Xalida Zia Rahmon Begum (bengalcha: খালেদা জিয়া) — 1991-yildan 1996-yilgacha va 2001-yildan 2006-yilgacha Bangladesh Bosh vaziri lavozimida faoliyat olib borgan. Bangladesh millatchi partiyasi (BNP) rahbari boʻlib ishlagan. Koʻpincha, u egallagan ijtimoiy-siyosiy mavqega hurmat belgisi sifatida uning ismiga Begum — „xonim“ sharafli soʻzi qoʻshilib aytiladi.
Hayoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Xalida Ziya oʻsha paytda Britaniya Hindistonining bir qismi boʻlgan Dinajpur tumanida tadbirkor oilasida tugʻilgan. 1960-yilda u maktabni tugatdi va Pokiston armiyasi kapitani Ziaur Rahmon bilan oila qurdi. 1971-yilda Sharqiy Pokiston fuqarolar urushi natijasidan soʻng mustaqilligini eʼlon qildi va Bangladesh nomi bilan mashhur boʻldi. Rahmon mustaqillik uchun urush qahramonlaridan biri boʻlib, general darajasiga koʻtarildi. 1975-yilda harbiy toʻntarish uyushtirildi, natijada u amalda mamlakat rahbariga aylandi. 1977-yilda Rahmon prezident etib saylandi, Xalida Ziya Bangladeshning birinchi xonimi boʻldi, lekin oʻsha paytda siyosiy faoliyatda qatnashmadi. Hokimiyatni mustahkamlash uchun Rahmon Bangladesh millatchilar partiyasiga (BNP) asos soldi. 1981-yilda davlat toʻntarishini amalga oshirishga uringan bir guruh zobitlar tomonidan oʻldirilgan.
Erining oʻldirilishidan keyin Ziyo siyosiy faollikni oʻz qoʻliga oldi va 1984-yilda u NPBni boshqaradi. Shayx Hasina bilan bir qatorda Vazed va uning Avami Ligasi partiyasi general Ershodning hokimiyatni tortib olishiga qarshi edi, uni koʻpchilik Rahmon oʻldirilishining haqiqiy tashkilotchisi deb hisoblardi. Xalida Ziya hukumatga qarshi xalqaro sanktsiyalarni qoʻlga kiritishga muvaffaq boʻldi va oxir-oqibat 1990-yil dekabr oyida Ershod isteʼfoga chiqdi. 1991-yilgi parlament saylovlarida NPP koʻp gʻalaba qozondi va Ziyo Bangladesh tarixidagi birinchi ayol bosh vazir boʻldi. Oʻsha yili konstitutsiyaga oʻzgartirishlar kiritildi, unga koʻra Bangladesh yana parlament respublikasiga aylandi (mamlakatning birinchi konstitutsiyasida ham shunday boʻlgan, ammo 1975-yilda Shayx Mujibur Rahmon tashabbusi bilan Bangladesh prezidentlik boshqaruviga oʻtdi)[1].
Ziyo Bangladeshda korrupsiya va jinoyat avj olgan paytda hokimiyat tepasiga keldi. Aholisi haddan tashqari koʻp boʻlgan Bangladesh dunyodagi eng qashshoq mamlakatlardan biri edi. Saylovlar davomida Ziyo barcha uchun oʻzgarish va tenglikka intilishini, hukumatni korruptsiyadan tozalashini va uning faoliyatini xalq uchun shaffof qilishini aytdi. NPB hukmronligi Pokiston bilan yaxshilangan aloqalar va Hindiston bilan munosabatlarning yomonlashuvi, xususan, Gang daryosining suvlarini boʻlishish muammosi bilan ajralib turardi. Xolida Ziyo hukumati taʼlimga sarflanadigan mablagʻlarni koʻpaytirish, majburiy boshlangʻich taʼlimni joriy etish va qizlar uchun bepul 10-sinf maktablarini joriy etishda katta hissa qoʻshgan. Hukumat iqtisodiyotni liberallashtirish boʻyicha qator tadbirlarni amalga oshirdi, xususiylashtirishni amalga oshirdi va xorijiy kapitalni jalb qilishni ragʻbatlantirdi[2]. Bosh vazir, shuningdek, Ershodning avtoritar hukmronligi yillarida katta zarar koʻrgan Bangladeshning demokratik davlat imidjini tiklashga ham katta darajada muvaffaq boʻldi.
Biroq, 1994-yilga kelib Bangladesh chuqur inqirozda qoldi, buning natijasida Xalida Ziyoning mashhurligi pasaya boshladi va 1995-yilda butun mamlakat boʻylab bir qator tartibsizliklar sodir boʻldi, unda bir necha yuz kishi halok boʻldi. 1996-yilda Hasina Vazed boshchiligidagi muxolifat saylovlarni boykot qildi va Ziyo muvaqqat hukumat tuzib, yangi saylovlar oʻtkazishga majbur boʻldi, bunda u magʻlub boʻldi. 1999-yilda AES mamlakat tarixidagi eng yirik siyosiy ish tashlashni boshlab yubordi va Avami ligasi tomonidan tuzilgan hukumat isteʼfosini talab qildi (ammo Hasina Vazed oʻzining besh yillik muddati tugashidan oldin isteʼfoga chiqishni qatʼiyan rad etdi)[3].
Bangladeshning iqtisodiy va ijtimoiy muammolari surunkali tus oldi. 2001-yilda Ziyo (Islomiy „Jamoat-e-Islomi“ partiyasi bilan koalitsiyada) Hasina Vazed tomonidan tartibsizliklar bilan birga olib borilgan firibgarlik haqidagi daʼvolariga qaramay, yana saylovda gʻalaba qozondi. 2003-yilda u 330 oʻrinli parlamentda ayollar uchun 30 oʻrin ajratilgan qonunning qabul qilinishini taʼminladi.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ John C. Fredriksen.. Biographical Distionary of Modern World Leaders: 1900 to 1991. Facts on File, 2004 — 537-538-bet. ISBN 978-0816053667.
- ↑ Biographical Distionary of Modern World Leaders: 1900 to 1991, 2004.
- ↑ John C. Fredriksen.. Biographical Distionary of Modern World Leaders: 1900 to 1991. Facts on File, 2004 — 537-538-bet. ISBN 978-0816053667.