Ganja tarix-oʻlkashunoslik muzeyi
| Nizomiy Ganjaviy nomidagi Ganja tarix-oʻlkashunoslik muzeyi Nizami Gəncəvi adına Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi | |
|---|---|
| |
| Asos solingan sana | 1924 |
| Joylashuvi | Ganja, Ozarbayjon |
| Koordinatalari | 40°40′49″N 46°21′28″E / 40.68028°N 46.35778°E |
| Turi | Tarix muzeyi |
40°40′49″N 46°21′28″E / 40.68028°N 46.35778°E
Nizomiy Ganjaviy nomidagi Ganja tarix-oʻlkashunoslik muzeyi (ozarbayjoncha: Nizami Gəncəvi adına Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi) Ozarbayjonning Ganja shahridagi eng yirik muzey.
Tavsifi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Muzey soʻnggi mustaqil Ganja xoni avlodlarining sobiq saroyida joylashgan. U 1924-yilda tashkil etilgan boʻlib, 30 000 dan ortiq eksponatlarni[1] — Ganjaning qadimiy davrdan to hozirgi kungacha boʻlgan tarixi, arxeologik topilmalar, moddiy-madaniy yodgorliklar, 18 zalda namoyish etiladigan etnografik, epigrafik va numizmatik kolleksiyalarni oʻz ichiga oladi[2].
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ganja davlat tarix-oʻlkashunoslik muzeyi 1924-yilda tashkil etilgan. Tashkil etish jarayonida Ganja seminariyasining faol professor-oʻqituvchilari va talabalari Jafarzoda I., Seyidov S., Rafibeyov J., Malikov F. va boshqalar muhim rol oʻynagan. Dastlabki yillarda muzeyda 500 dan ortiq eksponatlar mavjud boʻlgan ikkita oʻlkashunoslik va qishloq xoʻjaligi boʻlimi boʻlgan[2].
1954-yilda Ganja muzeyi Azizbeyov 260 manziliga koʻchirildi, oʻshanda muzey yetti katta zal va uchta boʻlimdan iborat boʻlgan: tabiatshunoslik, inqilobdan oldingi davr va sovet davri[1][2].
1961-yilda Goʻygoʻl va Ganja muzeylari birlashtirildi. Muzeyning hozirgi binosi 1972-yilda muzey sifatida foydalanishga topshirilgan[1].
Binosi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Muzey binosi Ganja xonligining soʻnggi mustaqil xoni Javodxonning avlodlari Ismoilxon Ziyodxonov va Odilxon Ziyodxonovlarning shaxsiy mulki boʻlgan. Odil va Ismoil Javodxonning nabirasi Abulfatxon Ziyodxonovning oʻgʻillari edi. Mulk 19-asrda qurilgan[3] va Ozarbayjon Demokratik Respublikasi qulagandan keyin boshqa mulklar singari Sovet hukumati tomonidan musodara qilingan. Sovet davrida bu binoda turli idora va tashkilotlar joylashgan edi.
Bino Ganja xonligi va Ozarbayjon Demokratik Respublikasi (1918-1920) davrining tirik tarixi sifatida oʻzining ulugʻvorligini saqlab qolgan.
Koʻrgazmalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Muzeyning asosiy fondida 24785 ta eksponat mavjud boʻlib, ular quyidagilarga boʻlinadi: arxeologiya boʻyicha 4483 ta, raqamli etnografiya boʻyicha 1648 ta, badiiy sanʼat boʻyicha 392 ta, 9 haykaltaroshlik sanʼati boʻyicha, 2753 ta fotosurat, 959 ta hujjat, 3441 ta numizmatik kolleksiya, 1984 ta kitob, 816 ta vatanparvarlikka oid ekspozitsiyalar[1]. Miloddan avvalgi 2-ming yillikka oid Balandligi 220 sm gacha boʻlgan ayol skeleti va u bilan birga koʻmilgan uy-roʻzgʻor buyumlari, Kavkaz Albaniyasi davriga oid kumush toj, Nizomiy Ganjaviy qabri atrofida topilgan chiroqlar, Ganja gilamlari, Ganja xonligi bayrogʻi, Ozarbayjon tarixining turli davrlariga oid tangalar, zargarlik buyumlari, kulolchilik, metallga ishlov berish namunalari shular jumlasidandir[4][5].
Muzeyning maydoni 972 m2 boʻlib, antik davr va yangi davr boʻlimlaridan iborat[2].
Ganja qal’asi darvozalari
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ganja qalʼa darvozalari monumental majmuasi — Arxeologiya va etnografiya muzeyi Ganjaning sharqiy yoʻnalishiga kiraverishda Boku-Qazax avtomobil yoʻlida joylashgan[6][7]. Qal’a magistralning ikki tomonida qurilgan boʻlib, uning umumiy uzunligi 50 metr, ustunlari 22 metr. Qal’aning asosiy qismi 5 qavatdan iborat, plintus bilan 7 qavatli hisoblanadi. Uzunligi 62 metr boʻlgan tunnel ikki qalʼani bir-biriga bogʻlab turadi. Majmua tarkibiga 2 ta temir darvoza, ganjalik buyuk arboblar portretlari galereyasi, Ganja harbiy tarix muzeyi, Ganja aholisining turmush tarzi va madaniyatiga bagʻishlangan etnografik muzey mavjud. Darvozalar 1063-yilda usta Ibrohim Usmonoʻgʻli yasagan, 1139-yilgi Ganja zilzilasi natijasida shikastlangan va Gruziya qiroli Demetriy I bosib olganidan keyin Kutaisidagi Gelati monastirida saqlangan qadimiy Ganja darvozalarining eskizlari boʻyicha qilingan[6][7].
Ganja qal’a darvozalari monumental majmuasi 2012—2014-yillar oraligʻida Ozarbayjon prezidenti Ilhom Aliyevning buyrugʻiga binoan qurilgan[6][7].
1-qavatda buyuk ozarbayjon shoiri Nizomiy Ganjaviyning oʻtmishdoshlari va davomchilarining portretlaridan iborat portret galereyasi joylashgan. Shuningdek, ganjalik 26 nafar buyuk shaxs sharafiga yodgorliklar oʻrnatildi. 2-qavatda Ganja harbiy tarixi muzeyi joylashgan. Bu muzey xronologik jihatdan Ganjaning qadim zamonlardan 1918—1920-yillargacha boʻlgan harbiy tarixini tavsiflaydi. Bundan tashqari, „Ganjaning 1918—1920-yillardagi harbiy tarixi“ boʻlimida oʻsha davrdagi qurol-yarogʻ va oʻq-dorilar hamda 1919-yilgi Ganja garnizoni jangchisining surati namoyish etildi. Bundan tashqari, boshqa boʻlimda jangchilarning suratlari va Vatan uchun qurbon boʻlgan insonlar uchun „Mangu olov“ namoyish etildi. 3-qavatda Ganja aholisining hayoti va madaniyatini aks ettiruvchi etnografik muzey joylashgan. Ekspozitsiyada 30 dan ortiq hunarmandchilik tarmoqlari mavjud boʻlgan Ganjaning hunarmandchilik tarixi haqida maʼlumotlar berilgan. Ushbu boʻlimda gilamchalar, anʼanaviy sharqona choy dasturxoni, kulolchilik, misdan yasalgan buyumlar va boshqa etnografik buyumlar oʻrin olgan. Koʻrgazmaning 4-qavatida Ganjaning qadimiy va boy pazandachilik madaniyati, mehmondoʻstlik anʼanalari yoritilgan. Bundan tashqari, bu yerda birinchi qadimiy davlat muhim binolarining rasmlari va fotosuratlarini topish mumkin. Qolaversa, 4-qavatdan qal’a bastionlariga kirish mumkin. „Ozarbayjon milliy liboslari“ koʻrgazmasida Ozarbayjonning turli hududlaridan liboslar va zargarlik buyumlari namoyish etilmoqda. Bundan tashqari, „Ozarbayjon — qadimiy sivilizatsiya oʻlkasi“ koʻrgazmasida mamlakatning turli hududlaridan 120 dan ortiq qimmatbaho arxeologik ashyolar namoyish etilgan[7].
Galereya
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Muzeyda saqlanayotgan eksponatlar
-
Kavkaz Albaniyasi davriga oid sopol buyumlar, Ganja -
Kavkaz Albaniyasi davriga oid sopol buyumlar, Ganja -
Kavkaz Albaniyasi davriga oid sopol buyumlar, Ganja -
Kavkaz Albaniyasi davriga oid sopol buyumlar, Ganja -
Sopol chiroq, Nizomiy maqbarasi. -
Gil kosa, Borsunlu -
Gil kosa, Ganja, ilk temir davri -
Gil kosa, Borsunlu, bronza davri -
Gil kosa, Şəmkir, Rustəpəsi, Eneolit davri -
Gil kosa, Tovuz, Göytəpə -
Muhammad Jahon Pahlaviy nomi yozilgan sopol idish, Ganja qalʼasi -
Boʻyalgan sopol idish, Ganja, XIII asr -
Sirlangan sopol koʻza, Ganja qalʼasi, Ozarbayjon Otabeglari davri -
Badiiy tasvirli tosh koʻza, Ganja qalʼasi, Ozarbayjon Otabeglari davri -
Badiiy tasvirli tosh choynak, Ganja qalʼasi, Ozarbayjon Otabeglari davri -
Bronza tumor, Qarğalartəpəsi -
Kavkaz Albaniyasi davriga oid ayollar toji, Ganja, aralash kumush. -
Oltin marjon, Ganja qalʼasi, Ozarbayjon Otabeglari davri -
Kumush sirgʻa, Ganja qalʼasi, Ozarbayjon Otabeglari davri -
Kumush sirgʻa, Ganja, XIX asr -
Bronza davriga oid, 2,20 sm balandlikdagi ayol qabri -
Xoch turidagi alban xoch toshi -
Ganja xonligi bayrogʻi -
Nizomiy Ganjaviy - Iskandarnoma, qoʻlyozma, „Iskandarning ajdaho bilan jangi“ miniyaturasi. -
Nizomiy Ganjaviy gilami, 1939-yil.
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Ministry of Culture and Tourism of Azerbaijan Republic „History of Ganja State History-Ethnography Museum named after Nizami Ganjavi“ (Azerbaijani). azkurs.org. 2017-yil 23-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 16-may.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 „Ganja State History-Ethnography Museum named after Nizami Ganjavi“ (Azerbaijani). Ganja Regional Culture and Tourism Office (2017-yil 15-may). 2017-yil 28-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 28-may.
- ↑ Sariyeva, Irada „History and Ethnography Museums – the unique address of our living history“ (Azerbaijani). anl.az (2017-yil 16-may).
- ↑ Sariyeva, Irada „History and Ethnography Museums“ (Azerbaijani). anl.az (2017-yil 16-may).
- ↑ „Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi Nizami Gəncəvi adına Gəncə Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi“. 2012-yil 23-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 28-sentyabr.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 „Monumental complex Ganja Fortress Gates - the Museum of Archaeology and Ethnography“ (en). Ministry of Culture of Azerbaijan - Ganja Regional Cultural Office. 2018-yil 24-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 28-sentyabr.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 „Monumental complex Ganja Fortress Gates - the Museum of Archaeology and Ethnography“ (en). en.president.az - Official web-site of President of Azerbaijan. Qaraldi: 2018-yil 28-sentyabr.
 |
Vikiomborda Ganja tarix-oʻlkashunoslik muzeyi haqida turkum mavjud |