Kontent qismiga oʻtish

Gipergomosisteinemiya

Vikipediya, erkin ensiklopediya

Gipergomosisteinemiya — bu qondagi gomosistein darajasining oshishi bilan kechadigan patologik holat. Bu aminokislota organizmda ishlab chiqarilmaydigan va tashqaridan kelishi kerak boʻlgan muhim aminokislota boʻlgan metionin almashinuvining mahsulotidir. Reaksiya har ikki yoʻnalishda ham davom etishi mumkin, u oʻziga xos fermentlar va kofaktorlar (B vitaminlari) tomonidan boshqariladi[1][2].

Gomosistein darajasining oshishi quyidagi omillarga bogʻliq boʻlishi mumkin:

Genetik — gomosistein (MTHFR) hosil boʻlishida ishtirok etadigan ferment sintezini kodlaydigan genning mutatsiyalari va maʼlum bir ferment — sistationin beta sintazasining gomozigot yetishmovchiligi, bu qondagi gomosistein darajasiga ham taʼsir qiladi[3].

Genetik boʻlmagan — otoimmun jarayonlar, B1, B6, B12 vitaminlari, foliy kislotasi, buyrak kasalliklari, chekish, koʻp miqdorda kofeinni isteʼmol qilishning yetarli emasligi. Bundan tashqari, keksa odamlarda gomosistein darajasi oshishi mumkin, ammo aminokislotalarning qon darajasi 100 mkmol / L dan oshganda gipergomosisteinemiya kelib chiqadi.

Gipergomosisteinemiyaning asosiy xavfli tomoni qon tomir patologiyasi xavfining oshishi hisoblanadi. Agarda gomosistein kontsentratsiyasi normal qiymatlardan chetga chiqsa, bu arteriyalarning ichki devoriga zararli taʼsir koʻrsatadi. Natijada xolesterin bu shikastlangan joylarda toʻplana boshlaydi, asta-sekin aterosklerotik plaklarni hosil qiladi. Buning natijasida ateroskleroz rivojlanadi va qon quyqalarining hosil boʻlish ehtimoli ortadi[4].

Homilador ayollar alohida xavf guruhidir. Gomosistein darajasi oshganda, ularda homila qon aylanishining buzilishi, homiladorlik, homila implantatsiyasi, keyingi bepushtlik, xomilalik gipoksiya va gestoz kabi asoratlarni boshdan kechiradilar.

Giperhomosisteinemiya 2-toifa diabetni ham kuchaytirishi mumkin. Ushbu endokrin kasallik giperglikemiya va unga bogʻliq asoratlar rivojlanishi bilan hujayraning insulinga sezgirligining pasayishi bilan tavsiflanadi. Bunday bemorlarda gomosistein darajasining oshishi qon tomirlarida patologik oʻzgarishlarni tezlashtiradi va diabetik retinopatiya, nefropatiya va neyropatiyaning tez rivojlanishiga olib keladi.

Diagnostikasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gomosisteinning koʻp qismi plazma oqsillari bilan bogʻlangan holda boʻladi va faqat kichik bir qismi erkindir. Shu sababli, oʻrtacha oʻsishni aniqlash ilgari juda qiyin edi. Bugungi kunda gipergomosisteinemiyani tashxislashni osonlashtiradigan juda aniq va sezgir diagnostika usullari mavjud. Bularga mass-spektrometriya, yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasi va kiradi.

Gipergomosisteinemiyaning sababini aniqlash uchun qoʻshimcha tadqiqot usullari belgilanishi mumkin — masalan, B vitaminlari, shu jumladan qondagi foliy kislotasi darajasini aniqlash. Genetik omillarning roli gomosisteinni konversiyalash jarayonlarida ishtirok etadigan genlardagi mutatsiyalarni aniqlashga yordam beradigan tegishli usullar yordamida aniqlanad[5].

Gomosistein darajasini pasaytirish uchun bemorlarga foliy kislotasi preparatlari, shuningdek B1, B6 va B12 vitaminlari tabletka yoki inyeksiya shaklida buyuriladi. Giperhomosisteinemiyani davolashning dastlabki bosqichlari katta dozalarda amalga oshiriladi va koʻrsatkichlar normal chegaralarga qaytganda, ular parvarishlash terapiyasiga oʻtadi.

2-toifa diabet bilan ogʻrigan bemorlarga davolanishni tayinlashda shifokor asosiy dori boʻlgan metformin B12 vitamini va foliy kislotasining sarum kontsentratsiyasini sezilarli darajada kamaytirishi mumkinligini yodda tutishi kerak. Gipergomosisteinemiyada vitamin darajasini doimiy ravishda kuzatib borish va terapevtik konsentratsiyalarga moslashtirish kerak.