Golden gate koʻprigi

Golden gate koʻprigi

Mamlakat:	Kaliforniya, AQSh
Maqomi:	Osma koʻprik
Loyihachi:	Charlz Alton Ellis
Meʼmori:	Jozef Straus, Irving Morrov, Lev Moisyev
Ochilishi:	27-may 1937
Qurilish boshlandi:	1833-yil 5-yanvar
Qurilish tugallandi:	1837-yil 19-aprel
Umumiy uzunligi:	2737 m
asosiy oraliq uzunligi:	1280 m
tayanchlarning balandligi:	227 m
butun konstruktsiyaning ogʻirligi:	894 500 tonna
suv ustidagi balandligi:	67 m
poʻlat korpusga oʻralgan kabel simlarining diametri:	924 m
Kabel simlari ogʻirligi:	24500 t
Sayti:	https://www.goldengate.org/
Eʼtirofi:	1937-1964-yillar. Dunyoning eng katta osma koʻprigi

Golden Gate (Oltin darvoza) koʻprigi-San Fransisko koʻrfazidagi osma koʻprikdir. U San-Fransisko yarim orolining shimolidagi San-Fransisko shahri va Marin okrugining janubiy qismini, Sausalito chekkasi bilan bogʻlaydi. Bu dunyodagi taniqli koʻpriklardan biri. Oltin darvoza 1937-yilda ochilganidan 1964-yilgacha dunyodagi eng katta osma koʻprik edi.

Parom

Koʻprik qurilishidan oldin San-Fransisko va hozirgi Marin okrugi oʻrtasidagi yagona qisqa yoʻl San-Fransisko koʻrfazi suvlari boʻylab oʻtgan kemada edi. Parom qatnovi 1820-yilda boshlangan va 1840-yillarda San-Fransiskoga muntazam qatnagan. ^[1]

1867-yilda Sausalito quruqlik va parom kompaniyasi maxsus xizmatni yaratdi va natijada Janubiy Tinch okeani temir yoʻlining shoʻba korxonasi boʻlgan Golden Geyt parom kompaniyasiga aylandi. 1920-yillarning oxiriga kelib, Golden Geyt parom kompaniyasi parom operatsiyalari soni boʻyicha eng yirik kompaniya edi. Avtomobil qatnovlari mintaqa iqtisodiyoti uchun juda foydali va muhim omilga aylandi.^[2]

San-Fransiskodagi Hyde Street Pier va Marin okrugidagi Sausalito oʻrtasidagi quruqlik qatnovi taxminan 20 daqiqa davom etdi va har bir avtomobil uchun 1 dollarga tushdi, keyinchalik yangi koʻprik bilan raqobatlashish uchun narxi arzonlashtirildi. San-Fransisko parom portidan kechib oʻtish 27 daqiqa davom etdi.^[3]

Koʻpchilik San-Fransiskoni Marin okrugi bilan bogʻlaydigan koʻprik qurilishini xohlagan. Oʻsha paytda San-Fransisko Amerikaning eng yirik shahri boʻlib, unga asosan paromlar xizmat koʻrsatgan. Shu sababli, Bay Areaning boshqa qismlarida aholi punktlari bilan doimiy aloqaning yoʻqligi sababli, shaharning oʻsish sur’ati respublika oʻrtacha koʻrsatkichidan past edi. Biroq, koʻplab mutaxassislar, koʻprikni kuchli va aylanib yuruvchi suv oqimi bilan 6,700 fut (2,042 m) boʻgʻoz, kanalning markazida 372 fut (113 m) chuqurlikda qurish mumkin emas, deb hisoblashdi. Koʻrfazda tez-tez kuchli shamollar ham boʻlib turardi. Ularning fikricha, shiddatli shamol va kuchli tuman qurilish va foydalanishga xalaqit beradi.^[4]

Qurilishi

Koʻprik qurilishi 1933-yil 5-yanvarda boshlangan va 4 yildan ortiq davom etgan. Koʻprik dastlab muhandis Jozef Straus va maslahatchi arxitektor Irving Morrov tomonidan ishlab chiqilgan boʻlib, Irving dizaynga Art Deco elementlarini kiritgan. Shtraus koʻprik qurilishini boshqargan, ammo aslida koʻprik rigalik muhojir Lev Moisyev (Nyu-Yorkdagi Manxetten koʻprigini ham loyihalashtirgan) va Charlz Alton Ellis tomonidan loyihalashtirilgan va koʻprik uchun barcha matematik hisob-kitoblarni amalga oshirishgan, ammo ular va Iosif Shtraus oʻrtasidagi adovat tufayli nomlari koʻprik qurilishi tarixida uchramaydi va janubiy minoradagi koʻprik quruvchilarning lavhasiga ham yozilmagan.^[5]

1937-yil 27-may kuni tonggi soat 6:00 da Oltin darvoza koʻprigi piyodalar uchun ochildi. Dastlabki 12 soat davomida koʻprik faqat piyodalarga xizmat koʻrsatdi. Ertasi kuni Oq uydan prezident Ruzveltning ishorasi bilan birinchi mashinalar ko‘prik tomon yo‘l oldi.

1987-yilda koʻprik qurilganligining 50 yillik maxsus bayrami boʻlib oʻtdi. Shu munosabat bilan, bayramning barcha ishtirokchilari koʻprik boʻylab sayr qilishlari uchun koʻprikdagi transport toʻsib qoʻyildi. 1987-yil 24-may yakshanba kuni bayram paytida taxminan 300 000 kishi koʻprikni kechib oʻtdi.^[6] 1964 yilgacha Oltin darvoza ko'prigi dunyodagi eng uzun osma ko'prikka ega bo'lib, balandligi 1300 m edi. U Nyu-York shahridagi Verrazzano-Narrows ko'prigidan keyin Amerikada ikkinchi eng uzun asosiy masofaga ega.

Avtotransport harakati

San-Fransiskodan shimolga yoʻnaltirilgan yagona chiqish sifatida Oltin darvoza koʻprigi davlatlararo 101 va Kaliforniya shtati 1 avtomagistralining bir qismidir. Koʻprikda transport vositalari harakati uchun oltita qator bor. Ko‘prikdan kuniga o‘rtacha 100 ming avtomobil o‘tadi. Har bir yoʻnalishdagi yoʻlaklar soni avtomobillar oqimiga qarab, yoʻlaklar orasidagi harakatlanuvchi qattiq toʻsiq yordamida har xil boʻladi, bu toʻsiqlar harakat intensivligiga mos ravishda kuniga bir necha marta maxsus texnika vositasida toʻgʻrilanib turadi. Ilgari toʻsiq oʻrnatilgunga qadar, avtomashina qarama-qarshi boʻlakka chiqib ketgan va koʻplab baxtsiz hodisalar sodir boʻlgan.^[7]

Bunday baxtsiz hodisalardan himoya qilish uchun harakatlanuvchi mediana qurilishi 2015-yilning 11-yanvarida ko‘prik 45,5 soat davomida shaxsiy harakatlanish uchun yopilgandan so‘ng yakunlandi (ko‘prik tarixidagi eng uzun harakat yopilishi). Yangi toʻsiq tizimi taxminan 30,3 million dollarga tushdi.

Toʻlov

2011-yildan boshlab yengil avtomobillar uchun janubga oʻtish uchun ko‘prik to‘lovi 5 dollardan 6 dollarga ko‘tarildi (agar Fastrak orqali to‘langan bo‘lsa, 5 dollar). Shimoliy yoʻnalishda harakat erkin. Tez yordam, politsiya va o‘t o‘chirish mashinalari ikki yo‘nalishda ham bepul o‘tadi.^[8]. Piyodalar va velosipedchilar koʻprikda bepul harakatlanishlari mumkin.

Koʻprikni boʻyash ishi

Koʻprik dastlab qizil qoʻrgʻoshinli astar va qoʻrgʻoshin ustki qoplamasi bilan boʻyalgan. 1960-yillarning oʻrtalarida korroziyadan himoya qilishni yaxshilash dasturi boshlandi, bu eski boʻyoqni olib tashlash va koʻprikni sink silikat asosidagi astar va vinil asosidagi ustki qoplama yordamida qayta boʻyashni oʻz ichiga oladi. 1990-yildan beri havo sifati talablari bilan bogʻliq sabablarga koʻra tashqi qatlam uchun akril emulsiya qoʻllanila boshlandi. Dastur 1995-yilda yakunlangan va koʻprik hozirda korroziyadan eng koʻp zarar koʻrgan hududlarni 38 ta boʻyoqchidan iborat boʻlgan guruh tomonidan oʻrganib kelinmoqda.^[9]^[10]

Oʻz joniga qasd qilish

Oltin darvoza koʻprigi oʻz joniga qasd qilish joyi ekanligi bilan ham mashhur va dunyodagi eng mashhur oʻz joniga qasd qilish joylaridan biri hisoblanadi. Undan keyin Yaponiyadagi Aokigaxara oʻrmoni joylashgan. Oʻrtacha har ikki haftada bu koʻprikda oʻz joniga qasd qilish holatlari sodir boʻladi.

Birinchi oʻz joniga qasd qilish hodisasi koʻprik ochilganidan uch oy oʻtgach, 47 yoshli Birinchi jahon urushi faxriysi Garold Vobber 1937-yil avgust oyida koʻrfazga sakrab tushganida sodir boʻlgan. Matbuotning yozishicha, Vobber urush paytida boshi chayqalishi tufayli ruhiy kasal bo‘lgan. Yetmish yildan ortiq vaqt mobaynida norasmiy maʼlumotlarga koʻra, 1200 dan ortiq odam oʻzini suvga tashlab oʻz joniga qasd qilgan (rasmiy hisob 1995-yilda toʻxtatilgan, oʻz joniga qasd qilganlar soni 1000 dan oshgan).^[11] 1995-yil oʻziga xos rekord yil boʻldi: 45 ta oʻz joniga qasd qilish hodisasi sodir boʻldi. Bu koʻprik ochilganidan keyingi oxirgi uch yildagidan koʻp. 2006-yilda oʻz joniga qasd qilishning 34 nafari koʻprikdan sakrab tushgani aniqlangan. Bundan tashqari, 4 ta oʻz joniga qasd qilish holatlari aniqlangan, ammo jasadlar topilmagan. Bir oy ichida oʻz joniga qasd qilishning „rekord“ soni 2013-yilning avgustida qayd etilgan — 10 ta holat. Yana bir nechta jasadlar topilgan, ehtimol ular koʻprikdan sakrab oʻz joniga qasd qilgandir, ammo bu haqda hech qanday aniq dalil topilmadi. Kaliforniya patrul xizmati har yili oʻz joniga qasd qilmoqchi boʻlgan 70 ga yaqin odamni koʻprikdan qutqarib oladi.^[12]^[13]

Bugungi kunda koʻprikning eng yosh qurbonlari 5 yoshli Merilin Demont (otasi 37 yoshli lift oʻrnatuvchisi bilan 1945 yilning yozida sakragan). Keyingisi 3 yoshli Kelli Peyjdir. 1993-yil 28-yanvarda u otasi Stiven tomonidan koʻprikdan suvga tashlab yuborilgan. Oʻsha kuni ota ajrashgan Kellining onasini ham otib oʻldirdi. ^[14]

Oʻz joniga qasd qilishlarning aniq sonini aniqlashning iloji yoʻq, chunki har doim ham guvohlar boʻlmagan (Quyuq tuman tufayli yoki tunda oʻz joniga qasd qilish haqida maʼlumotlar kam. Vaholanki aksariyat odamlar ayni shu vaqtni tanlashadi). Odamlar koʻprikdan sakrash uchun avtobus yoki taksida San-Fransiskoga kelgan holatlar ham boʻlgan. Politsiya baʼzan eng yaqin avtoturargohda tashlab ketilgan ijaraga olingan mashinalarni uchratadi. Koʻprik ostidagi oqim juda kuchli shuning uchun jasadlarning dengizga chiqib ketgan. Sovuqda suv harorati −8 ° C gacha tushishi mumkin.^[15]

Koʻprikdan 75 metrga tushish 4 soniya davom etadi. Tana suvga 100 km / soat tezlikda tushadi, bu deyarli har doim oʻlimga olib keladi. Taʼsirdan omon qolganlarning aksariyati ichki jarohatlar yoki gipotermiyadan vafot etadi.

2006-yil holatiga koʻra, koʻprikdan sakrab tushganlarning hammasidan atigi 26 kishi tirik qolgan. Tirik qolganlarning hammasi birinchi suvga oyoqlari bilan tushgan. Ularning aksariyati koʻplab ichki jarohatlar va suyak sinishi oqibatida kasalxonaga tushgan. Koʻprikdan sakrab jiddiy jarohatlar olmaslikka muvaffaq boʻlgan faqat bitta holat qayd etilgan: 1985-yilda 16 yoshli yigit koʻprikdan sakrab oʻzi qirgʻoqqa suzib chiqqan. ^[16]

Kaliforniyaning Piedmont shahridan kelgan qiz koʻprikdan ikki marta sakrab tushgan yagona odamdir: 1988-yilda u suvdan qutqarilgan, jarohatlar uchun kasalxonaga yotqizilgan, ammo davolanishdan keyin u yana sakradi va bu safar sakrash oʻlim bilan yakunlanadi.

2011-yilning aprel oyida 16 yoshli qiz koʻprikdan sakrab omon qolgan. AQSh qirg‘oq xavfsizligi va San-Fransisko shahri o‘t o‘chirish bo‘limi maʼlumotlariga ko‘ra, qiz 61 m balandlikdan sakrab, 20 daqiqa muzli suvda qolgan. Qiz Marin kasalxonasiga yotqizilgan.^[17]

Oʻz joniga qasd qilishlar sonini kamaytirishning turli usullari muhokama qilindi. Gʻoyalardan biri tunda piyodalar uchun oʻtish joyini yopish, velosipedchilarning oʻtishiga ruxsat berish va ularning oʻtishini elektron boshqariladigan darvozalar yordamida nazorat qilishdan iborat takliflar berildi.

Oʻz joniga qasd qilishga qarshi devor qurish takliflari texnik murakkablik, yuqori xarajat va jamoatchilik qarshiligi tufayli muvaffaqiyatli boʻlmadi. Devorning taxminiy qiymati 15-20 million dollarni tashkil qiladi. 2005-yil 27-yanvarda koʻprik maʼmuriyati vakillari koʻprik qurilishi qoʻmitasida sakkizinchi marta panjara qurish masalasini koʻtardilar, bu esa matbuot va jamoatchilik tomonidan muammoga eʼtibor kuchayganidan dalolat beradi.^[18]

Marin okrugida quyosh chiqishidagi tuman ichida Golden gatening koʻrinishi
Janubiy minoradan koʻrinishi
Janubiy minora uchi

2005-yil 11-martda Oltin darvoza koʻprigi direktorlar kengashi devorning texnik imkoniyatlarini oʻrganish uchun ikki yillik 1,78 million dollarlik rejani maʼqullash uchun 15 ta ovoz yigʻdi. Loyiha tarafdorlari Empire State Building va Eyfel minorasini misol qilib keltirishmoqda, bu yerda devor qurilishi o‘z joniga qasd qilishlar sonini nolga tushirdi, rejaga qarshilar esa devor estetik jihatdan yoqimsiz, qimmatligini taʼkidlamoqda.

2001-yil 11-sentabrdagi terror xurujlaridan keyin mahalliy diqqatga sazovor joy va AQShning ramzlaridan biri boʻlgan Oltin darvoza koʻprigi Milliy gvardiya ishtirokida kuchaytirilgan xavfsizlik choralariga tortildi. 2004-yil aprel oyida Kaliforniya gubernatori A. Shvarsneger iqtisodiy sabablarga koʻra xavfsizlikni olib tashlashni buyurdi. Ko‘prik ustidagi va uning atrofidagi Milliy gvardiya postlari olib tashlandi, hozirda ko‘prikni mahalliy politsiya va u bilan hamkorlik qiluvchi xavfsizlik idoralari nazorat qilmoqda.^[19]

Koʻprik boʻylab oʻz joniga qasd qilish ehtimoli boʻlgan odamlar inqirozli maslahat markaziga murojaat qilishlari mumkin boʻlgan maxsus telefonlar oʻrnatilgan. Bu telefonlar yonidagi yozuvlarda: „Umid bor. Qoʻngʻiroq qiling. Bu ko‘prikdan sakrashning oqibatlari halokatli va fojialidir“. ^[20]

Oltin darvoza koʻprigida oʻz joniga qasd qilish mavzusini yorituvchi ikkita hujjatli film: Koʻprik (2006) va Yashash quvonchi (2005)^[21]

O'lchamlari

Koʻprikning umumiy uzunligi 2737 m, asosiy oraliq uzunligi 1280 m, tayanchlarning balandligi suvdan 227 m, butun konstruktsiyaning ogʻirligi 894 500 tonna. Yoʻlning qatnov qismining suv ustidagi balandligi 67 m., shuningdek, poʻlat korpusga oʻralgan kabel simlarining diametri 924 mm, ogʻirligi — 24500 tonna boʻlib, umumiy uzunligi taxminan 128 ming km (Yer ekvatori boʻylab 3 marta) boʻlgan 27 mingdan ortiq poʻlat tomirlardan iborat. Yo'lning og'irligi ikkita asosiy kabelga biriktirilgan 250 juft vertikal osma arqonlarga osilgan. Asosiy kabellar ikkita asosiy minoradan o'tadi va har bir uchida betonga o'rnatiladi. Ikkala asosiy kabelni ishlab chiqarish uchun ishlatiladigan galvanizli po'lat simning umumiy uzunligi 130 000 km deb taxmin qilinadi. Ko'prikning ikkita minorasining har birida taxminan 600 000 perchin bor.^[22]^[23]

Shamol xavfsizligi

Oltin darvoza ko'prigi 109 km/soat tezlikdagi shamollarga xavfsiz tarzda bardosh berish uchun mo'ljallangan. 2008-yilgacha ko'prik ob-havo sharoiti tufayli atigi uch marta yopilgan: 1951-yil 1-dekabrda soatiga 111 km shamol tufayli; 1982-yil 23-dekabr tezligi soatiga 113 km shamol tufayli va 1983-yil 3-dekabrda 121 km/soat shamol tezligi tufayli. Ko'prikning g'arbiy tomonidagi ikkita minora o'rtasida o'rnatilgan anemometr shamol tezligini o'lchash uchun ishlatilgan. Keyinroq ikkinchi minoraga ham anemometr o'rnatildi.

Ko‘prikni qayta jihozlash va o‘z joniga qasd qilish to‘sig‘ini o‘rnatish doirasida 2019-yildan boshlab ko‘prikning kuchli shamolga aerodinamik chidamliligini oshirish maqsadida 2019-yildan boshlab piyodalar o‘tish joyining g‘arbiy tomonidagi to‘siqlar yupqaroq va egiluvchan panjaralar bilan almashtirildi. (161 km/soat). 2020-yil iyun oyidan boshlab, San-Fransisko va Marin okrugi boʻylab kuchli gʻarbiy shamol esayotganda yangi panjara simlaridan eshitilgan baland gʻoʻngʻillagani haqida xabar qilingan. O'sha vaqtda ko'prikning shamolga dosh berishi hisobga olingan, lekin atrof-muhitga ta'sir hisobotiga kiritilmagan. Endi uni yaxshilash yo‘llari ko‘rib chiqilmoqda. Kuzatilgan ohanglar F4, G4, A4 va B4 musiqiy notalariga mos keladigan 354, 398, 439 va 481 Gts chastotalar edi; bu notalar F Lidiya tetrakordini hosil qiladi.

Koit va Fort mason minoralari Marin okrugi, Kaliforniya

Golden gatening tungi ko'rinishi

Havolalar

Manbalar

[1] ttps://www.goldengate.org/district/about-the-district/

[2] ttps://structurae.net/en/structures/golden-gate-bridge

[3] ttps://www.goldengate.org/bridge/history-research/

[4] ttp://ohp.parks.ca.gov/ListedResources/Detail/974

[5] ttps://web.archive.org/web/20140325040805/http://sf-planning.org/Modules/ShowDocument.aspx?documentid=5081

[6] ttps://web.archive.org/web/20100802060056/http://www.asce.org/Content.aspx?id=2147487305

[7] ttps://www.history.com/topics/landmarks/golden-gate-bridge

[8] ttps://www.fhwa.dot.gov/infrastructure/2bridges.cfm

[9] ttps://www.sfgate.com/bayarea/article/SAN-FRANCISCO-BAY-Ferry-tale-the-dream-dies-2638663.php

[10] ttps://books.google.co.uz/books?id=IPBAAAAAIAAJ&redir_esc=y

[11] ttps://web.archive.org/web/20071023072202/http://www.baycrossings.com/Archives/2002/04_May/so_where_are_they_now.htm

[12] ttps://www.constructionequipmentguide.com/redirect/7045?story=7045&headline=The%20Golden%20Gate:%20%EBThe%20Bridge%20That%20Couldn%EDt%20Be%20Built%ED

[13] ttps://archive.org/details/goldengatebridge00owen

[14] ttps://web.archive.org/web/20071117114217/http://www.pbs.org/wgbh/amex/goldengate/peopleevents/p_strauss.html

[15] ttps://web.archive.org/web/20071117104634/http://www.pbs.org/wgbh/amex/goldengate/peopleevents/p_moisseiff.html

[16] ttps://www.worldculturepictorial.com/blog/content/72-years-ago-today-iconic-golden-gate-bridge-finished-construction-ahead-schedule-13-million

[17] ttps://books.google.co.uz/books?id=TFEEAAAAMBAJ&pg=PA20&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false

[18] ttps://www.sfchronicle.com/thetake/article/When-the-Golden-Gate-Bridge-was-closed-by-a-7971512.php

[19] ttps://www.sfchronicle.com/thetake/article/When-the-Golden-Gate-Bridge-was-closed-by-a-7971512.php

[20] ttps://news.google.com/newspapers?id=lPdVAAAAIBAJ&sjid=fuEDAAAAIBAJ&pg=6130 %2C6367545

[21] ttps://www.nytimes.com/1987/05/26/us/golden-gate-crowd-made-bridge-bend.html

[22] ttps://www.goldengate.org/bridge/history-research/#RivetsinTower

[23] ttps://www.semanticscholar.org/paper/Planning-and-Urban-Rivalry-in-the-San-Francisco-Bay-Rodriguez/929ad5f0f8514de7d7cac401def51399cde2765c

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]