Gran Turismo

Автомобили-легенды
Muallif(lar)	Лычавко А. Э.
Nashr etilgan sanasi	2007
ISBN	978-985-13-8842-0

A-Z of Cars of the 1970s
Muallif(lar)	Robson, Graham
Nashr etilgan sanasi	1990
Nashriyot	Bay View Books
ISBN	1-870979-11-7

Gran Turismo (italyancha: Gran Turismo ,inglizcha: Grand Tourer fransuzcha: Grand Tourisme) — soʻzma-soʻz «katta sayohat» deb tarjima qilinadigan avtomobil toifasidir. Shunday qilib, uzoq safarda qulaylik uchun zarur boʻlgan barcha narsalar bilan jihozlangan katta karetalarda Yevropa boʻylab sayohatlar qilish «Gran Tour» deb atalgan. GT avtomobil toifasi — tezyurar avtomobillar boʻlib, odatda 2 yoki 4 oʻrindiqli kupe kuzovli, umumiy foydalanishdagi yoʻllarda qulay harakatlanish uchun moʻljallangan boʻladi. GT qisqartmasi, shuningdek, avtopoygalarda poyga sinfining belgisi hamdir.

Tarixi

italyancha: Gran Turismo, inglizcha: Grand Touring, fransuzcha: Grand Tourisme va shunga oʻxshash belgilar — katta tur davomida yosh evropalik aristokratlarning tez va qulay harakatlanishi uchun moʻljallangan yengil ot aravalarini belgilashdan kelib chiqqan.

Vaqt oʻtishi bilan bu nom yuqori tezlikda harakatlanadigan qulay avtomobillarga qoʻllanila boshlandi. Ularning Yevropada paydo bõlishi Ikkinchi Jahon urushi avvalgi oʻn yillikka toʻgʻri keldi, oʻshanda noyob dizayndagi ushbu turdagi avtomobillar kuzov doʻkonlari tomonidan individual buyurtmalar boʻyicha, birinchi navbatda fransuzlar tomonidan (Figoni et Falaschi, Saoutchik, Carrosserie Pourtout va boshqalar), shuningdek, ingliz (Delage va Delahaye), nemis (Gläser, Spohn) va Chexoslovakiya (Sodomka, Wikow) kompaniyalarning shassilarida ishlab chiqarilgan. Urushdan keyin Yevropaning iqtisodiy tanazzulga uchrashi, shuningdek, jamiyatning umumiy demokratlashuvi natijasida buyurtma asosida ishlab chiqarilgan avtomobillarning mashhurligi keskin kamaydi. 1950-yillarning oʻrtalaridan boshlab deyarli barcha gran-turismolar seriyali modellarga aylandi. Bu vaqtda ishlab chiqarish juda cheklangan va kuzov studiyalari asosan tayyor mahsulot ishlab chiqarish bilan shugʻullanmaydigan dizayn studiyalariga aylantirildi. Bu davrda Delahaye kabi firmalarning avvalgi shon-shuhratini tiklashga urinishlar muvaffaqiyatsizlik bilan yakunlandi.

Gran-turismolarning mashhurligining yangi choʻqqisi 1950-yillarning oxiri –1960-yillarning oʻrtalarida, GT bozorida asosan Italiya va Britaniya firmalari boʻlmish - Alfa-Romeo, Ferrari, Maserati, Iso, Aston Martin, Yaguar, Bentley, Jensen hukmronlik qilgan paytga toʻgʻri keldi. Bundan tashqari, agar britaniyalik modellar uchun odatda konservativ uslub va anʼanaviy texnik yechimlar xos bo'lsa, italyan texnologiyasi koʻpincha futuristik dizayni va gʻayrioddiy konstruktsiya bilan ajralib turardi. Ushbu davrning umumiy xususiyati bu toifadagi koʻplab avtomobil ishlab chiqaruvchilarining AQSh bozoriga intilishlari edi.

Shaxsiy hashamatli (Personal Luxury) toifasidagi Shimoliy Amerika avtomobillarining umumiy kontseptsiyasi — Ford Thunderbird, Buick Riviera, Cadillac Eldorado va shunga oʻxshash katta va qimmat kupelar va kabrioletlar, shuningdek, yuqori dinamik koʻrsatkichlarni yuqori qulaylik bilan birlashtirgan, umumiy nuqtai nazardan grand sayyohlarni yaqqol aks ettiruvchi tushuncha. Biroq, ular haqiqiy Yevropa GTlaridan sportdan koʻra hashamatga koʻproq eʼtibor berishlari, shuningdek, qulaylik uchun qurbon qilingan ajoyib boshqaruvning yo'qligi bilan ajralib turardi.

Hozirgi kunda

Hozirgi vaqtda oʻzgaruvchan qulaylik talablari, shuningdek, xavfsizlik standartlari taʼsiri ostida "sof" sport modellari va Gran Tourismo modellari oʻrtasidagi chegaralar aralashib ketgan.

Tarixiy jihatdan, GT turidagi avtomobillarning aksariyati nisbatan katta kupelar yoki kam hollarda kuchli dvigatelli klassik tuzilishga ega kabrioletlar edi. Ular kundalik haydash uchun moslashtirilgan, ularning oʻlchamlari va ogʻirligi kattaroq va osma oʻqlari (podveska) koʻpchilik sport avtomobillariga qaraganda yumshoqroqdir. GT texnik emas, balki marketing kontseptsiyasi boʻlib, bu toifadagi avtomobillarning aniq texnik chegaralari yoʻq.

1966-yilda birinchi marta toʻliq gʻildirakli Gran Turismo sinfidagi Jensen FF avtomobili ommaviy ishlab chiqarila boshlandi. Ammo katta ingliz kupesi juda ogʻir va qimmat boʻlib chiqdi, bundan tashqari, uning dizayn xususiyatlari tufayli hamda rulning chap tarafda joylashmaganligi sababli Shimoliy Amerika bozoriga kira olmadi, shuning uchun tiraj 320 nusxada chiqarildi xolos. Zamonaviy mutaxassislar ushbu modelni boshqaruvi jihatidan dunyodagi eng xavfsiz avtomobil deb tan oldilar ^[1]^[2]^[3]^[4]^[5] .

GT poyga avtomobillari

GT ishlab chiqarish avtomobillarini FIAning GT poyga avtomobillari toifasi bilan aralashtirib yubormaslik kerak:

Har bir tomonida bir yoki bir nechta eshiklari va kamida ikkita oʻrindiqli, oʻrindiqlarning har biri transport vositasining uzunligi boʻyicha geometrik oʻqining har ikki tomonida joylashgan, umumiy foydalanishdagi yoʻllarda va halqa yoʻllarida harakatlanish talablariga toʻliq javob beradigan poyga uchun moslashtirilgan ochiq yoki yopiq transport vositasi

Baʼzan bu mashinalar seriyali grand-turismolar va ko'pincha sof sport modellari asosida ishlab chiqarilishi mumkin, lekin ko'pincha ular seriyali modellardan faqat alohida qismlaridangina foydalanilgan mutlaqo noyob dizaynlar bõlishi mumkin. Ular ommaviy tarzda ishlab chiqarilmaydi va sotuvda erkin mavjud boʻlmaydi.

FIA-2004 standartlariga koʻra, GT turkumidagi poyga avtomobillari GT1, GT2, GT3 va GT4 turkumostiga boʻlingan. GT1 mashinalari eng kuchli va texnik jihatdan murakkab boʻladi.

GT1: minimal ogʻirligi — 1100 kg, dvigateli 575-630 ot kuchi.

GT2: minimal ogʻirligi — 1150 kg, dvigateli 450-520 ot kuchi.

GT3: minimal ogʻirligi — 1150 kg, ogʻirligining quvvatiga nisbati 2,7 kg /ot. kuchi.

GT4: minimal ogʻirligi — 750 kg, ogʻirligining quvvatiga nisbati 3,5 kg/ot. kuchi.

GT indekslari

Koʻpincha GT harflari va tegishli belgilar sport yoki sport transport vositalarining tijorat maqsadlarida ishlatiladi. Quyida bu belgilarning eng keng tarqalgan variantlari transkriptlari keltirilgan:

GTR (Gran Turismo Racing);
GTO (Gran Turismo Omologato) — poyga uchun tasdiqlangan avtomobil, ya'ni GT sinfidagi poyga uchun texnik jihatdan mos boʻlgan avtomobil;
GTS (Gran Turismo Spider/Sport) — «Spider»ning ochiq versiyasi;
GTB (Gran Turismo Berlinetta) — uzun kapotli va tomi bir tekis tushadigan kupe (fastback kupe);
GTV (Gran Turismo Veloce) — GT sinfidagi kuchaytirilgan avtomobillarni belgilanishi;
GTT (Gran Turismo Turbo);
GTI yoki GTi (Gran Turismo Iniezione) — avtomobil yonilgʻi purkash tizimi bilan jihozlangan;
GTE yoki GT/E (nemischa: Einspritzung ) — GTI indeksining nemis ekvivalenti;
GTA (Gran Turismo Alleggerita) — GT toifasidagi yengil vaznli avtomobil;
GTAm (modifikatsiyalangan yengillashtirilgan avtomobil) — GT sinfidagi modifikatsiyalangan yengil avtomobil;
GTC (Gran Turismo Compressore/Compact/Cabriolet/Coupe) — GT toifasidagi ixcham avtomobil;
GTD (Gran Turismo Diesel);
HGT (High Gran Turismo);
LM GTE (Le Mans Gran Turismo Endurance) — chidamlilik poygalari uchun G'arbiy avtomobil klubi tomonidan sinalgan avtomobil.