Hamroqul Tursunqulov

Hamroqul Tursunqulov
Tavalludi	12-may 1892-yil; Fargʻona general-gubernatorligi Margʻilon uyezdi Vodil qishlogʻi
Vafoti	9-avgust 1965-yil; Toshkent viloyati Yangiyoʻl tumani Shoʻralisoy qishlogʻi
Fuqaroligi
Kasbi	Jamoa xoʻjaligi raisi
Unvoni
Mukofotlari

Hamroqul Tursunqulov (1892-yil 12-mart, hozirgi Fargʻona tumani Vodil qishlogʻi — 1965-yil 9-avgust Toshkent viloyati Yangiyoʻl tumani Shoʻralisoy qishlogʻi; Toshkent shahrida Chigʻatoy qabristoniga dafn etilgan) — qishloq xoʻjaligi ishlab chiqarishi tashkilotchisi. Qishloq xoʻjzligi sohasida 3 marta Mehnat Qahramoni (1948, 1951, 1957) boʻlgan yagona inson^[1]. Fargʻona viloyati Chimyon volost ijroiya qoʻmitasi raisi (1922—23), Chimyon rayon „Qoʻshchi“ uyushmasi raisi (1925), Fargʻona viloyati Oltiariq tumanida „Birlik“ va „Mehnat“ qishloq xoʻjaligi artellarini tuzgan (1929). Tojikistonda davlat xoʻjaligi direktori (1930—35). 1935-yildan to umrining oxirigacha Toshkent viloyati Yangiyoʻl tumanidagi „Sharq yudduzi“ (hozirgi H. Tursunqulov nomidagi shirkat xoʻjaligi) raisi boʻlgan. Tursunqulov rahbarligida kolxoz respublikada ilgʻor xoʻjaliklar qatoriga koʻtarilib, dehqonchilik va chorvachilikda yuqori koʻrsatkichlarga erishgan.

Yoshlik davri

Hamroqul Tursunqulov Fargʻona viloyati Vodil qishlogʻida 1892-yil 12-martda oʻzbek dehqon oilasida dunyoga kelgan. Rossiyadagi fuqarolar urushi va basmachilar qoʻzgʻoloni yillarida Qizil Armiyaning 7-otliq brigadasida razvedkachi sifatida xizmat qilgan. Hamroqul Tursunqulov hamkasbi bilan birga o‘qdan yaralangan brigada komandirini qutqargan: komandirga yordam berish uchun uning yoniga dushmanning og‘ir snaryadlari ostida emaklab o‘tib borishi bilan jangda o‘zini namoyon qilgan. Rus otliq askari, Rossiya fuqarolar urushi, Polsha-Sovet urushi va Ikkinchi Jahon urushi davrida harbiy qoʻmondon va Sovet rahbari Iosif Stalinning yaqin siyosiy ittifoqchisi boʻlgan siyosatchi S.M.Budyonniy Tursunqulovni ishonchli va hurmatli yo‘lboshchi sifatida taʼriflagan. Urush tugagandan soʻng, u NKVDga (Ichki ishlar xalq komissariati) qoʻshilishdan oldin qolgan basmachi isyonchilariga qarshi kurashni davom ettirish uchun suv va yer islohotida yordam berdi. 1922—1923-yillarda Chimyon Ijroiya qoʻmitasi raisi, 1930—1935 yillarda Tojikiston SSR davlat xoʻjaligi direktori lavozimida ishlagunga qadar bir qancha viloyatlarda boshqa lavozimlarda ishlagan.

1945 yildan KPSS a'zosi. KPSS XX, XXI va XXII qurultoylari delegati, II-VI chaqiriq SSSR Oliy Kengashining deputati, 1958-1962 yillarda SSSR Oliy Kengash Prezidiumi aʼzosi etib saylangan.

Qishloq xoʻjaligidagi faoliyati

Bosmachilarning aksariyat hujumlari bostirilgandan keyin 1935-yilda Hamroqul Tursunqulov Toshkentning Yangilyoʻl tumaniga ko‘chib o‘tadi va u yerda dastlab gektariga atigi 5 sentnerdan paxta yig‘ib olgan paxta artelida ishlaydi. Tursunqulov oʻsha yilning oʻzida Kaganovich nomi bilan atalgan boshqa artelga, keyinroq „Sharq yulduzi“ fermer xoʻjaligiga rais boʻldi. Hamroqul Tursunqulov kelgan paytda fermaning ahvoli yomon edi: haydalmagan yerlar tozalanishi, uy-joy qurish va sugʻorish tizimlariga ehtiyoj bor edi. Shunga qaramay, besh yil ichida xo‘jalik beqiyos muvaffaqiyatlarga erishib, gektariga 40-46 sentnerdan yuqori hosil oldi. Hamroqul Tursunqulov 1947-yilda gektariga 88,65 sentner hosildorlikka erishgach, birinchi marta Sotsialistik Mehnat Qahramoni unvonini oldi^[2].

Kliment Voroshilov, Semyon Budyonniy, Leonid Brejnev, Nikita Xrushchev, Fidel Kastro, Mixail Suslov, Mahatma Gandi kabi buyuk insonlar Hamroqul Tursunqulovni shaxsan tanigan va hurmat qilgan, uning uyida tez-tez mehmon bo‘lgan. Xalq qahramoni Hamroqul Tursunqulov xonadonining eshigi hamisha ochiq, mehmonlari ham dunyoga mashhur insonlar, madaniyat arboblari: Mark Bernes, Yuriy Gagarin, Pol Robeson, Rodion Malinovskiy, German Titov, Sharof Rashidovlar Hamraqul akaga hurmat bilan “ustoz” deya murojaat qilganlar....^[3]

Atoqli qishloq xo'jaligi xodimi, davlat va jamoat arbobi Hamroqul Tursunqulov 1965-yil 9-avgust sanasida 73 yoshida vafot etadi. U Toshkent shahridagi Chigʻatoy qabristoniga dafn etilgan^[4].

Xotirasi

Shoʻralisoy qishlogʻida Tursunqulov muzeyi bor. Fargʻona viloyati Fargona tumanida shirkat xoʻjaligi, Toshkent shahridagi koʻchalardan biri Tursunqulov nomiga qoʻyilgan.

Manbalar

↑ Черёмин Александр Александрович. „Единственный трижды Герой Социалистического Труда - колхозник.“. dzen.ru (23 мая 2020). Qaraldi: 26-mart 2024-yil.
↑ Экономика сельского хозяйства (ru). Izd-vo MSKh SSSR, 1958.
↑ „Страна помнит своих героев: Хамракул Турсункулов – человек, которого уважали Брежнев, Хрущев, Кастро и Ганди“. podrobno.uz (9 мая 2018). Qaraldi: 26-mart 2024-yil.
↑ „ХАМРАКУЛ ТУРСУНКУЛОВ“. Natlib.uz. Правда Востока (11 август 1965 года). Qaraldi: 26-mart 2024-yil.

Havolalar

Hamroqul Tursunqulovga taʼziyanoma, „Sovet Oʻzbekistoni“ gazetasi
Pravda Vostoka 01.03.1950 (Wayback Machine saytida 2023-01-02 sanasida arxivlangan)
Sovet Oʻzbekistoni 14.01.1957
Sovet Oʻzbekistoni 15.10.1963
Sovet Oʻzbekistoni 23.02.1964
Sovet Oʻzbekistoni 23.10.1964
Sovet Oʻzbekistoni 20.11.1964
Sovet Oʻzbekistoni 28.02.1982

Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.

[1] Черёмин Александр Александрович. „Единственный трижды Герой Социалистического Труда - колхозник.“. dzen.ru (23 мая 2020). Qaraldi: 26-mart 2024-yil.

[2] Экономика сельского хозяйства (ru). Izd-vo MSKh SSSR, 1958.

[3] „Страна помнит своих героев: Хамракул Турсункулов – человек, которого уважали Брежнев, Хрущев, Кастро и Ганди“. podrobno.uz (9 мая 2018). Qaraldi: 26-mart 2024-yil.

[4] „ХАМРАКУЛ ТУРСУНКУЛОВ“. Natlib.uz. Правда Востока (11 август 1965 года). Qaraldi: 26-mart 2024-yil.

[1]

[2]

[3]

[4]