Himolay agamasi
| Himolay agamasi | |
|---|---|
_2.jpg) Erkak himolay agamasi | |
Ilmiy tasniflash | |
| Olam: | Eukariotlar |
| Tip: | Xordalilar |
| Sinf: | Sudralib yuruvchilar |
| Turkum: | Tangachalilar |
| Oila: | Agamasimonlar |
| Urugʻ: | Osiyo togʻ agamasi |
| Lotincha nomi | |
| Laudakia himalayana Steindachner, 1867 | |
Himoloy agamasi[1] (lotincha: Laudakia himalayana) — agamasimonlar oilasiga mansub kaltakesak.
Uning umumiy uzunligi 31 sm ga yetadi, dumi tanasidan ikki baravar uzun. Himolay agamalarinig erkaklari urgʻochilarga qaraganda bir oz kattaroqdir. Tanasi, boshi va dumi kuchli tekislangan. Tananing yuqori qismidagi tarozilar silliq yoki juda oz qovurgʻalardan tashkil topgan. Tomoq burmasi yaxshi joylashgan. Oyoq barmoqlari yon tomondan sezilarli darajada siqilgan, orqa oyoqning to'rtinchi barmogʻi uchinchisidan uzunroq. Katta yoshdagi erkaklarda anus oldida 6 qatorgacha qalinlashgan qoʻpol tarozilar joylashgan boʻlsa, kattalar yoshdagi urg'ochilarida kamroq qatorlar mavjud bo'ladi.
Yosh agamalarda tanasining koʻk rangi va qizil mozorli sariq-limonsimon boshi bilan ajralib turadi. Orqa tomonning rangi zaytun yoki yashil-kulrang ko'rinishda. Dumaloq yorqin dogʻlari umurtqa pogʻonasining yon tomonlarida ko'proq, ba'zida kamroq bo'lib, muntazam chiziqlarda joylashgan boʻladi. Ular orasida qora rangsiz shaklli dogʻlar mavjud, ayniqsa boʻyin va tananing old qismida yaxshi koʻrinish beradi. Boshining tepa qismi odatda kichik qora dogʻlar bilan qoplangan. Qorinning rangi boshqa joylardan juda katta farq qiladi. Tomoqda marmar naqshlar bor va ular vaqti-vaqti bilan yoʻqoladi. Erkak agmalarning bosh qismidagi ranglarda fiziologik oʻzgarish mavjud boʻlib, u yorqin sariq rangga ega va boʻyinning yon tomonlarida, ba'zan esa boshning yon tomonlarida teri burmalarining toʻq sariq-qizil rangi bilan toʻldiriladi.
U togʻli yerlarni yaxshi koʻradi, qoyalarda, toshloqlarda, toshlar orasida, noyob oʻtli va buta oʻsimliklari boʻlgan archazorlarda yashaydi. Ular odatda dengiz sathidan 3200 metr balandlikda va undanham balandroq joylarda uchraydi. Ular toshlardagi yoriqlar va toshlar ostidagi boʻshliqlarda yashirinishadi. Agamalar odatda ertalab paydo boʻladi va quyosh botgunicha faol boʻladi. Bahor va kuz oylarida ular faqat kunning oʻrtasida, ya'ni harorat 20 °C dan yuqori bo'lganida faol boʻladi. Ular sentabr oyining oxirida qishlash uchun inlariga kirib ketishadi va aprel oyida qishki boshpanalaridan chiqishadi. Himolay agamasi turli xil artropodlar, oʻrgimchaklar, oʻsimliklarning urugʻlari, gullari va barglari, xususan, yovvoyi gullar mevalari bilan oziqlanadi.
Tuxum qoʻyadigan kaltakesak. Kaltakesaklarda jinsiy yetuklik hayotining 2-yilining oxirida sodir boʻladi. Juftlanish aprel oyining oxiri - may oyining boshlarida sodir boʻladi. Ular iyun va iyul oylarida 20-24 x 10-13 mm oʻlchamdagi 3-7 tuxumdan iborat urugʻ qoʻyadi. 60-70 kundan keyin tana uzunligi 3,5-3,8 sm boʻlgan yosh kaltakesaklar paydo boʻladi.
U Himolay va Trans Himolay togʻlari, Tyan-Shan janubi-sharqida, janubiy Pomir va Nepal hududidagi Qoraqurumda, Shimoliy Hindiston, Shimoliy Pokiston, Sharqiy Afgʻoniston, Gʻarbiy Tojikiston va Qirgʻizistonning gʻarbiy qismida yashaydi.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Ананьева Н. Б., Боркин Л. Я., Даревский И. С., Орлов Н. Л. Пятиязычный словарь названий животных. Амфибии и рептилии. Латинский, русский, английский, немецкий, французский. / под общей редакцией акад. В. Е. Соколова. — М.: Рус. яз., 1988. — С. 166. — 10 500 экз. — ISBN 5-200-00232-X.
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Ananjeva, N.B. & Tuniev 1994 Some aspects of historical biogeography of Asian rock agamids Russ. J. Herpetol. 1 (1): 43
- Steindachner, 1867 : Reise der österreichischen Fregatte Novara um die Erde in den Jahren 1857, 1858, 1859 unter den Befehlen des Commodore B. von Wüllerstorf-Urbair (1861) — Zoologischer Theil — Erste Band — Reptilien p. 1-98.