Hind boygasi
| Hind boygasi | |
|---|---|
.jpg) | |
Ilmiy tasniflash | |
| Olam: | Hayvonlar |
| Tip: | Xordalilar |
| Sinf: | Sudralib yuruvchilar |
| Oila: | Suvilonlar |
| Urugʻ: | Boygalar |
| Turlari: | Hind boygasi |
| Xalqaro ilmiy nomi | |
| Boiga trigonata (Schneider, 1802) | |
Hind boygasi [1] ( lotincha: Boiga trigonata) — suvilonlar oilasiga mansub zaharsiz ilonlar turi.
Gʻarbiy Turkmaniston va Markaziy Erondan g‘arbda O‘rta va Janubiy Osiyoda keng tarqalgan, sharqda Bangladesh va Sharqiy Hindistongacha, shimolda g‘arbiy va sharqiy Turkmanistondan janubda Shri-Lankagacha. Biroq, tarqalishi muntazam davom etmaydi, balki 3 qismga bo‘lingan: eng katta qismi O‘rta Osiyoning janubini, Eronning sharqiy qismi yarmini, Afg‘onistonni, Pokistonni, sharqda esa Himoloy tog‘larining janubiy etaklari bo‘ylab sharqiy Hindiston va Bangladeshgacha boradi. Qatorning ikkinchi qismi g‘arbiy Hindistonning markazida joylashgan bo‘lib, markaziy Hindistonning shimoli-sharqiy uchigacha yetadi. Uchinchi qism - Shri-Lanka orollarida tarqalgan[2] .
Yashash joyi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Qumli va loyli cho‘llarda yashaydi, butalar va kamyob o‘simliklari bo‘lgan tepalikli qumlarda, shuvoq va sho‘r botqoqlar bilan qoplangan taqirga o‘xshash tuproqlarda, siyrak o‘t-o‘simliklari va butalar bilan o‘ralgan past o‘rmonlarning toshli yonbag‘irlarida, jarlarda uchraydi.
Hayot tarzi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Bundan ilonlar turi asosan tunda faol bo‘ladi, Kunduzi tuproq yoriqlarida, toshlar tagida, jarliklardagi qushlar uyasida yoki kemiruvchilar inida jon saqlaydi, shuningdek, o‘sha yerda qishlaydi. Daraxt va tomlarda tez o‘rmalay oladi. Taxminan may oyida juftlashadi. Iyun–iyul oyida 3–11 ta tuxum qo‘yadi, bolasi sentyabr-oktyabrda tuxumdan chiqadi. Kichik qushlar va kaltakesaklar bilan oziqlanadi.
2 ta kichik turi mavjud:
• Boiga trigonata trigonata (SCHNEIDER, 1802)
• Boiga trigonata melanocephala (ANNANDALE, 1904)) — qora boshli boyga, ayrim tadqiqotchilar tomonidan alohida tur sifatida ajratilgan.
Turkmaniston, O‘zbekiston va Tojikistonda kamdan-kam uchraydigan noaniq va yetarlicha o‘rganilmagan tur sifatida u 3-4 dala mavsumida bir marta kuzatilgan yagona namunalar orqali ma’lum bo‘lganligi sababli SSSR Qizil kitobiga kiritilgan. Ayni kunda Turkmaniston va O‘zbekiston Qizil kitoblariga kiritilgan. Repetek, Badxiz va Kopetdog‘ qo‘riqxonalarida muhofaza qilinadi.
.jpg)
Soni
[tahrir | manbasini tahrirlash]O‘zbekistonda ushbu turning soni bo‘yicha yangi ma’lumotlar mavjud emas. Surxondaryo viloyatidagi sanoqli topilmalar orqali ma’lum. Yashirin hayot tarzida yashaydi, shuning uchun mazkur turni hisobga olish va sonini baholash bo‘yicha maxsus usullar ishlab chiqish lozim.
Cheklovchi omillar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Yerlarning o‘zlashtirilishi va xonaki jonivorlarni haddan tashqari ko‘p o‘tlatish.
Muhofaza choralari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ko‘zdan yashirinadigan va tungi hayot kechiradigan jonivorlar sonini muvofiq baholash usullarini ishlab chiqish, mahalliy populyasiyalarda sonini muntazam hisobga olish ishlarini amalga oshirish, shuningdek, ajrab qolgan kichik tur shakllarining taksonomik maqomini aniqlash, hayvonot bog‘lari va parvarishxonalarda ushbu turni yakka ko‘paytirish guruhlarini tashkil qilish zarur[3].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- The Reptile Database: Boiga trigonata (англ.)
- Ананьева и др., 2004.
- Papenfuss et al., 2010.
- ↑ Ананьева и др. 2004.
- ↑ Papenfuss et al., 2010.
- ↑ ҲИНД БОЙГАСИ (Wayback Machine saytida 2022-08-08 sanasida arxivlangan) Redbook.uz
Adabiyot
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Ананьева Н. Б., Орлов Н. Л., Халиков Р. Г., Даревский И. С., Рябов С. А., Барабанов А. В.. Атлас пресмыкающихся Северной Евразии (таксономическое разнообразие, географическое распространение и природоохранный статус). СПб.: Зоологический институт РАН, 2004 — 131-bet. ISBN 5-98092-007-2.
- Банников А. Г., Даревский И. С., Ищенко В. Г., Рустамов А. К., Щербак Н. Н.. Определитель земноводных и пресмыкающихся фауны СССР. М.: Просвещение, 1977 — 320, 321—322, 386-bet.
- Красная книга СССР: Редкие и находящиеся под угрозой исчезновения виды животных и растений. Том 1 / Главная ред. коллегия: А. М. Бородин, А. Г. Банников, В. Е. Соколов и др. — 2-е изд. — М.: Лесная промышленность, 1984. — С. 197. — 392 с.
- Жизнь животных. Том 5. Земноводные. Пресмыкающиеся, 2-е изд, М.: Просвещение, 1985.
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Papenfuss T., Shafiei Bafti S., Sharifi M., Ananjeva N., Orlov N. „Boiga trigonata“ (en). The IUCN Red List of Threatened Species (2010). Qaraldi: 2020-yil 18-sentyabr.