Ikkilamchi giperparatiroidizm

Ikkilamchi giperparatiroidizm – bu gipokalsemiyaga (qonda kalsiy miqdorining pastligi) javoban paratireoid bezlar tomonidan paratiroid gormoni (PTG) haddan tashqari koʻp ajratilishi va bu bezlarning giperplaziyasi natijasida yuzaga keladigan tibbiy holat. Bu kasallik, birinchi navbatda, surunkali buyrak yetishmovchiligi boʻlgan bemorlarda kuzatiladi.

Belgilari

Oyoq-qoʻllarning deformatsiyasi hisobiga suyak va boʻgʻimlarning ogʻrigʻi tez-tez kuzatiladi. Koʻtarilgan PTG miqdori shuningdek, qon, immun tizimi va nevrologik tizimga taʼsir koʻrsatadi. 

Sabablari

Surunkali buyrak yetishmovchiligi ikkilamchi giperparatiroidizmning eng keng tarqalgan sababidir. Ishlamay qolgan buyraklar yetarli darajada D vitaminini faol shaklga aylantira olmaydi va ular fosfatni yetarli darajada ajratmaydi. Bu sodir boʻlganda, organizmda erimaydigan kalsiy fosfat hosil boʻladi va qon aylanishdan kalsiyni olib tashlaydi. Ikkala jarayon ham gipokalsemiyaga va shuning uchun ikkilamchi giperparatiroidizmga olib keladi. Ikkilamchi giperparatiroidizm, shuningdek, malabsorbsiya (surunkali pankreatit, ingichka ichak kasalligi, malabsorbsiyaga bogʻliq bariatrik jarrohlik) natijasida yuzaga kelishi mumkin, chunki yogʻda eriydigan D vitamini qayta soʻrilmaydi. Bunda qon zardobidagi kalsiy darajasini oshirishga harakat qilib, gipokalsemiyaga va keyinchalik paratiroid gormoni sekretsiyasining oshishiga olib keladi. Qolgan bir qator sabablar kalsiyni yetarli darajada isteʼmol qilmaslik, D vitamini yetishmovchiligi yoki steatoreya bilan bogʻliq boʻlishi mumkin.

Diagnostikasi

Kalsiy yoki 1,25-digidroksi-vitamin D₃ darajasining pasayishi tufayli PTG koʻtariladi. Odatda surunkali buyrak kasalligi yoki paratiroid bezlari yuzasida kalsiy retseptorlari buzilgan hollarda kuzatiladi. 

Davolash

Agar gipokalsemiyaning asosiy sababini tuzatish mumkin boʻlsa, giperparatiroidizm etiologik davolanadi. Surunkali buyrak yetishmovchiligi boʻlgan odamlarda davolash dietada fosforni cheklashdan iborat; buning uchun D vitamini faol shaklini oʻz ichiga olgan qoʻshimchalar, masalan, kalsitriol, dokserkalsiferol, parikalsitol; va kalsiyga asoslangan va kalsiy boʻlmagan fosfat bogʻlovchilar qoʻllanadi. 

Oqibati

Agar kasallik davolanmasa, uchinchi darajali giperparatiroidizmga oʻtadi, bu yerda asosiy sababni davolash ortiqcha PTG ajralishini toʻxtata olmaydi, yaʼni paratiroid bezining gipertrofiyasi qaytmas holga keladi. Ikkilamchi giperparatiroidizmdan farqli ravishda, uchinchi darajali giperparatiroidizm gipokalsemiya emas, balki giperkalsemiya bilan bogʻliq.