Irlandiya — Turkiya munosabatlari
 | |
| Andoza:Bayroqikon/Irlandiya |  Turkiya |
Irlandiya Respublikasi va Turkiya Respublikasi oʻrtasida diplomatik munosabatlar 1972-yilda oʻrnatilgan. Irlandiyaning Anqaradagi elchixonasi 1998-yilda ochilgan. Turkiyaning Dublinda 1973-yildan beri elchixonasi bor. Ikkala davlat ham Yevropa Kengashining, Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkilotining (OECD) toʻlaqonli aʼzolari, ikkala mamlakat ham Oʻrta yer dengizi ittifoqiga kiradi va Jahon savdo tashkiloti (JST) aʼzolaridir. Irlandiya ham Yevropa Ittifoqi aʼzosi, Turkiya esa ushbu tashkilotga aʼzolikka nomzod.
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]
1840-yillardagi Irlandiyada ochlik paytida Usmonli sultoni Abdulmecid I ocharchilikka yordam berish uchun 1000 funt sterling xayriya qilgan. Irlandlar tomonidan Sultonga yozgan minnatdorchilik xati Usmonlilar arxivida saqlanadi[1].
Afsonaga koʻra[2][3] Sulton dastlab 10 000 funt sterling yubormoqchi boʻlgan, biroq ingliz diplomatlari yoki oʻz vazirlari 2000 funt sterling xayriya qilgan qirolicha Viktoriyadan koʻproq xayriya qilmasin deb uni bu yoʻldan qaytargan. Yana sulton oziq-ovqat bilan toʻldirilgan uch-beshta qayiq joʻnatishni buyurgan. Britaniya maʼmuriyati ushbu kemalarni yoʻlini toʻsib qoʻyish uchun har qanday yoʻl bilan harakat qilgan, ammo mahalliy anʼanalarga koʻra, oziq-ovqat Drogheda portiga yashirincha yetkazib berilgan. U yerda Usmonli dengizchilar tomonidan hadya qilingan. Portga yetkazib berish haqida hech qanday yozuv saqlanmagan. Gazetalarda 1847-yilning may oyida[4] kemalar Usmonlilar imperiyasining Saloniki shahridan Boyne daryosi boʻylab suzib ketayotganini daʼvo qilishgan, ammo gazeta oʻsha paytda daryo qurib qolganini ham taʼkidlagan[1]. 1995-yilda Drogheda shahar hokimiyati esdalik lavhasini oʻrnatildi. 2012-yilda ushbu mavzu boʻyicha film eʼlon qilindi. Rollarni Kolin Farrel va bir qancha turk yulduzlari ijro etgan[5].
Sulton 10 000 funt sterling xayriya qilmoqchi boʻlgan birinchi daʼvo „Teylor va Makkayning hayoti va Ser Robert Pielning Times“ (1851) da uchraydi, ammo kitobda asl manba keltirilmagan. Ikkinchi manba 1894-yilga toʻgʻri keladi va haqiqatga toʻgʻriroq koʻrinadi: irland millatchisi Willam J. OʻNil Sultonning oʻgʻlini davolayotgan shifokordan „Sulton ochlikdan azob chekayotgan Irlandiyaga 10 ming funt sterling bermoqchi boʻlgan, biroq uni inglizlar toʻxtatib qoʻyishgan“ degan gapni eshitgan. Elchi lord Kouley 2000 funt sterling miqdorida xayriya qilgan hazratlari oliyalari xorijiy davlat katta miqdorda hissa qoʻshganini bilib gʻazablanishini aytdi[6].
Xalqaro tashkilotlarda hamkorlik
[tahrir | manbasini tahrirlash]Irlandiya — Turkiya bir qator xalqaro tashkilotlarga aʼzodir, jumladan:
|
.svg)
Zamonaviy munosabatlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ikki tomonlama munosabatlar 1990-yillarda, Irlandiya dunyoga ochilib, ulkan iqtisodiy rivojlanishga erishganida nisbatan jadal rivojlandi.
2010-yil mamlakatlar oʻrtasidagi ikki tomonlama munosabatlarda eʼtiborga molik yil boʻldi. Tashqi ishlar vaziri Ahmet Davutoʻgʻli 2010-yil 10-11-mart kunlari Irlandiyaga rasmiy safar qildi. Vazir Davutoʻgʻlining tashrifidan keyin Prezident Mari Makali 2010-yil 22-26-mart kunlari Turkiyaga, jumladan Istanbul va Chanqal’a (Dardanel) ga rasmiy tashrif buyurdi. Bu Irlandiya Prezidentining Turkiyaga birinchi rasmiy tashrifi edi. Yevropa Ittifoqi ishlari vaziri Egemen Bagishning 2010-yil 16-18-noyabr kunlari Irlandiyaga rasmiy tashrifi ikki tomonlama munosabatlarda erishilgan jadallikni yanada oshirdi. Bundan tashqari, 2012-yilning 27-29-mart kunlari Savdo va taraqqiyot vaziri Jo Castello delegatsiya bilan Turkiyaga, Yevropa Ittifoqi ishlari boʻyicha davlat vaziri Lusinda Kreyton esa 2012-yilning 9-10-iyul kunlari Turkiyaga tashrif buyurdi. Irlandiya hukumati Turkiyaning Yevropa Ittifoqiga aʼzo boʻlishini qoʻllab-quvvatlaydi.
Irlandiyada 1800 dan ortiq turk fuqarosi, jumladan 213 nafari ikki tomonlama fuqarolikka ega.
Vizadan voz kechish dasturi
[tahrir | manbasini tahrirlash]2011-yil iyul oyida tasdiqlangan vizani bekor qilish rejimining bir qismi sifatida Buyuk Britaniyada amaldagi „C“ vizasiga ega boʻlgan Turkiya fuqarolari (17 ta davlat bilan birga) (jumladan, elektron vizani rad etish, shuningdek, „Tranzitdagi mehmon“, „Ziyorat uchun tashrif buyuruvchilar“ bundan mustasno.) va Buyuk Britaniyada tasdiqlangan migrant boʻlgan Irlandiyaga 90 kunlik vizada (yoki Buyuk Britaniyada joriy kirish/chiqish kamroq boʻlgunga qadar) tashrif buyurishi mumkin.
Mamlakatni taqqoslash
[tahrir | manbasini tahrirlash]| Irlandiya | Turkiya | |
|---|---|---|
| Bayroq va Gerb |  
|
 
|
| Aholisi | 4,76 | 85 814 871 |
| Hudud | 70,27 km 2 (137 847 kv. mil) | 783 356 km2 (302 455 kv milya) |
| Aholi zichligi | 67,74/km 2 (593/kv mil) | 102/km2 (264,2/kv mi) |
| Poytaxt | Dublin | Anqara |
| Hukumat | Parlamentar, demokratiya | Unitar prezidentlik konstitutsiyaviy respublika |
| Rasmiy til | Ingliz tili, irland tili | Turkcha |
| Hozirgi rahbar | Prezident Michael D. Higgins Bosh vazir Micheál Martin |
Prezident Rajab Toyyib Erdoʻgʻan Vitse-prezident Fuat Oktay |
| Asosiy dinlar | 85.1 % xristianlik, 10,1 % dinsizlar, 2 % boshqa, 2,6 % aniqlanmagan | 89,5 % islom, 8,9 % dinsiz, 1,6 % boshqa[7][8][9] |
| Etnik guruhlar | 92.4 % yevropoid, 2.1 % osiyoliklar, 1.3 % negrlar, 1.5 % boshqa, 2.6 % aniqlanmagan | 85 % turklar, 9 % kurdlar, 6 % boshqalar |
| YaIM (nominal) | 318,16 milliard (aholi jon boshiga 61,13 ming dollar) | $0,857 trillion (aholi jon boshiga 9,12 ming dollar) |
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 „Abdülmecid'in İrlanda halkına yaptığı yardım 'efsane' değilmiş“ (turkcha). Zaman. 2013-yil 13-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20-may 2013-yil.
- ↑ Kinealy, Christine. The Meaning of the Famine. London: Leicester University Press, 1997 — 151-bet. ISBN 0-7185-1426-2. . — „According to a popular tradition, which dates back to 1853…“.
- ↑ Ó Gráda, Cormac. Black '47 and Beyond. Princeton University Press, 1999 — 197—198-bet. ISBN 0-691-01550-3. . — „…populist myths…“.
- ↑ Kelly, Antoinette „New evidence shows Turkey delivered food to Ireland during the famine“. IrishCentral. 17-oktabr 2013-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 11-iyul 2012-yil.
- ↑ „CINEMA-TV - Film to depict Ottoman aid to Ireland“. 29-noyabr 2014-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15-avgust 2018-yil.
- ↑ „Queen Victoria's £5: the Strange Tale of Turkish Aid to Ireland During the Great Famine“. A Blast from the Past (29-dekabr 2014-yil). 4-iyun 2016-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 22-iyun 2016-yil.
- ↑ Özkök. „Turkey is no longer the country with 99% population is Muslim“ (21-may 2019-yil).
- ↑ „Faith survey from Optimar: 89% of population believes monotheism“ (turkcha). T24.com.tr (15-may 2019-yil).
- ↑ „Tengrism is also rising“. odatv.com. OdaTV (9-aprel 2018-yil). 2019-yil 15-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15-avgust 2019-yil.