Jagan Janet
| Janet Rozenberg Jagan | |
|---|---|
 | |
| 6-Gayana Prezidenti | |
|
Mansab davri 19-dekabr 1997-yil – 11-avgust 1999-yil | |
| Oʻtmishdoshi | Sam Hinds |
| Vorisi | Bharrat Jagdeo |
| 6-Gayana bosh vaziri va birinchi vitse prezidenti | |
|
Mansab davri 17-mart 1997-yil – 19-dekabr 1997-yil | |
| Oʻtmishdoshi | Sam Hinds |
| Vorisi | Sam Hinds |
| Gayananing birinchi xonimi | |
|
Mansab davri 9-oktyabr 1992-yil – 6-mart 1997-yil | |
| Shaxsiy maʼlumotlari | |
| Tavalludi |
Janet Rosalie Rosenberg 20-oktyabr 1920-yil Chikago, Illinoys, AQSh |
| Vafoti |
28-mart 2009-yil (88 yoshda) Jorjtaun, Guyana |
| Siyosiy partiyasi | Xalq taraqqiyot partiyasi |
| Turmush oʻrtogʻi |
Cheddi Jagan (turm. 1943; vaf. 1997) |
| Bolalari | Cheddi „Joey“ Jagan Jr. |
| Qarindoshlari | Suzanne Wasserman |
Janet Rozenberg Jagan (inglizcha: Janet Rosenberg Jagan, 1920-yil 20-oktyabr, Chikago — 2009-yil 28-mart, Jorjtaun) — 1997-yilda Gayana Bosh vaziri, 1997-yildan 1999-yilgacha Gayana prezidenti lavozimlarida oʻz faoliyatini olib borgan [1].
Hayoti[tahrir | manbasini tahrirlash]
Jagan Janet Chikagoda Vengriya va Ruminiyadan kelgan muhojirlar avlodidan boʻlgan oʻrta sinfning yuqori burjua yahudiy oilasida tugʻilgan[2][3]. Uning ota-onasi konservativ boʻlgan va har doim respublikachiga ovoz bergan boʻlsa-da, Janet yoshligidanoq marksizmga xayrixoh boʻlgan. Northwestern universitetida tahsil olgan.
1943-yilda u Gayananing boʻlajak prezidenti va oʻsha yillarda tish shifokori Cheddi Jaganga turmushga chiqdi va Gayanaga koʻchib oʻtdi. U yerda dastlabki 10 yil davomida hamshira boʻlib ishladi. 1950-yilda u Gayana Xalq progressiv partiyasining (marksistik yoʻnalish) asoschilaridan biri boʻldi, 1950-yildan 1970-yilgacha — partiyaning bosh kotibi boʻlib faoliyatini olib bordi.
1953-yilda Jagan Janet birinchi marta parlamentga saylangan edi(Essekibo saylov okrugidan). 1955-yilda ingliz mustamlakachilari konstitutsiyani bekor qilib, AES tomonidan tuzilgan hukumatni olib tashlaganlarida, Jagan olti oyga hibsga olingan. 1957-yilda u parlamentga qayta saylandi, shundan soʻng u Sogʻliqni saqlash va mehnat vaziri etib tayinlandi. 1963-1964-yillarda ichki ishlar vaziri. 1964-yilda Gayana Xalq Milliy Kongressi (GNC) hokimiyatga kelganidan keyin u muxolifat yetakchilaridan biri edi. 1973-1997-yillarda Mirror milliy gazetasi muharriri. 1975-1997-yillarda parlament deputati. 1993-yilda esa u mamlakatning eng yuqori — „Buyuk xizmatlari uchun“ orderi bilan taqdirlangan.
1992-yilda Cheddi Jagan Gayana prezidenti etib saylandi. 1997-yil mart oyida Cheddi Jagan vafotidan keyin Janet Jagan Bosh vazir va vitse-prezident boʻldi. Oʻsha yilning kuzida boʻlib oʻtgan prezidentlik saylovlarida gʻalaba qozonib, u mustaqil Gayananing toʻrtinchi prezidenti etib saylandi. MOQ saylovlar soxtalashtirilganligini aytdi, biroq xalqaro kuzatuvchilar va NPP bu ayblovlarni rad etdi. Cheddi Jagan erining siyosatini davom ettirib, bir tomondan, xorijiy investitsiyalar oqimini koʻpaytirishga, ikkinchi tomondan, aholining ijtimoiy himoya darajasini oshirishga va millatlararo qarama-qarshiliklarni yumshatishga qaratilgan harakatlarini olib bordi. 1999-yil avgust oyida u yurak xurujidan keyin prezidentlik lavozimini tark etdi. Konstitutsiyaga koʻra, Bosh vazir Bharrat Jagdeo prezident etib saylandi.
Janet Jagan, millati yahudiy va sodiq kommunist, Qoʻshma Shtatlarda doimo shubha bilan qaralgan; u keng tarqalgan „yahudiylarning fitnasi“ nazariyalarida muhim oʻrin tutgan. Gayanada u hali ham mashhur edi. 1997-yilda YuNESKO tinchlikni mustahkamlash, demokratiyani rivojlantirish va ayollar huquqlari uchun kurashdagi faoliyati uchun Jaganni Gandi oltin medali bilan taqdirlandi.
1997-yilda Janet Jaganning qarindoshi, amerikalik kinorejissor Syuzan Vasserman unga bagʻishlangan „Gayanadagi momaqaldiroq“ hujjatli biografik filmini suratga oldi. Janetning soʻzlariga koʻra, uning yahudiyligi uning har doim ijtimoiy tengsizlikka murosasiz munosabatda boʻlishi va yer yuzidagi barcha odamlar uchun yaxshiroq hayotga intilishida roʻl oʻynagan boʻlishi mumkin.
Jagan keyinchalik davolanish uchun Gayanadan Venesuelaning Marakaybo shahriga joʻnab ketdi. Keyinchalik u qoʻshimcha davolanish uchun Braziliyaning Belem shahriga bordi. Janet Jagan 2009-yil 28-martda Jorjtaunda [4][5] qorin anevrizmasidan vafot etdi. Uning jasadi 2009-yil 31-martda Gayanada kuydirilgan[6].
Manbalari[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Janet Jagan, Chicago Native Who Led Guyana, Dies at 88“. 2020-yil 24-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 7-may.
- ↑ „A Guyana Favorite: U.S.-Born Grandmother“. 2020-yil 24-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 7-may.
- ↑ „"The Jewish Roots of Former President of Guyana Janet Rosenberg Jagan"“. 2020-yil 8-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 7-may.
- ↑ Twitter „Janet Jagan dies at 88; Chicago nursing student became president of Guyana“ (en-US). Los Angeles Times (2009-yil 29-mart). 2023-yil 20-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 4-dekabr.
- ↑ „Former Guyana President Janet Jagan dies at 88“ (en-US). Reuters (2009-yil 28-mart). 2023-yil 4-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 4-dekabr.
- ↑ Romero, Simon. „Janet Jagan, Chicago Native Who Led Guyana, Dies at 88“ (en-US). The New York Times (2009-yil 30-mart). 2023-yil 15-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 4-dekabr.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Ch va J. haqida veb-sayt. Jaganah (ingl.)
- Oltin M. Gayananing yahudiy onasi