Kampus
Kampus — talabalar shaharchasi anʼanaviy ravishda kollej yoki universitet va unga tegishli institut binolari joylashgan yer. Odatda kollej kampusi kutubxonalar, maʼruzalar zallari, turar joy zallari, talabalar markazlari yoki ovqatlanish zallari va parkga oʻxshash joylarni oʻz ichiga oladi.
Zamonaviy kampus — bu ilmiy yoki akademik boʻlmagan maʼlum bir muassasaga tegishli binolar va maydonlar toʻplami. Masalan, Googleplex va Apple Kampus.
Etimologiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Bu soʻz lotincha „maydon“ soʻzidan olingan boʻlib, birinchi marta 1774-yilda Nyu-Jersi kollejining (hozirgi Prinston universiteti) Nassau zaliga tutash katta maydonni tasvirlash uchun ishlatilgan[2]. Maydon Prinstonni yaqin atrofdagi kichik shaharchadan ajratib turardi.
Baʼzi boshqa Amerika kollejlari keyinchalik oʻz muassasalarida alohida sohalarni tavsiflash uchun soʻzni qabul qildilar, ammo „talabalar shaharchasi“ hali butun universitet mulkini tasvirlamagan edi. Maktabda kampus, boshqasi dala va boshqasi hovli deb ataladigan joy hisoblanadi.
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Talabalar shaharchasi anʼanasi oʻrta asrlardagi Yevropa universitetlaridan boshlangan, ularda talabalar va oʻqituvchilar monastir muhitida birga yashab, ishlagan[3]. Ilmiy hayotga moslashishning ahamiyati haqidagi tushuncha keyinchalik Amerikaga koʻchib oʻtdi va dastlabki mustamlakachilik taʼlim muassasalari Shotlandiya va ingliz kollejlari tizimiga asoslangan edi[3].
Talabalar kampusi Yevropadagi monastir modelidan Qoʻshma Shtatlardagi turli xil mustaqil uslublar toʻplamiga aylandi. Dastlabki mustamlaka kollejlarining barchasi xususiy buyurtma bilan qurilgan, baʼzilari Prinston universiteti kampusi kabi yakka binolarda joylashgan yoki Garvard kabi Amerika qadriyatlarini aks ettiruvchi monastir versiyasida joylashgan[4]. Mamlakat boʻylab kampus dizayni ham, kollejlarning arxitekturasi ham keng dunyo tendensiyalariga javoban rivojlandi[5][6], koʻpchiligi turli xil zamonaviy, tarixiy uslublar va tartiblarni ifodalaydi.
Foydalanish
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kampusning zamonaviy shakli XX asr davomida butun institutsional mulkni oʻz ichiga olgan holda kengaytirildi, eski shakli ham baʼzi joylarda 1950-yillargacha saqlanib qoldi.
Ofis binolari
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Baʼzan binolar bilan birga kompaniya ofis binolari joylashgan yerlar ham kampuslar deb ataladi. Vashingtonning Redmond shahridagi Microsoft kampusi bu foydalanishning yaxshi namunasidir. Kasalxonalar va hatto aeroportlar baʼzan oʻzlarining tegishli muassasalarining hududini tavsiflash uchun bu atamadan foydalanadilar.
Universitetlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kampus soʻzi Yevropa universitetlariga nisbatan ham qoʻllangan, garchi baʼzi bunday muassasalar (xususan, Boloniya, Padua, Oksford va Kembrij kabi „qadimgi“ universitetlar) keng tarqalgan emas, balki universitet shaharchasiga oʻxshash shahar sharoitidagi alohida binolarga egalik qilish bilan tavsiflanadi. Kampus binolar joylashtirilgan parkga oʻxshash maysazorlarni ham oʻz ichiga oladi.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Turner, Paul V.. Joseph Ramée: International Architect of the Revolutionary Era. Cambridge: Cambridge University Press, 1996 — 190-bet.
- ↑ Harper, Douglas. "Campus (n.)". Online Etymology Dictionary. http://www.etymonline.com/index.php?term=campus. Qaraldi: 20 December 2013.
- ↑ 3,0 3,1 Chapman, M. Perry. American Places: In Search of the Twenty-first Century Campus. Greenwood Publishing Group, 2006 — 7-bet. ISBN 9780275985233.
- ↑ Turner, Paul Venable. Campus: An American Planning Tradition. Cambridge, Massachusetts: The MIT Press, 1984.
- ↑ [1]. Campus from 1600. Retrieved 10 April 2022.
- ↑ [2]. Modern day campus. Retrieved 10 April 2022.
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- The dictionary definition of campus at Wiktionary
- Media related to Campuses at Wikimedia Commons