Katta Mahdiy masjidi

Katta Mahdiya masjidi
Joylashuv	Mahdiya
Turi	Masjid
Balandligi	75 metr
Eni	55metr
Qurila boshlagan	X asr 1961-1968 yillar
Xarita
Koordinatalari	35°30′14.03″N 11°4′19.39″E / 35.5038972°N 11.0720528°E

Mahdiyadagi (arabcha: الجامع الكبير في المهدية ‎ roman. Jomiy al-Kabir) — buyuk Fotimiylar^[1] masjidi, Tunisning Mahdiya shahrida, 910- (yoki 916^[2])^[3] yilda qurilgan.

Tarixi

XIII asr tarixchilarining xabar berishicha^[3] masjid 909-yildan 934-yilgacha hukmronlik qilgan xalifa Ubaydulloh al-Mahdiy davrida qurilgan^[2]. Ayvon va hovlining shimoliy binosidan tashqari, uning hovlisida hech narsa saqlanib qolmagan, ammo 1961—1968 yillarda fransuz arxitektori va tarixchisi loyihasiga binoan bino toʻliq restavratsiya qilingan^[3].(Arxeolog Александр Лезин [Александра Лезина; Alexandre Lézine]). Shu bilan birga, bino bundan ilgari ham qayta qurilgan (Ziridlar sulolasi va Usmonli imperiyasi davrida). Zirid davrida qibla mehrobi qulagandan keyin, XI asrda masjidning yangi mehrobi qurilgan, u ham 1960-yillarda qayta tiklangan^[3]. Vaholanki, Mahdiyadagi masjid fotimiylarning eng qadimgi masjidlaridan biri edi.

Masjiddan unchalik uzoq boʻlmagan joyda, Usmonli Kebir qal’asi joylashgan hisoblanadi Бордж эль-Кебир [Borj El Kebir] XVI asrda qurilgan)^[4].

Arxitekturasi

Masjid meʼmorchiligiga Qayruandagi Uqba masjidining paydo boʻlishi taʼsir koʻrsatgan^[5]. Masjid binosi toʻrtburchak shaklda boʻlib, devorlari qalin va mustahkam qilib qurilgan, uzunligi taxminan 75 metr va eni 55 metr^[3]. Taxminlarga koʻra, masjidning minorasi boʻlmagan va azon ovozi devor burchaklaridagi minoralarning biridan eshitilib turgan. Masjidning ayvonchasi Rim zafar arklarini eslatadi, u taqa shaklida boʻlib, har ikki tomonida mehrobga oʻxshash oʻyiqlar boʻlib, tekis arklar bilan bezatilgan.

Masjidning shimoliy galereyasidagi arklar uchli, qolganlarida taqa shaklida qilingan^[3]. Qayta tiklangan mehrob ustidagi gumbaz ikki ustun va gumbaz bilan mustahkamlangan.

Musulmon meʼmorchiligiga taʼsiri

X asrning asl binosidan saqlanib qolgan Mahdiyadagi Katta masjidning ayvonchasi Magʻrib diniy meʼmorchiligi yodgorliklarining birinchisi hisoblanadi^[2]. Uning Fotimiylar yodgorliklarining o‘ziga xos xususiyati hisoblangan tekis ravoqlar bilan bezatilganligi Ziridlar sulolasi uchun meros bo‘lib qolgan^[3]. Bundan tashqari, Mahdiyadagi masjidning arxitekturasi Misr masjidlarining, xususan, al-Hakim va Мечеть аль-Акмар [аль-Акмар; Aqmar Mosque] masjidlarining tashqi koʻrinishiga taʼsir koʻrsatganligi taʼkidlangan) Qohirada^[3].

Fototasvirlari

X asrdagi asl ayvonning tashqi ko'rinishi.

X asrdagi asl ayvonning tashqi ko'rinishi.
Katta masjid tasvirlari.

Katta masjid tasvirlari.
Hovli.

Hovli.
Masjid hovlisida xufton namozi.

Masjid hovlisida xufton namozi.

Manbalar

↑ „Great Mosque of Mahdia“. dla.library.upenn.edu. Qaraldi: 2019-yil 26-dekabr.^{[sayt ishlamaydi]}
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 „Qantara - Great Mosque of Mahdiyya“. www.qantara-med.org. Qaraldi: 2019-yil 26-dekabr.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 ^3,6 ^3,7 „Discover Islamic Art - Virtual Museum - monument_ISL_tn_Mon01_21_en“. islamicart.museumwnf.org. 2021-yil 25-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 26-dekabr.
↑ „Mahdia | Tunisia“ (en). Encyclopedia Britannica. 2019-yil 2-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 26-dekabr.
↑ {{{заглавие}}}.

[1] „Great Mosque of Mahdia“. dla.library.upenn.edu. Qaraldi: 2019-yil 26-dekabr.^{[sayt ishlamaydi]}

[:1-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 „Qantara - Great Mosque of Mahdiyya“. www.qantara-med.org. Qaraldi: 2019-yil 26-dekabr.

[:2-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 ^3,6 ^3,7 „Discover Islamic Art - Virtual Museum - monument_ISL_tn_Mon01_21_en“. islamicart.museumwnf.org. 2021-yil 25-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 26-dekabr.

[4] „Mahdia | Tunisia“ (en). Encyclopedia Britannica. 2019-yil 2-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 26-dekabr.

[:0-5] {{{заглавие}}}.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]