Romanov saroyi

Romanov saroyi
Romanov saroyi
	ruscha: Дворец Николая Константиновича
	; Saroyning 2023-yilgi holati
Muqobil nomlari	Knyaz Romanovning saroy va ov qoʻrgʻoni; Knyaz Romanov saroyi; Nikolay Konstantinovich saroyi
Umumiy maʼlumot
Maqomi	davlat himoyasida
Shahar	Toshkent
Mamlakat	O`zbekiston
Qurilishi boshlangan	1883-yil
Qurilishi tugagan	1906-yil
Dizayn va konstruksiya
Meʼmor	Aleksey Benua; Vilgelm Geynselman
	Romanov saroyi xaritada
	Romanov saroyi Vikiomborda

Ushbu maqolani tinglang (3 daqiqa)

noicon

Bu audiofayl ushbu maqolaning 4-iyul, 2022-yil sanasidagi versiyasi asosida yaratilgan boʻlib, shu sanadan keyin amalga oshirilgan tahrirlarni aks ettirmaydi.

Romanov saroyi, Knyaz Romanovning saroy va ov qoʻrgʻoni – Toshkentdagi meʼmoriy yodgorlik^[1]. Roman-Vizantiya meʼmorligi uslublashtirilib, ovchilar qoʻrgʻoniga oʻxshatib qurilgan (1883—1906, meʼmori Aleksey Benua va Vilgelm Geynselman). 1995-yilgacha saroy hududiga kirish eshigi yonida Iosif-Georgiyevskiy ibodatxonasi joylashgan edi. Hozirda bu qasrdan foydalanish to'xtatilgan. Butunlay yopilgan.

Saroy tavsifi

1907-yilda hovli atrofi metall panjara bilan oʻralib, otxona, xizmatchilar uyi barpo etilgan. Hovlida ohu, ot haykallari oʻrnatilgan. Romanov saroyi P – tarxli, 2 asosiy qism va binoning bosh tarziga boʻrttirib ishlangan portik (peshayvon)dan iborat. Bosh tarzining markazidagi xona 2 qavatli, tomi gumbazli, 4 burchagiga bezakli nayzasimon minoralar ishlangan. Uyning pastki qismini ravoqli omborxona va xoʻjalik xonalari egallagan. 1-qavatda knyazning hashamatli uyi, qabulxona joylashgan. Kiraverishdagi vestibyul orqali mehmonxonaga oʻtilgan. Yon qanotidagi aylanma zinadan 2-qavatdagi uncha katta boʻlmagan xonaga, undan boloxonaga oʻtiladi. Boloxonaning 2 yoniga ovchi it haykali ishlangan. Vestibyulning 2 tomonidagi xonalar oynavand boʻlib, markazdagi xonalar bilan oʻzaro bogʻlangan. Gʻarbiy burchagidagi gumbazli xona sharqona, sharqiy qanotidagi xona yevropacha bezatilgan. Bosh tarzidagi derazalar ravoqli gotika uslubida ishlangan. Sharqiy zalni bezashda Namangan, Buxoro, Samarqand, Toshkent ustalari qatnashgan. Saroyda dastlab Turkiston xalq universiteti muzeyi, keyinchalik Respublika markaziy badiiy muzeyi (1924), Respublika pionerlar saroyi (1934—1980), Oʻzbekiston zargarlik sanʼati buyumlari muzeyi (1980—1993) joylashgan. 1993-yildan taʼmirlanib, Oʻzbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vazirligining qabul marosimlarini oʻtkazish uchun moslashtirilgan^[2].

Saroyning old qismida joylashgan eman daraxtidan oʻyilgan ikki bargli keng eshiklar bor. Ichkarida murakkab shakldagi katta dumaloq zal bor. Zaldan tashqarida uchta eshik bor Chap eshik ortida dumaloq, spiral, naqshli temir zinapoya bor, u ikkinchi qavatga katta kutubxonaga va bilyard xonasiga olib boradi. Oʻng eshik orqali qishki bogʻga oʻtish mumkin. Bu yerda turli xil palma daraxtlari, limon, apelsin, mandarin, apelsin daraxtlari oʻsgan. Saroy atrofida mashhur toshkentlik botanik va farmatsevt I.I.Krause tomonidan bogʻ barpo etilgan. Koʻchadan Kaufmanskiy prospektiga qaragan ayvonga ustunlar bilan qoplangan sirlangan ayvon koʻrinishidagi aylana, keng kirish xiyoboni mavjud boʻlgan.

Sovet davrida binoning taqdiri

Sovet hokimiyati davrida saroyda muzey tashkil etilgan, chunki Nikolay Konstantinovich 1918-yilda vafoti oldidan saroyda muzey tashkil etish sharti bilan saroyni Toshkent shahriga hadya qilgan. Shahzodaning oʻzi 1918-yil yanvar oyida vaqtinchalik pnevmoniyadan shu yerda vafot etgan^[3].

Nikolay Konstantinovich tomonidan toʻplangan va u tomonidan Sankt-Peterburgdan olib kelingan Yevropa va Rossiya rasmlari kolleksiyasi 1919-yilda Toshkentdagi Sanʼat muzeyining yaratilishiga asos boʻldi, u eng boy rasm kolleksiyalaridan biriga ega. Oʻrta Osiyo sanʼat muzeylari orasida Yevropa rangtasviri mavjud kam sonli muzeylardan biri hisoblanadi^[4].

Keyinchalik, 1940-yillardan 1970-yillarga qadar Sanʼat muzeyining yangi binoga koʻchirilishi munosabati bilan bu yerda Respublika Pionerlar saroyi va Oʻzbekiston antiqa buyumlar va zargarlik sanʼati muzeyi joylashgan (1990-yillarning boshlarigacha).