Nikolay Konstantinovich
 | |
| Shaxsiy maʼlumotlari | |
|---|---|
| Tavalludi |
2-fevral 1850-yil Sankt-Peterburg, Rossiya imperiyasi |
| Vafoti |
14-yanvar 1918-yil Toshkent |
| Onasi | Aleksandra Iosifovna |
| Otasi | Konstantin Nikolayevich |
Buyuk Knyaz Nikolay Konstantinovich (2-(14) fevral 1850-yil, Sankt-Peterburg – 14-(27) yanvar 1918-yil, Toshkent) – Rossiya imperatori Aleksandr II ning ukasi Buyuk knyaz Konstantin Nikolaevichning toʻngʻich farzandi. Nikolay Ining nabirasi, Aleksandr IIIning amakivachchasi. 1918-yil 14-(27) yanvarda Toshkent yaqinidagi dala-hovlisida pnevmoniyadan vafot etgan.
Hayoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Bolaligi
[tahrir | manbasini tahrirlash]1868-yilda Bosh shtab akademiyasini tamomlagan va Romanovlar orasida birinchi boʻlib oliy oʻquv yurtini, eng yaxshi bitiruvchilar orasida kumush medal bilan tamomlagan. Oʻqishni tugatgandan soʻng chet elga sayohat qilishga chiqadi va u yerda Gʻarbiy Yevropa rasmlari toʻplamini yiğishni boshlaydi.
Yevropa boʻylab sayohatdan qaytgandan soʻng, leyb-gvardiyaning otliq polkiga oʻqishga kiradi va 21 yoshida eskadron komandiri boʻladi. Maskarad ballaridan birida u amerikalik raqqosa Fanni Lirni (haqiqiy ismi Garriet Blekford, 1848-1886) uchratadi. Fanni Nikolay bilan tengdosh edi, lekin turmushga chiqqan va kichkina qizi bor edi. Ular ota-onasini tashvishga soladigan ish boshlashdi. Konstantin Nikolayevich oʻgʻlini Peterburgdan olib chiqish uchun bahona topdi. 1873-yilda Nikolay Konstantinovich rus ekspeditsiya kuchlari tarkibida Xivaga[1] qarshi yurishga chiqdi. Eng koʻp yoʻqotishlarga uchragan Kazalinskiy otryadining avangardlari boshida Qizilqum choʻli orqali eng qiyin yoʻllardan birini bosib oʻtdi[2]. U boshchiligidagi birinchi razvedka guruhi shu qadar zich artilleriya oʻqiga tushdiki, otryad ularning tirik qaytishini kutmagan edi. Xiva yurishida qatnashgani uchun 3-darajali Muqaddas Vladimir ordeni bilan taqdirlangan.
Turkistonda
[tahrir | manbasini tahrirlash]Buyuk knyaz dastlab Turkistonda polkovnik Volinskiy nomi bilan yashagan. Keyinchalik oʻzini Iskandar deb atay boshlagan. Knyaz Iskandar familiyasi (keyinchalik Oliy tomonidan qonuniylashtirilgan) uning avlodlari davom ettirgan.
Qaysar xarakterga ega boʻlgan Nikolay Konstantinovich koʻplab ezgu ishlari bilan shuhrat qozongan. Saroy qurilishi uchun imperatordan 300 ming rubl olib, bu pulga Toshkentda teatr qurdirgan[3]. Uning qarorgohi uchun Toshkent markazida qurilgan hashamatli Romanov saroyi hamon Toshkentning diqqatga sazovor joylaridan biri boʻlib qolmoqda. Saroy hozirda Oʻzbekiston Tashqi ishlar vazirligining xalqaro qabulxonalar uyidir[4].
Nikolay Konstantinovich Rossiyaning mashhur oʻquv yurtlarida oʻqishi uchun pul toʻlay olmaganligi sababli, Turkistonlik muhojirlar uchun oʻnta stipendiya taʼsis etgan. U oʻz vasiyatnomasida million rubl daromad keltirgan Oltin Oʻrda mulkini 10 qismga boʻlib, yarmini Toshkent shahar nogironlar dumasiga, Turkiston irrigatsiya inshootlarini saqlash boshqarmasiga (inqilob allaqachon sodir boʻlgan va shahzoda bu boshqaruv qanday boʻlishini bilmasa ham), qishloq maktablari oʻqituvchilarini tayyorlash uchun Toshkent universitetiga, Turkiston oʻqituvchilar seminariyasining tashkil etilishga sarflagan[5]. Qolgan yarmini tirik qolgan farzandlari orasida boʻlib bergan.
Tadbirkorligi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Buyuk knyaz tadbirkorlik bilan shugʻullangan va Toshkentda bir qator korxonalarning egasi boʻlgan. Masalan: sovun zavodi, fotografiya ustaxonalari, bilyard xonalari, kvas sotish, guruchni qayta ishlash, sovun va paxta zavodlarini ishga tushirgan. Barcha korxonlar uning xotiniga tegishli boʻlgan. Nikolay tadbirkorlik faoliyatidan olingan mablagʻ evaziga Toshkentda birinchi kinoteatr (shuningdek, „biznes loyihasi“ sifatida) – „Xiva“ni qurdirgan va oʻz mablagʻlari evaziga Mirzachoʻlda sugʻorish kanallari yotqizdirgan.
Nikolay Konstantinovich Toshkent shahrini obodonlashtirishda ishtirok etgan. U koʻchalarni asfaltlagan, saroy qurish uchun sud tomonidan ajratilgan pulga teatr, klub, kambagʻallar uchun kasalxona, sadaqaxona va sirk qurirgan.
U temir yoʻl yaqinida bozor tashkil qilgan, u yerda savdogarlar faqat bozor egasining tarozidan foydalanishga haqli edi. „Mirzachoʻldagi Buyuk knyaz bozori“da sotilgan har bir funt kartoshka uchun savdogardan 1 tiyin, har bir tarvuz yoki tarvuz uchun 30 tiyindan undirilgan[6].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Хивинский поход 1873 г. в описании великого князя Николая Константиновича // Источник. Документы русской истории, № 4 (58). 2002“. Восточная литература. 2011-yil 29-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 11-fevral.
- ↑ „Хивинский поход 1873 г. в описании великого князя Николая Константиновича“. 2011-yil 29-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 20-may.
- ↑ „«Ташкентский Великий князь», продолжение 1 — Письма о Ташкенте“ (ru). mytashkent.uz. 2018-yil 27-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 27-yanvar.
- ↑ „Интервью с Борисом Голендером. «Новости Узбекистана», Выпуск № 24 (254) от 17 июня 2005 года.“ (deadlink). 2007-yil 27-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 12-avgust.
- ↑ Виктор Григорьев. „Великий Князь Николай Константинович Романов“ (2015-yil 20-mart). Qaraldi: 2018-yil 27-yanvar.
- ↑ Канский Юрий Ростиславович. Единственная из Романовых. (русский) // Бизнес-Класс : журнал. — 2018. — Февраль (№ 1 (140)). — С. 42—49. — ISSN 1691-0362.