Kulgu terapiya
Kulgi terapiyasi (hazil terapiyasi, gelototerapiya) — mijozning oʻzini, uning xulq-atvorini, kayfiyatini tushunishni yaxshilashga qaratilgan turli mutaxassislar tomonidan yumoristik usullardan, terapevtik hazildan foydalanishdir[1][2].
Kulgi terapiyasi usuli hazil yordamida ijobiy ruhiy holatni yaratadi, odamga hayotning turli bemaʼniliklarini va hayotiy vaziyatlarni ijobiy tomondan koʻrishga va kashf etishga yordam beradi, bu farovonlikni (jismoniy va hissiy) normallashtiradi, muammoni hal qilishga eʼtiborni qaratadi, kognitiv salohiyatni oshiradi, maʼnaviy jihatdan boyitadi[3].
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Kulgi haqidagi fan va uning inson salomatligiga taʼsiri - gelotologiya faniga (qadimgi yunoncha: γέλως qadimgi yunoncha: γέλως - „kulgi“), psixiatr Uilyam Fry (William F. Fry) tomonidan asos solingan, AQShda XX asrning 60-yillarida Stenford universitetida paydo boʻlgan[4].
Kulgi terapiyasining rivojlanishiga shuningdek, Norman Kazins (Norman Cousins „oʻlimni kuldirishga muvaffaq boʻlgan odam“, komediyalarni tomosha qilish orqali ogʻir kasallikdan shifo topish)[5], Maykl Titze (Maykl Titze, hazil dramasi, kasalxona masxarabozlari)[6], V. Frankl (paradoksal niyat) va boshqalar ham oʻz hissasin qoʻshishgan.
Oldingi davrlarda kulgining sogʻlikka taʼsirini oʻrganishga turli xil shifokorlar va faylasuflar murojaat qilishgan: Demokrit ("Eng yuqori yaxshilik ruhning tinchligi va quvonchidan iborat), I. Kant („Kulib, ruh tananing shifokoriga aylanadi“), A. Shopengauer ("Hazilda namoyon boʻlgan borliq quvonchi, sub'ektiv fiziologik shodlik, xushchaqchaqlik „inson salomatligi choʻqqisini“ aks ettiradi"), F. Rabelais[7] va hatto Injil („Quvnoq yurak dori kabi yaxshi, lekin tushkun ruh suyaklarni quritadi“).
Kulgi terapiyasining yoʻnalishlari va taʼsir mexanizmlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kulgi terapiyasining uchta yoʻnalishi mavjud[8] :
- klassik (kulgili hikoyalar, latifalar, kulgili filmlar, kitoblar) — kulgi terapiyasi mustaqil maktab uslubining bir qismi sifatida (masalan, paradoksal niyat texnikasi) yoki mualliflik texnikasi sifatida (masalan, refleksli kulish, qitiqlash, kulish shaklida nafas olish mashqlari kabi texnikalar) meditasiya, lablarni tabassumga sunʼiy choʻzish bilan yuz mashqlari, ijodkorlikni rivojlantirish mashqlari qoʻllanadi[4])
— Kasalxona masxarabozligi[9][10]
Taʼsir mexanizmlari : Maʼlumki, odam kulganda 80 mushak guruhi ishlaydi, organizm kislorod bilan boyitiladi, endorfin ishlab chiqariladi va stress gormonlari darajasi pasayadi. Kognitiv mexanizmlar orqali hazil vositachilik qilish, vaziyatga munosabatni oʻzgartirish va chuqurlashtirish, oʻz-oʻzini nazorat qilishni kuchaytirish orqali foyda keltiradi[2][4]. Shuningdek, notoʻgʻri tushunish va tartibga solish qobiliyatining yetishmasligi[11] holatlarida kompensasiya funksiyasini bajarishi mumkin.
Qiziqarli faktlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ekvador prezidenti Lenin Moreno (nogiron) jarohatdan keyingi ogʻriqdan hazil yordamida davolandi. “Xursandchilik bilan shifo” mavzusida kitoblar yozgan: “Hazil nazariyasi va amaliyoti”, “Mashhurlardan hazillar”, “Dunyodagi eng yaxshi hazillar”, “Kuling, kayfiyatni tushirmang”, “Baxtli boʻlish oson va qiziqarli". Shuningdek, u kulgi terapiyasini targʻib qilish uchun asos yaratdi. Uning saylovoldi shiori “Tabassum qil, Ekvador! »[12][13][14] boʻlgan.
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Amaliy va terapevtik hazil uyushmasi[15]
Eslatmalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Franzini, L. R. (2001). Humor in therapy: the case for training therapists in its uses and risks. Journal of General Psychology, 128 (2), 170—193.[1]
- ↑ 2,0 2,1 Психология юмора / Род Мартин; пер. с англ. под ред. Л. В. Куликова. — Москва [и др.] : Питер, 2009. — 478 с. : ил.; 24 см. — (Мастера психологии).; ISBN 978-5-91180-839-6
- ↑ Мусийчук М. В. Юмор в психотерапии и консультировании: проблемы и решения в современных парадигмах // Медицинская психология в России: электрон. науч. журн. — 2017. — T. 9, № 3 (44)
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Скутин А. В. Гелототерапия (смехотерапия) — новая медицинская технология // Сибирский вестник психиатрии и наркологии. 2011. № 3. С. 89-93.
- ↑ Анатомия болезни с точки зрения пациента : Размышления о лечении и выздоровлении : [Пер. с англ.] / Норман Казинс; [Предисл. Н. М. Амосова]. - М. : Физкультура и спорт, 1991. - 95 с. : ил.; 20 см.; ISBN 5-278-00332-4
- ↑ Конгресс юмора // Эхо Москвы, 05.05.2002
- ↑ Рожнов В. Е. Стресс? это как раз то, что вам нужно! // Журнал «Если», 1994 № 02 [17]
- ↑ Маргошина И. Ю. Юмор как фактор здоровой личности // Ученые записки Санкт-Петербургского государственного института психологии и социальной работы. 2011. Т. 16. № 2. С. 88-93
- ↑ Ольшанский В. Путь клоуна. История смехотерапии. — М.: Зебра-Е, 2013. — 368 с.
- ↑ Гурьева Е. С. Больничный клоун / Е. С. Гурьева, Р. Ф. Сулейманов; Казанский инновационный университет имени В. Г. Тимирясова. — Казань : Познание, 2019. — 95 с. ISBN 978-5-8399-0675-4
- ↑ Домбровская И. С. Юмор в контексте психологической практики // Консультативная психология и психотерапия. 2011. № 1. С. 95-108 [9]
- ↑ Российская газета — Федеральный выпуск № 70 (7236), 03.04.2017
- ↑ Популярные юмористы выбирают большую политику // Газета Метро 4 февраля 2019 № 15 (17/4136)
- ↑ Ленин Морено — пример для подражания // Ульченко А. А. ФГБОУИ ВО МГГЭУ № 2, 2017
- ↑ „Архивированная копия“. 2018-yil 9-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 26-yanvar 2018-yil.