Lətif Kərimov
Lətif Huseyn oʻgʻli Kərimov ( oʻzbekcha: Latif Karimov ) (1906-yil 17-noyabr, Shusha – 1991-yil, Boku ) — ozarbayjonlik gilamdo‘z boʻlib, turli sanʼat sohalariga qoʻshgan hissasi, shuningdek, ozarbayjon gilamlarining turli naqshlarini tasniflovchi va tavsiflovchi qator kitoblari bilan tanilgan.
Yoshlik[tahrir | manbasini tahrirlash]
Lətif Kərimov Shusha shahrida (o‘sha paytda Rossiya imperiyasining bir qismi, hozir Ozarbayjonda ) tug‘ilgan. Otasi Mashadi Husayn qalpoqdo‘z, onasi Telli gilamdo‘z edi. 1910-yilda oila Eronning Mashhad shahriga ko'chib o'tdi va shaharning Qorabog'i kvartaliga joylashdi. Lətif Kərimov 14 yoshida mahalliy madrasani tamomlagach, gilam do‘konida ishlay boshlaydi va onasining izidan gilamdo‘zlik san’atini o‘rganadi. Eron bo'ylab bu hunarmandchilikda mukammal o‘zlashtirish uchun ko'p marta sayohat qilgan. Bundan tashqari, Karimovning boksdan tortib adabiyot va sahna san'atigacha bo'lgan qiziqishlari ham bor edi. Sovet Ittifoqining Tehrondagi konsulligi uni rus madaniyat klubiga a'zo bo'lishga taklif qiladi, keyinchalik u Uzeyir Hojibeyov spektakllarida rejissyorlik qiladi va rol o'ynaydi, ozarbayjon xorini tashkil qiladi[1].
Kərimov 1920-yillarning oxiridan boshlab Mashhad toʻquvchilari nomidan sakkiz soatlik ish kunini va mehnat sharoitlarini yaxshilashni talab qiluvchi ijtimoiy harakatlarda qatnashdi. 1929-yilda teatr sanʼatini rivojlantirish maqsadida Afgʻonistonga rasmiy topshiriq bilan joʻnatilgan. Ammo Kərimov Afg'onistondagi og'ir turmush sharoitiga chiday olmay, ikki oydan keyin Eronga qaytib keldi. O'sha yili u Sovet fuqaroligini oldi va Eron hukumati uning ijtimoiy aloqadorligidan shubhalanib, unga Sovet Ittifoqiga ko'chib o'tish variantini taklif qildi va Karimov buni qabul qildi[1].
Sovet Ittifoqi davri[tahrir | manbasini tahrirlash]
Lətif Kərimov o‘zi tug‘ilib o‘sgan Shusha shahrida qo‘nim topgan va mahalliy gilamdo‘zlik bilan shug‘ullanayotgan Shovkatga uylanganan. U gilam fabrikasiga import bo‘yicha instruktor etib tayinlandi. Qolaversa, Qorabogʻ toʻquvchilariga maʼlum boʻlmagan Eron texnikasi bilan tanishtiruvchi gilamdoʻzlik kurslarini tashkil etdi va olib boradi. Savodsiz va eslatma yoza olmaydigan talabalar uchun u to'qish tartiblarini eslab qolish uchun goshmalar (ozariy she'riy janri ) yozadi. Keyinroq Kuba va Bokuda ham shunday kurslar ochgan[1].
Kərimov gilamlardan tashqari zargarlik buyumlari, yog‘och o‘ymakorligi, chinni va mato naqshlarini ham muvaffaqiyatli loyihalashtirgan, binolarning ichki qismini bezatgan. 1937-yilda Rustam Mustafoyev bilan birgalikda Butunittifoq qishloq xo‘jaligi ko‘rgazmasining Ozarbayjon zalini loyihalash uchun ishga qabul qilindi. 1940-yillarda Nizomiy muzeyining ichki qismini bezash ishlarini olob borayotganida Ulugʻ Vatan urushi boshlanib, Kərimov Ozarbayjon Davlat radiosining Eron yangiliklar nashri boʻlimiga ishga qabul qilindi[1].
1945-yilda Ozarbayjon Milliy Fanlar Akademiyasi Sanʼat instituti tasviriy sanʼat boʻlimi mudiri etib tayinlandi. 1947 — 1977-yillarda "Sharq musiqasi lugʻati'ni tuzdi. 1950-yilda u Sovet Ittifoqidagi eng yuqori mukofot — Stalin mukofotiga sazovor bo'ldi[2]. 1954-yilda u o'zining birinchi shaxsiy ko'rgazmasini tashkil etdi. Unda gilamlar, me'moriy bezaklar, yog'och o'ymakorligi, chinni vazalar, zargarlik hamda grafik buyumlar va boshqalar namoyish etildi. 1961 — 1983 yillarda 1300 dan ortiq ozarbayjon gilam naqsh elementlarining tarixi, rivojlanishi va tuzilishiga oid uch jildlik kitobi nashr etildi. Uning sa’y-harakati va g‘ayrati 1967-yilda dunyoda birinchi bo‘lib Ozarbayjon gilam muzeyi tashkil etilishiga sabab bo‘ldi.
Ozarbayjon gilam muzeyi 1991-yilda uning sharafiga qayta nomlangan[3].
Tanqid[tahrir | manbasini tahrirlash]
Xalqaro merosni o'rganish jurnaliga ko'ra, Kərimovning gilam taksonomiyasi va tasnifi millatchilik loyihasining bir qismi bo'lgan[4].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 (ruscha) Latif Karimov. Bakupages.com
- ↑ (ruscha) Latif Karim oglu Huseynov. The Great Encyclopædic Dictionary.
- ↑ Carpets Made to Last: A Walk Through Baku's National Carpet Museum by Farida Sadikhova. Azerbaijan International. Summer 2000 (8.2); p. 56–59. Retrieved 5 December 2008
- ↑ Mozaffari, Ali; Barry, James (2022). "Heritage and territorial disputes in the Armenia–Azerbaijan conflict: a comparative analysis of the carpet museums of Baku and Shusha". International Journal of Heritage Studies 28 (3): 329-330. doi:10.1080/13527258.2021.1993965.