Leonhard Seppala
 | Bu maqolaga boshqa birorta sahifadan
ishorat yoʻq. (May 2024) |
| Leonard Seppala | |
|---|---|
 | |
| Tavalludi |
1877-yil 14-sentabr |
| Vafoti |
1967-yil 28-yanvar Sietl, Vashington, AQSh |
| Fuqaroligi | Norvegiya va AQSh |
| Kasbi | sayohatchi, baliqchi, ovchi |
Leonhard Seppala (norvegcha: Leonard Seppala) — mashhur norveg-amerikalik chana poygachisi, kinolog. U „Buyuk rahm-shavqat poygasi“[1] (1925) paytida eng muhim rolni oʻynagan, iti Togo boshchiligidagi itlar qoʻshilgan chanada 425 kilometrlik rekord masofani bosib oʻtgan. Shu bilan birgalikda 1932-yilgi Qishki Olimpiada oʻyinlarida kumush medal sohibiga aylangan.
Biografiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Seppala Shimoliy Norvegiyaning Tromsyo shahrida tugʻilgan[2][3]. U Isak Isaksen Seppala (Shvetsiyada tugʻilgan) va Anna Xenrikke Xenriksdatterlarning (fin-shved ildizlarga ega) toʻngʻich farzandi boʻlgan. Seppala 2 yoshligida oilasi qoʻshni Shervyoy munitsipalitetiga qarashli Troms okrugiga koʻchib oʻtgan. Uning otasi Shervyoda temirchi va bir vaqtda baliqchi boʻlib ishlaganida Leonhard otasiga shogirt tushgan. Biroq 1900-yilda, Nomdagi oltin vasvasasi davrida Leonhard Alyaskaga emigratsiya qilgan. Uning doʻsti Jaret Lindeberg Alyaskadan qaytganda uni oʻzining kompaniyasida ishlashga koʻndirgan edi[4].
Alyaskadagi dastlabki yili Leonhard Lindeberg kompaniyasida itlar qoʻshilgan chanalar haydovchisi sifatida ishlay boshlagan. U oʻzining eng birinchi bosib oʻtgan masofasidan bu ishni sevib qoladi va butun umri davomida ushbu hissiyotni aniq esda saqlab qolgan. Boshqa chana egalari 30 milya (48 km) masofasini uzoq yoʻl deb bilgan paytda Seppala bir kunda oʻrtacha 50dan (80 km) 100 milyagacha (160 km) bosib oʻtardi. U kuniga 12 soatgacha ishlagan.
Poygachilik faoliyati
[tahrir | manbasini tahrirlash]1913-yilda Seppala oʻzining ilk poygachi itlarini sovgʻa sifatida qabul qilib olgan. Uning doʻsti va Pioneer Mining kompaniyasi boshligʻi Lindeberg tadqiqotchi Roald Amundsenga sovgʻa sifatida Sibirdan kuchuk bolalarini olib kelgan. U Amundsen kuchuklardan Shimoliy qutbga sayohatida foydalanadi deb oʻylagan edi. Seppala itlarni qoʻlga oʻrgatishni boshlaydi. Itlar Nomga kelganidan bir necha hafta oʻtib, Amundsen oʻz sayohatini qoldirganidan soʻng Lindeberg kuchuklarni Seppalaga sovgʻa qilib yuborgan.
Seppala 1914-yilda oʻzining ilk poygasi, All Alaska Sweepstakesda qatnashishga qaror qilgan. Uning oʻzi ham, itlarining yoʻlboshchisi Saggen ham xatarli yoʻlni bilmas edi va toʻsatdan yuz bergan qor toʻfonidan soʻng itlar yoʻlni yoʻqotib qoʻyishgan va oʻlim xavfi ostida qolishgan. Toʻfon toʻxtagandan soʻng Seppala oʻz jamoasi bilan jarlik yoqasiga kelib qolganini payqaydi. Uning baxtiga itlar jarlikka 20 fut qolganida toʻxtashgan. Lekin uning koʻpchilik itlarining oyoqlari jarohat olgan, muzlab qolgan. Seppala oʻzining itlari vafodorligini suiisteʼmol qilganligini tushunib yetadi va poygadan chiqadi.
Seppalaning poygachilik faoliyati keyingi yili, 1915-yilda, Akyaska totalizatorlarida boshlanadi. Seppala va Skotti Allan asosiy raqiblar edi. Poyganing 4-kunida Leonhard Allanni 2 soatga ortda qoldirgan va marraga 1-boʻlib yetib kelgan[5]. U keyingi 2 yil davomida poygalarda gʻolib boʻlishda davom etadi. Keyinchalik itlar poygasi bilan shugʻullanadigan barcha Alyaska totalizatorlari 1983-yilgacha toʻxtatilgan[6].
Buyuk rahm-shavqat poygasidagi oʻrni
[tahrir | manbasini tahrirlash]
1925-yil qishida Seppalaning shahri Nomda difteriya kasalligi avj olgan. Oldin ushbu kasallikdan kasallanmagan bolalar va kattalar ushbu infeksiyadan vafot etish xavfi ostida qolgan. Seppalaning yagona farzandi — 8 yoshli qizi Sigrid ham xavf ostida qolgan. Mavjud yagona davo difteriyaga qarshi antioksin vaksina edi. Ammo Nomdagi vaksinalarning muddati oʻtgan edi. Oxirgi 20 yillikdagi eng sovuq qishda shaharga vaksina olib kelishning yagona yoʻli bu — itlar qoʻshilgan chanalar edi. Vaksinani shaharga tezroq yetkazib kelish uchun tajribali poygachilardan iborat guruh estafetasi tashkil etiladi va Seppala (yoʻlboshlovchi iti Togo bilan) yoʻlning eng qiyin qismiga mas’ul etib tayinlangan. Vaksina Nenana shahriga poyezdda olib kelingan, u yerdan esa it qoʻshilgan chanalar estafetasi orqali Nomga joʻnatilgan. Estafetaning komandalari Nulatoda uchrashishlari kerak edi. Nenanadan Nomgacha butun masofa 674 milyani tashkil etardi va Seppala ushbu masofaning 400 milyasini bosib oʻtishi kerak edi. Seppalaning yoʻli Norton boʻgʻozi orqali oʻtadigan, masofani qisqartirishi mumkin boʻlgan, lekin oʻta xatarli hududni ham oʻz ichiga olardi. Estafetadagi eng tajribali poygachi sifatida Seppala ushbu tavakkalga qoʻl urishi va boʻgʻozdan oʻtishga harakat qilib koʻrishiga kelishib olinadi. Shu orqali estafeta qatnashchilari 1 kunlik masofani qisqartirishga muvaffaq boʻlishgan. Seppala ushbu ishni amalga oshirgan va vaksinani Nomga yetib borishida asosiy rolni oʻynagan.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Salisbury, Gay; Laney Salisbury. The Cruelest Miles: The Heroic Story of Dogs and Men in a Race Against an Epidemic. W.W. Norton & Company, 2003. ISBN 978-0-393-01962-9.
- ↑ U. S. Passport Applications, 1795-1925
- ↑ U. S., World War II Draft Registration Cards, 1942
- ↑ „Leonhard Seppala“. Qaraldi: 2015-yil 16-iyun.
- ↑ Photo: Winners of the Eighth All Alaska Sweepstakes from Alaskaʼs Digital Archives
- ↑ Nome Kennel Club. „2008 All Alaska Sweepstakes Media Guide“. 2012-yil 26-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 13-oktyabr.
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Beyer, Rick, The Greatest Stories Never Told (Harper, 2003) ISBN 0-06-001401-6
- Ricker, Elizabeth Miller, Seppala: Alaskan Dog Driver (Boston: Little, Brown, and Company. 1930)