Lubov Yablochnik
| Lyubov Markovna Yablochnik | |
|---|---|
 | |
| Tavalludi |
1928-yil 8-dekabr RSFSR, SSSR, Bryansk |
| Vafoti |
2013-yil 22-sentyabr AQSH, Nyu-York |
| Fuqaroligi |
 Rossiya |
| Kasbi | mikrobiolog |
| Akademik rahbarlari | A. X. Sarkisov |
Lyubov Markovna Yablochnik (qizlik familiyasi Rozina, 192—2013) – veterinariya sohasidagi sovet va rus mikrobiologi[1].
Hayoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Lyubov Yablochnik 1928-yil 8-dekabrda Bryanskda tavallud topgan. 1951-yilda Moskva goʻsht sanoati kimyo-texnologiya institutini tamomlagandan keyin, (1954-yilgacha) Krasnoyarsk oʻlkasida veterinar boʻlib oʻz faoliyatini olib borgan. 1957—1960-yillarda – Moskva poliomielitga qarshi dorilar ilmiy-tadqiqot institutida kichik ilmiy xodim, 1960-yildan 1963-yilgacha Moskva salitsil zavodida mikrobiolog muhandisi boʻlib faoliyat yuritgan.
34 yoshida, ikki farzandning onasi boʻlgan L. M. Yablochnik fan bilan shugʻullanishga qaror qilgan. Shu maqsadda Birinchi Moskva tibbiyot institutining shu nomdagi kafedrasida mikrobiologiya boʻyicha toʻliq kursni tamomlagan va 1963-yilda Butunrossiya eksperimental veterinariya ilmiy-tadqiqot instituti (VIEV) aspiranturasiga – mikologiya va antibiotiklar laboratoriyasiga oʻqishga kirgan.
1966-yildan – ilmiy xodim, 1973-yildan – VIEV katta ilmiy xodimi lavozimlarida faoliyat olib borgan. 1973-yil oxirida Butunittifoq davlat veterinariya preparatlari ilmiy-nazorat institutiga (VGNKI) antibiotiklar laboratoriyasida katta ilmiy xodim sifatida koʻchib oʻtgan. 1978-yilda VGNKIda L. M. Yablochnikning faol ishtirokida mikozlarga qarshi dori vositalarini nazorat qilish va standartlashtirish laboratoriyasi tashkil etilgan. U labaratoriyani 1981-yildan 1989-yilgacha boshqargan. L. M. Yablochnik 1989-yildan 1993-yilgacha probiyotiklarni, kokkal infektsiyalar va mikozlarga qarshi dori-darmonlarni nazorat qilish va standartlashtirish laboratoriyasida yetakchi ilmiy xodim boʻlgan. 1993-yildan boshlab oilasi bilan AQShda, Nyu-York va Nyu-Jersi shtatlarida istiqomat qilgan.
Ilmiy faoliyati
[tahrir | manbasini tahrirlash]VIEV aspiranturasiga (mikologiya va antibiotiklar laboratoriyasida) qabul qilish L. M. Yablochnikning ilmiy faoliyatining asosiy yoʻnalishini – qishloq hayvonlarining mikozlarini (parazitar zamburugʻlar keltirib chiqaradigan kasalliklarni) oʻrganishni belgilab bergan. Ilmiy rahbar professor A. X. Sarkisov aspirant ayol Yablochnikka qoramol trixofitiyasida immunitetni oʻrganish vazifasini yuklagan. L. M. Yablochnik tomonidan tajriba hayvonlari guruhida oʻtkazilgan tadqiqotlar shuni koʻrsatdiki, kasallangan va davolangan hayvonlar takroriy zararlanishdan keyin kasallanmagan. Mikroskopik zamburugʻlar qoʻzgʻatadigan kasalliklarda immunitet mavjudligi qoramollarning junini qirquvchilarga qarshi vaksina yaratish mumkinligi isbotlagan[2]. 1969-yilda jahon amaliyotida birinchi marta zamburugʻga qarshi vaksina ishlab chiqilgan (immunogen dori sifatida tirik Trichophyton faviforme oʻsimligi ishlatilgan), u TF-130 preparati deb nomlangan[3]. Keyinchalik suyuq preparat liofil quritilgan (LTF-130 vaksinasi), bu uning saqlash muddatini sezilarli darajada oshirgan, keyin esa TF-130 (K) vaksinasi takomillashtirilgan.
1968-yildan 1987-yilgacha Sovet Ittifoqida qoramollarni LTF-130 vaksinasi bilan emlash natijasida kasal hayvonlarning soni 100 barobardan koʻproq kamaygan, kasallik tarqalishi amalda toʻxtagan. LTF-130 vaksinasi hozirgi kunga qadar qoramollarning junini olishiga qarshi qoʻllaniladigan eng samarali biologik preparat hisoblanadi. Sovet olimlarining ishlari mamlakatimizda ham (SSSR Davlat mukofoti 1973-yil), xorijda ham yuqori baholangan. TF-130 va LTF-130 vaksinalari dunyoning koʻplab mamlakatlarida patentlangan. Ayniqsa, BMTning Butunjahon intellektual mulk tashkilotining „Insoniyat farovonligiga yoʻnaltirilgan buyuk ixtirolar uchun“ oltin medalini alohida taʼkidlash kerak, uni 1983-yilda LTF-130 vaksinasini yaratuvchilari (Sarkisov A. X., Yablochnik L. M., Petrovich S. V., Nikiforov L. I.) olgan. Dunyoda bunday mukofot sohiblari Nobel mukofoti sovrindorlaridan kam. L. M. Yablochnik Sovet Ittifoqidan ushbu mukofotni olgan birinchi ayol olim boʻlgan[4][5]. L. M. Yablochnik boshchiligida 1992-yilda hayvonlar trixofitiyasiga qarshi vaksina ishlab chiqilgan. Hozirgi kunda ushbu preparat Armavir biofabrikasi tomonidan "Hayvonlar dermatofitoziga qarshi „Vermet“ vaksinasi" nomi bilan ishlab chiqarilmoqda[6].
Mukofotlari
[tahrir | manbasini tahrirlash][[Fan va texnika sohasidagi SSSR Davlat mukofoti laureatlari (1967-1975)|SSSR Davlat mukofoti laureati (1973-yil)]] - qoramollarning juni toʻkilishiga qarshi yuqori samarali profilaktik preparat TF-130 (vaksinalar)ni yaratgani, uni ishlab chiqarish texnologiyasini ishlab chiqqani, sanoat ishlab chiqarishini oʻzlashtirgani va keng veterinariya amaliyotiga joriy etgani uchun;
Birlashgan Millatlar Tashkilotining Butunjahon Intellektual Mulk Tashkilotining (BIMT) Oltin medali (1983-yil) kashfiyoti uchun: „Qoramollarning junidan ajralishining oldini olish va davolash uchun moʻljallangan LTF-130 vaksinasini ishlab chiqarish va qoʻllash usuli (Trixofitiya)“. Mualliflar: Sarkisov A. X., Yablochnik L. M., Petrovich S. V., Nikiforov L. I.;
SSSR xalq xoʻjaligi yutuqlari koʻrgazmasi laureati oltin medali (1991-yil).
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Ветеринарная энциклопедия.. Москва: "Советская энциклопедия", 1976 — т.6 стр. 756. Яблочник, Любовь Марковна.-bet.
- ↑ «Служу науке» // Журнал «Работница». — 1975. — № 09. — С. 21—22.
- ↑ Avtorskoe svidetelstvo SSSR № 268593. Sposob spesificheskoy profilaktiki trixofitii krupnogo rogatogo skota. Zayavleno 17.02.69, Opublikovano: 05.04.1974. Avtori: A. X. Sarkisov, C. B. Petrovich, L. I. Nikiforov, L. M. Yablochnik.
- ↑ Tolko tri jenщini-uchyonix iz Sovetskogo Soyuza (L. M. Yablochnik, Kovalevskaya V.I i Yegorova Ye. V.) bili nagrajdeni zolotoy medalyu VOIS
- ↑ „Women Inventors Awarded a WIPO Medal or other Distinction: Index by Date of Award“. World Intellectual Property Organization (2010). 2010-yil 3-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 4-dekabr.
- ↑ „ВЕРМЕТ инструкция по применению“. 2018-yil 5-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 5-dekabr.