Markaziy Osiyo derbisi
| Mamlakatlar |  SSSR
|
|||
| Raqiblar |  Qayrat
|
 Paxtakor
| ||
| Stadiondar | "Markaziy stadion (Olmaota)" | "Paxtakor markaziy stadioni" |
Markaziy Osiyo derbisi — Sovet davrida Toshkentning „Paxtakor“ va Olmaotaning „Qayrat“ futbol jamoalari oʻrtasidagi SSSR chempionatlaridagi oʻyinlar shunday tus olgan.
Tarix
[tahrir | manbasini tahrirlash]SSSR chempionatlari doirasidagi Olma-Otaning „Qayrat“ va Toshkentning „Paxtakor“ jamoalari oʻrtasidagi raqobat — Markaziy Osiyo derbisi — yilning asosiy sport voqeasi boʻlib, unda oliy darajadagi rahbariyat ishtirok etdi. respublikalar, albatta. Bu 20-asr oʻrtalarida Qozogʻiston va Oʻzbekiston oʻrtasida yuzaga kelgan barcha darajadagi umumiy qarama-qarshilikning bir qismi edi. Bu ikki Sovet respublikasi Sovet Ittifoqining Osiyo qismida hukmronlik qiladi va ular oʻrtasidagi munosabatlar Moskva siyosatining Markaziy Osiyo mintaqasida eng muhim elementi hisoblanadi, deb ishonilgan. Bu erdan SSSR partiya nomenklaturasida ikki respublika vakillarining aniq ierarxiyasi kuzatildi — Qozogʻiston rahbari, qoida tariqasida, KPSS Markaziy Qoʻmitasi Siyosiy byurosi aʼzosi edi, Oʻzbekiston rahbari esa — Siyosiy byuro aʼzoligiga nomzod. Hech boʻlmaganda sovet davrida Qozogʻiston Kompartiyasi Markaziy Qoʻmitasi birinchi kotibi Dinmuhammad Qoʻnayev va Oʻzbekiston Kompartiyasi Markaziy Qoʻmitasi birinchi kotibi Sharof Rashidov kabi taniqli arboblarni eslashning oʻzi kifoya. Keyin raqobat oʻz respublikalarini eng ilgʻor va muvaffaqiyatli deb koʻrsatish istagida namoyon boʻldi. Tabiiyki, bu maqsadga erishishning eng samarali usullaridan biri oʻzaro intrigalar va, albatta, ittifoq respublikalarining ikki birinchi rahbarlarining sevimli oʻyini edi. Ularning hayotida futbol alohida oʻrin tutgan[1]. Har bir jamoaning ikkita oʻyinidagi gʻalaba uchun hammasi kechirildi, hatto mavsum oxirida birinchi ligaga tushib ketish ham kechirildi.
„Paxtakor“ning sobiq futbolchisi Sergey Strashnenko shunday deb esladi:
... maoshlar oliy liganing boshqa jamoalari darajasida edi - tikish uchun 250 rubl, bundan tashqari sport ustasi unvoni uchun ular menga yana 10 rubl berishdi. Toʻgʻi, ular ham katta bonuslar berishdi. Bitta oʻyin biz uchun sayyoralararo deb hisoblangan. „Paxtakor“ Kiyevning „Dinamo“ va „Spartak“ derbisiga oʻxshash Olma-Otaning „Qayrat“ klublari bilan raqobatlashdi va „Qayrat“ ustidan qozonilgan g'alabalardan biridan so'ng, ular bizga yechinish xonasiga konvertda ikki baravar maosh olib kelishdi - 500 rubl.
Taniqli futbolchi va „Qayrat“ ustozi Timur Segizbayev:[2]
- „Qayrat“ - „Paxtakor“! „Paxtakor“ - „Qayrat“! Oʻtgan asrning 60, 70 va 80-yillari muxlislari uchun bu qanchalik baland va jozibali boʻldi. Olma-Ota va Toshkentdagi toʻliq arenalar, “xorijiy” raqamlarga ega mashinalar qatori va ustalarning haqiqiy janglari. Bunday o'yinlarga moslashishimiz shart emas edi. Bunday oʻyinlar keyinchalik „xalqaro“ deb nomlangan.
Taniqli futbolchi va „AGMK“ seleksioner murabbiyi Igor Shkvirin:[3][4]
- Bu ikki jamoa oʻrtasidagi uchrashuvlar hamisha muxlislarda katta qiziqish uygʻotib kelgan, futbolchilar esa, tabir joiz boʻlsa, yuqori jangovar shaylikda maydonga tushishgan. Albatta, mukofot puli yuqori edi. Siyosiy sabablarsiz bunday ishlarni amalga oshirib boʻlmaydi, bundan qutulib ham boʻlmaydi. Hozirgi kunda sport siyosatdan yiroq ekanligi haqidagi gaplar tez-tez quloqqa chalinadi, ammo mutlaqo unday emas. Oʻshanda ham shunday edi: albatta, ular bizning qoʻshnilarimiz, lekin respublikalar oʻrtasida bazi savollar paydo boʻlgandi. SHu bois, oʻzaro oʻyinlar har ikki tomon maydonida keskin kurashlar ostida kechgan. Bazida futbol ikkinchi planga tushib qolar va biz maydonda shunchaki jang qilardik. Futbolchilar bir-birini mayib qilmasdi, ammo ularning hissiyotlari toʻlib-toshardi. Agar oʻyin chetlatishlarsiz oʻtgan boʻlsa, bu qoniqarsiz oʻyin deb hisoblangan. Ammo kurash faqat maydonda yuz berardi. Toshkentda ham, Olmaotada ham oʻyindan soʻng „Qayrat“ futbolchilari bilan uchrashib, qaysidir restoranda oʻtirib suhbatlashardik.
SSSR chempionati oliy ligasida birinchi marta oʻsha paytdagi „A klassi“ deb nomlangan jamoalar 1960-yil 25-sentyabrda Olma-Otada boʻlib oʻtgan uchrashuvda Qayrat 1:0 hisobida gʻalaba qozonishgan.
Futbol boʻyicha SSSR chempionatlari va kuboklarida jamoalar oʻzaro 50 marta toʻqnash kelishgan.[5][6]
Klublar oʻrtasidagi statistika
[tahrir | manbasini tahrirlash]SSSR chempionatlarida va SSSR kubogida va oʻrtoqlik uchrashuvida
[tahrir | manbasini tahrirlash]| Qayrat | Paxtakor | |
|---|---|---|
| Oʻyinlar | 51 | 51 |
| Gʻalaba | 21 | 19 |
| Durang | 11 | 11 |
| Gollar | 69 | 65 |
| Yirik gʻalabalar | 6:2, 4:0 | 4:1, 3:0 |
| Samarali oʻyinlar | 6:2 | 2:6 |
| Samarali durang | 3:3 | 3:3 |
| Ochko | 53 | 47 |
SSSR chempionatining yuqori guruhida
[tahrir | manbasini tahrirlash]| Qayrat | Paxtakor | |
|---|---|---|
| Oʻyinlar | 34 | 34 |
| Gʻalaba | 12 | 12 |
| Durang | 10 | 10 |
| Gollar | 42 | 42 |
| Yirik gʻalabalar | 6:2 | 4:1, 3:0 |
| Samarali oʻyinlar | 6:2 | 2:6 |
| Samarali durang | 1:1 | 1:1 |
| Ochko | 34 | 34 |
Soʻnggi oʻyin
[tahrir | manbasini tahrirlash]"Paxtakor" — „Qayrat“ 4:3[7]
25.02.2023. 17:00, „Paxtakor“ stadioni
Hakamlar: I.Tantashev, B.SHavkatov, A.Sidorov, R.Lutfullin.
Gol: 1:0 — 4, CHeran, 1:1 — 20, Aliqulov, 2:1 — 45, CHeran, 2:2 — 50, Joao Paulo, 3:2 — 58, Rashidov, 4:2 — 62, Alijanov, 4:3 — 73, Joao Paulo
"Paxtakor": Suyunov (Quvvatov, 46), Alijanov, Tursunov, Azmiddinov, Sayfiyev, Hamrobekov, Sobirxoʻjaev, Hamdamov, CHeran, Rashidov (Hamraliev, 66), Banashak (Xolmatov, 18)
Zaxira: Abdumajidov, Poyonov, Todorov, Usmonov, Oʻrinboev, Ibrohimov, Turdimurodov
"Qayrat": Ustimenko, Keyler, Vasin, Qasabulat (Arad, 46), Tkachenko, Buranchiev, Sadibekov, SHvirev, Joao Paulo, Aliqulov, SHushenaev
Zaxira: Ulyanov, Mrinskiy, Urgin, SHirobokov, Krachkovskiy, Kobeev, Ulshin, Abdulla, Seydaxmet, Kenjebek
Ogohlantirishlar: Hamrobekov (12), Keyler (43), Sayfiev (68)
Mustaqillik yillari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Keyinroq ittifoq tarqalib, „Qayrat“ va „Paxtakor“ uchrashuvini toʻxtatdi. Biroq ikki davlat terma jamoalari haqiqiy raqibga aylanishi kerak. Ammo Qozogʻiston 2002-yilda UEFAga aʼzo boʻldi va Oʻzbekiston OFKda qoldi va ikki terma jamoaning yoʻllari ajraldi. 2022-yilga qadar terma jamoalar miqiyosida bor yoʻgʻi yetti marta oʻynagan. U oʻyinlarda aytgan hayajon sodir boʻlmadi, chunki 90-yillarda har ikki davlatda ham futbol targʻiboti deyarli yoʻq edi. Koʻzi oʻtkir muxlislardan tashqari qolgan jamoatchilik oʻsha uchrashuvlar tarixidan mutlaqo bexabar boʻlardi.[8][9]
Shu yetti oʻyinning uchtasida Oʻzbekiston, bittasida Qozogʻiston gʻalaba qozondi. Uchta uchrashuv durang bilan yakunlangan.[10][11]
Terma jamoalar statistikasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]| Qozogʻiston | Oʻzbekiston | |
|---|---|---|
| Oʻyinlar | 7 | 7 |
| Gʻalaba | 1 | 3 |
| Durang | 3 | 3 |
| Gollar | 4 | 10 |
| Yirik gʻalabalar | 4:0 | |
| Samarali oʻyinlar | 0:4 | 4:0 |
| Ochko | 6 | 12 |
Soʻnggi oʻyin
[tahrir | manbasini tahrirlash]Oʻzbekiston — Qozogʻiston — 2:0 [12]
Bosh hakam: Sergey Karasyov
Qanot hakamlari: Igor Demeshko, Maksim Gavrilin
Toʻrtinchi hakam: Akobirxoʻja Shukurullayev
Komissar: Muhammad Sodiq Sodiq-Ohunov
"Paxtakor" stadioni. 18:00
Gollar: Hojimat Erkinov 12, — 1:0. Eldor SHomurodov 45, — 2:0 (Otabek SHukurov).
Oʻzbekiston: 1.Oʻtkir Yusupov, 4.Farruh Sayfiev, 5.Rustam Ashurmatov, 7.Otabek SHukurov, 8.Dilshod Saitov (13.SHerzod Nasrullaev, 69), 9.Odiljon Hamrobekov (18.Abdulla Abdullaev, 90), 14.Eldor SHomurodov (21.Igor Sergeev, 84), 15.Umar Eshmurodov, 19.Azizbek Turgʻunboev (11.Oston Oʻrunov, 69), 20.Hojimat Erkinov (6.Sardor Sobirxoʻjaev, 69), 23.Husniddin Aliqulov
Zaxira: 12.Abduvohid Nematov, 16.Botirali Ergashev, 2.Alibek Davronov, 3.Ruslanbek Jiyanov, 10.Bobir Abdixoliqov, 17.Dostonbek Hamdamov, 22.Akmal Mozgovoy
Qozogʻiston: 12.Igor SHackiy, 2.Sergey Maliy, 3.Nurali Alip, 7.Aslan Darabaev (19.Baxtiyor Zaynutdinov, 46), 8.Asxat Tagibergen (s), 10.Elxan Astanov (5.Islambek Kuat, 80), 16.Mixail Gabishev (13.Bagdat Kairov, 73), 17.Abat Aymbetov (25.Aybar Jaksilikov, 73), 18.Timur Dosmagambetov (14.Dmitriy SHomko, 73), 20.Ramazan Orazov (9.Bauirjan Islamxan, 68), 22.Aleksandr Marochkin
Zaxira: 1.Aleksandr Zaruckiy,15.Danil Ustimenko, 4.Temirlan Erlanov, 6.Sultanbek Astanov, 11.Artur SHushenachev, 21.Abzal Beysebekov, 23.Abilayxan Jumabek, 24.Maksim Samorodov,
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Официальный Сайт ФК"Кайрат"“ (deadlink). 2015-yil 24-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 29-oktyabr.
- ↑ Tragedii v nebe: kak gibli sportivnie komandi | Futbol | Novini (Wayback Machine saytida 2011-12-30 sanasida arxivlangan)
- ↑ „"Bazida maydonda shunchaki jang qilardik" - Igor SHkvirin "Paxtakor" va "Qayrat"ning SSSR davridagi o'zaro o'yinlari haqida“. 2023-yil 26-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 26-fevral.
- ↑ „"Bizda ham, O'zbekistonda ham kimning futboli kuchliligi borasida bahslar boradi". Qozog'istonlik jurnalist - bo'lajak "Paxtakor" va "Qayrat" o'rtasidagi o'yin haqida“. 2023-yil 26-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 26-fevral.
- ↑ „«Кайрат» — «Пахтакор»“. 2014-yil 23-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 8-sentyabr.
- ↑ „"Qayrat" haqida nimalarni bilish kerak: jamoa etakchilari, o'tgan mavsum natijalari va "Paxtakor" bilan solishtirish“. 2023-yil 26-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 26-fevral.
- ↑ „Xalqaro o'rtoqlik uchrashuvi. 7 ta gol urilgan o'yinda "Paxtakor" "Qayrat"ni mag'lub etdi“. 2023-yil 26-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 26-fevral.
- ↑ „O'zbekiston-Qozog'iston. O'zaro kechgan 6ta uchrashuv haqida“. 2023-yil 26-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 26-fevral.
- ↑ „Kim kuchliroq: O'zbekistonmi yoki Qozog'iston?“. 2023-yil 26-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 26-fevral.
- ↑ „Архив. Казахстан - Узбекистан 1:1 (11.03.2007)“. 2023-yil 14-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 14-may.
- ↑ „O'zbekiston va Qozog'iston o'rtasidagi eng katta o'yin! O'zlik 2-son“. 2023-yil 14-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 14-may.
- ↑ „O'rtoqlik uchrashuvi. O'zbekiston Qozog'istonni mag'lub etdi“. 2023-yil 26-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 26-fevral.
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- „Paxtakor“ tarixi
- „Qayrat“ tarixi
- Statya o „Sredneaziatskom derbi“ na sayte ztgzt.kz (Wayback Machine saytida 2019-01-16 sanasida arxivlangan)