Mevhibe İnönü
| Mevhibe İnönü | |
|---|---|
.jpg) | |
| Turkiyaning birinchi xonimi | |
|
Mansab davri 1938-yil 11-noyabr – 1950-yil 27-may | |
| Prezident | İsmet İnönü |
| Oʻtmishdoshi | Latife Uşaki |
| Vorisi | Reşide Bayar |
| Shaxsiy maʼlumotlari | |
| Tavalludi |
1897-yil 22-sentyabr Fatih, Istanbul |
| Vafoti |
1992-yil 29-fevral Anqara, Turkiya |
| Fuqaroligi | Turkiya |
| Millati | Turk |
| Turmush oʻrtogʻi | İsmet İnönü |
| Bolalari | 4 |
| Dafn etilgan joyi | Cebeci Asri qabristoni |
Mevhibe İnönü (1897-yil 22-sentyabr — 1992-yil 29-fevral) 1938-yil 11-noyabrdan 1950-yil 27-maygacha turmush oʻrtogʻi İsmet İnönü prezidentligi davrida Turkiyaning birinchi xonimi boʻlgan.
Dastlabki yillar
[tahrir | manbasini tahrirlash]U 1897-yil 22-sentyabrda Istanbulning Fotih tumanidagi Sulaymoniya mahallasida tug‘ilgan. Otasi uch yoshida sil kasalligidan vafot etdi. Koʻp oʻtmay uning ukasi ham vafot etdi. Oiladagi yoʻqotishlardan soʻng Mevhibening onasi u bilan birga bobosining uyiga koʻchib oʻtdi va qizi oʻsha yerda oʻsdi. Oilaning qarori bilan Mevhibe birinchi sinfdan keyin o‘rta maktabni tark etgan.
U 1916-yil 13-aprelda Usmonlilar armiyasining polkovnik rutbasidagi zobiti Mustafo İsmetga turmushga chiqdi (turkcha: Miralay). 21 kundan soʻng, eri Birinchi jahon urushi Yaqin Sharq janglari uchun frontga joʻnab ketdi, faqat 1918-yil 30-oktyabrda Mudros sulh bitimi tuzilgandan keyin uyiga qaytdi.
Er-xotinning birinchi oʻgʻli 1919-yilda tugʻilgan. Mustafo İsmet 1920-yilda Turkiyaning mustaqillik urushiga qoʻshilish uchun Anadoluga ketdi. Milliy qarshilikka aloqadorligi uchun Usmonli maʼmuriyati tomonidan oʻlimga hukm qilingan bir zobitning turmush oʻrtogʻi boʻlgan Mevhibe oila aʼzolari bilan birga erining ona shahri Malatyaga koʻchib oʻtadi va kurash yillarida ham shu yerda qoladi. Uning oʻgʻli Izzet 1921-yilda oʻsha yerda vafot etdi.
1922-yil 9-sentyabrda turk qoʻshinlari tomonidan qayta qoʻlga olinganidan soʻng oila Izmirga joylashdi. 1922-yil noyabr oyidan boshlab oʻn bir hafta davom etgan Lozanna shartnomasi boʻyicha muzokaralar paytida u Turkiya delegatsiyasining boshligʻi boʻlgan eriga Shvetsariyada hamrohlik qildi. 1924-yilda u ikkinchi oʻgʻli Oʻmerni dunyoga keltirdi. Oʻsha yili u eri yangi sotib olgan Anqaradagi Pembe Koshkka koʻchib oʻtdi[1]. Saroy 1975-yilgacha ularning uyiga aylandi. 1926-yilda ularning uchinchi oʻgʻli Erdal, keyin esa 1930-yilda er-xotinning qizi Oʻzden tugʻildi. Mevhibe İnönü bosh vazirning turmush oʻrtogʻi sifatida Afina, Moskva va Rimda bir qancha joylarda boʻldi.
1934-yilda familiya toʻgʻrisidagi qonun kuchga kirdi. Mustafo Ismet va uning oila aʼzolari birinchi va ikkinchi Inönü jangi sharafiga Inönü familiyasini oldilar, u ushbu jangning gʻolib qoʻmondoni edi.
Birinchi xonim
[tahrir | manbasini tahrirlash]
1938-yil 10-noyabrda Mustafo Kamol Otaturk vafotidan so‘ng Turkiya Respublikasining asoschisi va birinchi prezidenti Ismet Inönü ertasi kuni prezident etib saylandi. Keyin Mevhibe İnönü Mustafo Kamolning xotinidan soʻng ikkinchi Turkiyaning birinchi xonimi sifatida prezidentning rasmiy qarorgohi boʻlgan Chankaya Koʻshkiga koʻchib oʻtdi va u yerda 1950-yil 27-maygacha qoldi.
Shaxsiy manfaatlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]U xushmuomala va koʻngilchan ayol sifatida tanilgan[2]. 1928-yilda „Yardımsevenler derneği“ (Gumanistlar uyushmasi) va 1949-yilda „Türk Kadınlar Birligi“ (Turk ayollari ittifoqi) hammuassisi. 1983-yilda u va uning farzandlari oʻzlarining marhum otasi Ismet Inönü sharafiga jamgʻarma tashkil qildilar. U Inönü jamgʻarmasi vasiylik kengashining birinchi raisi boʻldi[3].
Keyingi yillar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Mevhibe İnönü 1973-yil 25-dekabrda Turkiya siyosatida uzoq vaqt va muhim rol o‘ynagan turmush o‘rtog‘idan ayrilib qoldi. 1991-yil 20-iyulda u Anqaradagi GATA harbiy gospitaliga yotqizilgan va u yerda 1992-yil 29-fevralda vafot etgan. U Anqaradagi Cebeci Asri qabristonida dafn qilindi.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Temur, Şahika. „An elegant journey with the Republic's second lady“. Hürriyet Daily News (2009-yil 9-noyabr). Qaraldi: 2010-yil 1-noyabr.
- ↑ Temur, Şahika. „An elegant journey with the Republic's second lady“. Hürriyet Daily News (2009-yil 9-noyabr). Qaraldi: 2010-yil 1-noyabr.Temur, Şahika (2009-11-09). „An elegant journey with the Republic’s second lady“. Hürriyet Daily News. Retrieved 2010-11-01.
- ↑ „İnönü Vakfı“ (Turkish). İsmet İnönü. 2008-yil 31-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 1-noyabr.
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Mevhibe İnönü: örnek bir Cumhuriyet kadını. T.C. Kültür Bakanlıǧı, 1996.