Michael Rockefeller

Michael Clark Rockfeller (1938-yil 18-may — 1961-yil 19-noyabrda gʻoyib boʻlgan) Nyu-York gubernatori va Qoʻshma Shtatlar vitse-prezidenti Nelson Aldrich Rockfeller va Mary Todhunterning beshinchi va eng kichik farzandi edi. Rockfellerlar oilasining toʻrtinchi avlod aʼzosi, u Gollandiya Yangi Gvineyasining janubi-gʻarbiy qismidagi Asmat mintaqasida ekspeditsiya paytida halok boʻlgan.

Hayoti

Rockfeller 1960-yilda Harvard universitetini faxriy unvon bilan tamomlagan. U AQSh armiyasida oddiy askar sifatida olti oy xizmat qilgan. Bir muncha vaqt oʻtgach, u Garvarddagi Peabody arxeologiya va etnologiya muzeyining oʻsha paytda Gollandiyaning Yangi Gvineya deb ataladigan gʻarbiy qismida joylashgan, Dani qabilasini oʻrganish uchun ekspeditsiyada qatnashdi. Ekspeditsiya Robert Gardner tomonidan ishlab chiqarilgan va Rockfeller ovoz yozuvchisi sifatida ishtirok etgan „Death birds“ (oʻlik qushlar) etnografik hujjatli filmi suratga olingan. U doʻsti bilan birgalikda orol janubidagi Asmat qabilasini oʻrganish uchun ekspeditsiyadan ajralib chiqqan. Peabody ekspeditsiyasi bilan qaytgandan soʻng, Michael Asmatni qoʻshimcha oʻrganish va ularning sanʼatini hujjatlashtirish uchun Gollandiya Yangi Gvineyasiga qaytib keladi.

Vafot etishi

1961-yil 17-noyabrda Rockfeller va gollandiyalik antropolog Rene Vassing qirgʻoqdan uch milya uzoqlikdagi 40 futlik kanoyeda suzayotganida, ularning qayigʻi agʻdarilib ketadi. Ikkita mahalliy gid ularga yordam berish uchun suzib kelishdi, lekin ular sekin harakatlanishadi. Biroz kutgandan soʻng, Rockfeller Vassingga „Men buni uddalay olaman deb oʻylayman“ deydi va qirgʻoqqa tomon suzib ketadi. Ertasi kuni Vassing qutqariladi, Rockfeller esa qizgʻin qidiruvlar va uni topish uchun koʻplab qilingan harakatlarga qaramay topilmaydi. Oʻsha paytda Rockfellerning gʻoyib boʻlishi dunyo yangiliklaridan biri boʻlgan. Uning jasadi topilmagan va nihoyat 1964-yilda oʻlgan deb eʼlon qilinadi.

Taxminlar

Koʻpchilik Rockfellerning choʻkib ketganiga yoki akula va timsoh hujumiga uchraganiga ishonishadi. Ammo 1961-yilda baʼzi Asmat viloyatlarida „bosh ovlari“ va kannibalizm avj olgani bois, u oʻsha viloyatlarning tub aholisi tomonidan oʻldirilgan va yeb qoʻyilgan degan taxminlar bor. Uning gʻoyib boʻlganidan keyingi yillarda mahalliy aholi bilan birga yashaydigan oq tanli odam haqida vaqti-vaqti bilan mish-mishlar tarqab turadi.

1969-yilda jurnalist Milt Maklin Rockfellerning gʻoyib boʻlishini tekshirish uchun Gollandiya Yangi Gvineyasiga boradi. U Rockfellerning asir yoki oʻrmon vakili sifatida yashagani haqidagi xabarlarni rad etadi, ammo uning oʻldirilgani haqidagi gʻoyani tasdiqlovchi ikkilamchi dalillar mavjud degan xulosaga keladi. Oʻsha paytda maʼlum boʻlganidek, Michael yetib olishga muvaffaq boʻlgan Otsjanep xalqining koʻp sonli rahbarlari 1958-yilda Gollandiya patruli tomonidan oʻldirilgan va bu „oq qabila“ dan oʻch olishga sabab boʻlgan. Boshqa tomondan, kannibalizm ham, odam ovlash bu hududda yoʻqolib ketgan, shunchaki „koʻzga koʻz“ shaklidagi qasos olish holati yuz bergan. Rockfeller esa ayni qasoskorlarning oʻljasiga aylangan oq tanli boʻlishi mumkinligi haqida Gollandiya patrul xizmati xabar bergan.

Yana bir versiya shunga oʻxshash, ammo farqi shundaki, gollandiyalik politsiyachi (mahalliy qabilalar bilan ishlashda tajribasiz) boʻlgan Gollandiya patruli mahalliy politsiyachilar hamrohligida koʻp sonli jangchilar bilan daryoning burilishiga boshqa qabila bilan yuzma-yuz jangga (qabilalar oʻrtasida mahalliy urush uzoq vaqtdan beri davom etgan) duch kelishdi. Patrul qoʻrqib ketadi va jangchilarga qarata oʻq uzdai va ulardan uch nafarini oʻldiradi. Mahalliy diniy rasm-rusmlar va urf-odatlar bir jonni boshqasiga olishga majbur boʻladi va oq patrul rahbari sifatida ular oq tanlilarning hayotiga barham berishga majbur boʻladilar. Taxminlarga koʻra, bu qabila bilan avval va doimo doʻstona munosabatda boʻlgani sababli hech qanday xavf-xatardan shubhalanmagan Rockfeller bunday holatda „koʻzga koʻz“ qasosining qurboni boʻlgan.

Yozuvchi Pol Tooheyning Rokki Gʻarbga ketmoqda nomli kitobida aytilishicha, 1979-yilda Rockfellerning onasi Gollandiya Yangi Gvineyasiga borib, uning gʻoyib boʻlish sirini ochish uchun xususiy tergovchi yollagan. Hikoyaning toʻgʻriligi bahsli, ammo Tooheyning taʼkidlashicha, xususiy tergovchi qayiq motorini uchta bosh suyagiga almashtirgan, qabila vakillarining taʼkidlashicha, bu bosh suyaklari ular oʻldirgan oq tanlilarga tegishli boʻlgan. Tergovchi Nyu-Yorkka qaytib keladi va bosh suyagini oilaga taqdim etadi. Tergovchi ulardan biri Rockfellerga tegishli ekanligiga ishonch hosil qiladi. Bu voqea haqiqatan ham sodir boʻlganmi, yoki yoʻqligi haqida oila hech qachon izoh bermagan.

Asmat artefaktlari va fotosuratlari

Rockfeller tomonidan toʻplangan koʻplab asmat artefaktlari Nyu-Yorkdagi Metropolitan sanʼat muzeyidagi Michael C. Rockfeller kolleksiyasining bir qismi sifatida saqlanmoqda. Pibody muzeyida Michael Yangi Gvineya ekspeditsiyasi paytida olingan 3500 ta fotosurat muntazam ravishda namoyish etiladi.

Yana qarang

• Nelson Rockfeller
• Metropolitan sanʼat muzeyi

Bibliografiya

• Garrido, Eduardo, „Gʻoyib boʻldi“, In História Y vida, № 578 (2016-yil may), p. 74-81

Havolalar

• Kanniballar orasida Rockfeller. La Vanguardia-da yosh antropologning gʻoyib boʻlishi yilnomalari
• Metropolitan sanʼat muzeyidagi Michael Rockfeller kollektsiyasidagi Asmat sanʼati
• Michael Rockfellerning fotosuratlari Peabodi muzeyida namoyish etilmoqda
• Jurnal tashqarisi: „Yoʻqotilgan qarindosh: Michael Rockfeller kanniballar tomonidan yeyilganmi?“ (inglizchada)
• Rockfeller sanʼat markazi: Michael Rockfeller kim?
• Sharh: "Michael Rockfellerni umumiy oʻquvchida qidirish