Mihri Müşfik Hanım
| Mihri Mushfik Xonim | |
|---|---|
 | |
| Tavalludi |
1886-yil 26-fevral |
| Vafoti |
1954-yil Nyu-York, AQSH |
| Fuqaroligi | Turkiya, Usmonli imperiyasi va AQSh |
| Turmush oʻrtogʻi | Mushfiq Selamibey |
| Otasi | Ahmed Rasim posho |
| Onasi | Fatma Neshedil xonim |
Mihri Mushfik Xonim (turkcha: Mihri Mushfik Hanim; 1886-yil 26-fevral, Istanbul — 1954-yil, Nyu-York) — birinchi va mashhur turk rassomlaridan biri. U oʻzining portretlari bilan mashhur. Xonim Mustafa Kamol Otaturk va Papa XV Benedikt kabi mashhur kishilarning koʻplab tasvirlarini yaratdi[1].
Biografiya
[tahrir | manbasini tahrirlash]Mihri Mushfiq Xonim 1886-yil 26-fevralda Istanbulning Kadiko‘y tumanidagi Rasim Posho saroyida Achba oilasida tug‘ilgan. Uning otasi shahzoda Ahmed Rasim posho anatomiya mutaxassisi va harbiy tibbiyot maktabining taniqli o‘qituvchisi edi. Rasmiy hujjatlar va oilaviy maktublarda ham ushbu muassasa prezidenti sifatida qayd etilgan. Doktor Ahmed Rasim Poshoning nafis didi va qiziqishlari qizining badiiy bilim olishida muhim rol o‘ynagan bo‘lsa kerak. Hamma narsadan tashqari, Rasim Posho musiqaga qiziqishi, kechqurunlari saz chalishi bilan mashhur edi. U o‘z hayot yo‘lida „G‘arb umumbashariyligi“ sifatida tavsiflangan o‘sha davr Istanbul elitasining yorqin namunasi bo‘lib xizmat qildi. Mihri xonimning onasi va Rasim poshoning rafiqasi Fatma Neshedilxonim edi. Uning singlisi Enis Xanim rassom Xeyl Asafning onasi edi[2].
Yevropada hayot
[tahrir | manbasini tahrirlash]Xonim odatdagi Gʻarb taʼlimini olayotganda adabiyot, musiqa va rasmga qiziqish koʻrsatdi. Uning birinchi shaxsiy rasm darslarini italiyalik sharqshunos rassom Fausto Zonaro Istanbulning Beshiktosh tumanidagi ustaxonasida bergan. Keyinchalik u Istanbulga tashrif buyurgan akrobatika truppasi direktorini sevib qoldi, keyin Rimga, keyin Parijga ketdi, shekilli, badiiy doiralarda harakat qilishni xohlaydi. Bir muncha vaqt u Parijning Monparnas tumanidagi kvartirada yashab ishlagan, portretlar chizgan va yashash uchun xonalardan birini talabalarga ijaraga bergan. Shunday ijarachilardan biri Mushfiq Selamiy Bey edi, u Sorbonnada siyosat bo‘yicha tahsil olgan va keyinchalik unga uylangan. Uning eri Bursada taniqli Selami Beyning oʻgʻli edi. U siyosatdan tashqari tarix va adabiyotga ham qiziqardi. Ularning toʻy sanasi maʼlum emas[3].
Istanbulga qaytish
[tahrir | manbasini tahrirlash]Mihri xonim, Bolqon urushlari tugagandan soʻng Fransiya hukumati bilan kelishuvni muzokara qilish uchun Parijga yuborilgan Usmonli moliya vaziri Jovid Bey bilan tanishtirildi. Usmonli maorif vaziriga telegrammalar yuborib, Mihri Xonimni tavsiya qildi. U 1913-yilda Istanbul Qizlar o‘qituvchilar maktabiga sanʼat o‘qituvchisi etib tayinlangan. 1914-yilda Qizlar Tasviriy sanʼat maktabi tashkil etilganda, matematik Solih Zeki Bey bilan uchrashgandan soʻng unda direktor va oʻqituvchi lavozimini egalladi. Mihri xonim „Yangi adabiyot“ harakati shoirlari, ayniqsa, uning yetakchilaridan biri Tevfiq Fikret bilan do‘st edi. Uning Ashyandagi uyi bir muddat uning studiyasiga aylandi. Mihri Xonimning jurnalist Husayn Sahit Yalchin va sobiq moliya vaziri Jovid Bey bilan uchrashgani uning xatti-harakati yuzasidan tanqidlar toʻlqiniga sabab boʻldi. Bunga javoban, 1919-yilda u oʻz shogirdlari bilan Tanin gazetasiga tashrif buyurdi va ayblovlarni qoraladi. Uning „Birlik va Taraqqiyot“ partiyasi bilan yaqin munosabatlari uni bosib olish davrida Istanbulni tark etishga va 1919-yilda Italiyaga ketishga majbur qilgan. Qaytganidan bir yil o‘tgach, Xonim qizlar tasviriy sanʼat maktabida dars berishda davom etdi[4].
Italiyaga sayohat
[tahrir | manbasini tahrirlash]1922-yil oxirida Xonim yana Italiyaga joʻnadi va keyingi yili u eri bilan ajrashdi. Italiyada u mahalliy shoir Gabriele D’Annunzio bilan ishqiy munosabatda boʻlgan, buning natijasida rassom papaning portretini chizish va ibodatxonadagi freskalarni tiklash ustida ishlash imkoniyatiga ega boʻldi. Mihri Xonymni Gabriele D’Annunzio bilan uning doʻsti, rassom Renato Brozzi tanishtirgan va u orqali shoir bilan ham yozishgan[3].
Kechki tarjimai hol va oʻlim
[tahrir | manbasini tahrirlash]Mihri Xonim Turkiyaga respublika tashkil etilganidan so‘ng qaytdi. Bu yerda u Otaturkning portretini chizdi va uni Anqaradagi Chankaya prezidentining qarorgohida shaxsan taqdim etdi. Keyin Mihrixonim Rimga, Parijga, so‘ngra AQShga (Nyu-York, Boston, Vashington va Chikago) yo‘l oldi. Uning Turkiyadan ketishi va Amerikaga kelishi tafsilotlari aniq emas. 1938-1939-yillarda u Long-Aylenddagi (Nyu-York) Butunjahon koʻrgazmasida ishlagan. Bu davrda Xonim oʻsha paytda Nyu-Yorkda yashovchi jurnalist Ahmet Eminning rafiqasi Rezzan Yelmanning portretini yaratdi. Maʼlumotlarga koʻra, u Ikkinchi Jahon urushi paytida Nyu-Yorkda nashr etilgan turli jurnallar uchun muqovali rasmlar ustida ishlagan. U hayotining soʻnggi yillarini qashshoqlikda oʻtkazdi va 1954 yilda Xart orolidagi (Nyu-York) qashshoqlar qabristoniga dafn qilindi[4].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „İstanbul Kadın Müzesi - Mihri Hanım“. 2017-yil 26-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 16-avgust.
- ↑ „Selim İleri, "Amcazadem Mihri Hanım", Zaman Gazetesi, 19.06.2010“ (deadlink). 2010-yil 24-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 16-sentyabr.
- ↑ 3,0 3,1 „Mihri Hanım, Cicassiandiaspora.com, Mihri Hanım Biyografisi“ (deadlink). 2009-yil 27-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 16-sentyabr.
- ↑ 4,0 4,1 Bardakçı, Murat.. „Mihri Rasim’in saklı hayatı“ (Turkish) (2015-yil 2-mart). 2017-yil 30-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 16-sentyabr.