Misr Respublikasi
Misr Respublikasi arab. جمهورية مصر, Gumhūrīyat Masr
| |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
.svg) | |||||||||
| Poytaxt | Qohira | ||||||||
| Eng katta shahar | Qohira, Iskandariya | ||||||||
| Rasmiy til(lar) | Arabcha | ||||||||
| Hukumat | Bittapartiyaviy Respublika | ||||||||
| Muhammad Najib | |||||||||
• Tashkil Topgan |
1953-yil 18-iyundan | ||||||||
• Tugatilgan |
1958-yil 22-fevralgacha | ||||||||
| Maydon | |||||||||
• Butun |
1 010 408 km2 | ||||||||
| Aholi | |||||||||
• 1958-yilgi roʻyxat |
25 209 408 kishi | ||||||||
| Pul birligi | Misr funti | ||||||||
| |||||||||
.svg)
.svg)
Misr Respublikasi (arab. جمهورية مصر, Gumhūrīyat Masr) — Misrning rasmiy nomi 1953-yilda Misr va Sudan monarxiyasi tugatilgandan soʻng, 1958-yilda Misr va Suriya Birlashgan Arab Respublikasida birlashtirilgunga qadar boʻlgan davlat. Respublikaning eʼlon qilinishi 1952-yilgi Misr inqilobidan soʻng, 1948-yildagi arab-Isroil urushidagi magʻlubiyatdan keyin oʻta xavfli mavqega ega boʻlgan qirol Farukning mashhur emasligi tufayli yuzaga keldi. Respublikaning eʼlon qilinishi bilan Muhammad Najib Misrning birinchi Prezidenti sifatida qasamyod qildi va u oʻz inqilobchi hamkasblari tomonidan isteʼfoga chiqishga majbur boʻlgunga qadar bir yarim yil oʻz lavozimida qoldi. Najib isteʼfoga chiqqanidan soʻng, prezidentlik lavozimi 1956-yilda Jamol Abdul Nosir saylangunga qadar boʻsh edi. Nosir 1970-yilda vafotigacha prezident boʻlib ishladi.
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]"Musulmon birodarlar"ni bostirish
[tahrir | manbasini tahrirlash]Yanvar oyida yirik “Musulmon Birodarlar„ noqonuniy tashkilot deb eʼlon qilindi va 2011-yilgi inqilobgacha noqonuniy siyosiy tashkilot boʻlib qoldi. Bu harakat 1954-yil 12-yanvarda Birodarlik va Ozodlik mitingi aʼzolari oʻrtasidagi toʻqnashuvlardan soʻng amalga oshirildi. 26-oktyabr kuni Iskandariyadagi miting chog‘ida Birodarlar tomonidan gumon qilingan suiqasd Nosirga qaratilgan edi. Bu rejim birodarlarga qarshi harakat qilib, 9 dekabr kuni Birodarlik yetakchilarini qatl qilishga olib keldi.
Nosirning prezidentligi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Jamol Abdul Nosir 1954-yilning fevralida birinchi marta bosh vazir boʻldi. U 1954-yil noyabridan 1956-yilda Misr prezidenti boʻlgunga qadar Inqilobiy qoʻmondonlik kengashining raisi boʻlgan va 1970-yilda vafotigacha prezident boʻlib ishlagan.
Iqtisodiyoti va jamiyati
[tahrir | manbasini tahrirlash]Yer islohotlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Dastlabki inqilobchilar Britaniya istilosiga barham berishni xohlashdi, ammo Misr uchun yagona mafkura yoki rejaga ega emas edilar. Kelishilgan va tezkor chora koʻrilgan masalalardan biri yer islohoti boʻldi. Misr aholisining olti foizdan kamrogʻi Misrdagi yerning 65 foizdan koʻprogʻiga egalik qilgan boʻlsa, eng yuqori qismida va misrliklarning 0,5 foizdan kamrogʻi barcha unumdor yerlarning uchdan biridan koʻprogʻiga egalik qilgan. Oʻsha paytdagi qonun (koʻp qoidalar qatorida) 200 dan ortiq yerga (840 000 kv.m) egalik qilishni taqiqlagan;
Nosir prezidentligi davrida Misrda ekin maydonlari qariyb uchdan bir qismga koʻpaydi (xabarlarga koʻra, ming yillikdan koʻproq vaqt davomida misrliklar eʼtibordan chetda qolgan yutugʻi edi).
Iqtisodi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Misr iqtisodiyoti qariyb oʻn yil davomida yiliga oʻrtacha 9 foizga oʻsdi. Misr yalpi ichki mahsulotidagi ishlab chiqarish ulushi 1940-yillar oxiridagi 14% dan 1970-yillarning boshlarida 35% gacha koʻtarildi.
“Misrda yer islohoti„ dasturi va davlat sektorini yaratishning kombinatsiyasi Misr yalpi ichki mahsulotining (YaIM) qariyb 75 foizini mamlakat boylari qoʻlidan davlatga yoki millionlab mayda mulkdorlarga oʻtkazishga olib keldi. Bunday keng koʻlamli ijtimoiy dasturga eng yaqin parallel oʻn toʻqqizinchi asr boshlarida Muhammad Ali Posho hukmronligining dastlabki kunlarida boʻlgan.