Monoplegiya
| Monoplegiya | |
|---|---|
 | |
| Sabablari | Strok, miya palsiasi, zararlangan a'zoga to'g'ridan-to'g'ri jismoniy jarohat, markaziy asab massasining shikastlanishi, o'simlik, hematoma yoki absess, migren, epilepsiya, bosh yoki umurtqa travmasi, braxial nevrit, yangi tug'ilganlarning braxial pleksus paralizi, Brown-Séquard sindromi, periferik neuropatiya, pleksopatiya, travmatik peroneal neuropatiyalar, peroneal neuropatiya, paralitik poliomiyelit, orqa mushak atrofiyasi, tutqanoq |
| Xavf omillari | Gemiplegiya, paraplegiya, kvadriplegiya |
Monoplegiya – odatda qoʻlning falajlanishi hisoblanadi. Monoplegik bemorlarda keng tarqalgan alomatlar bu – hastalik va zararlangan ekstremitetdagi ogʻriq hisoblanadi. Monoplegiya – bu falajlanishning bir turi boʻlib, uni gemiplegiya deb ham atash mumkin. Gemiplegiyada tananing yarim qismi shol boʻlsa, monoplegiyada esa bitta qoʻl, oyoq yoki tananing maʼlum bir qismi zararlanadi. Yuqori boʻgʻinning monoplegiyasi baʼzan braxial monoplegiya, pastki boʻgʻinning monoplegiyasi esa krural monoplegiya deb ataladi. Quyi ekstremitetlardagi monoplegiya yuqori ekstremitetlardagi kabi keng tarqalgan holat emas. Monoparez ham shunga oʻxshash, ammo unchalik ogʻir boʻlmagan holatdir, chunki faqat bitta qoʻl yoki oyoq shol boʻlmaydi. Paraplegiya yoki kvadriplegiyaga olib keladigan koʻplab holatlar monoplegiya sifatida boshlanadi. Shunday qilib, umurtqa pogʻonasi falajlanishi tashxisi ham koʻrib chiqilishi kerak. Bundan tashqari, gemiplegiyaga olib keladigan koʻp martalik miya kasalliklari monoplegiya sifatida boshlanishi ham mumkin[1]. Monoplegiya koʻpincha serebral falajning eng yengil shakli hisoblanadi.
Koʻrsatkichlari va alomatlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Monoplegiya bilan bogʻliq bir qator alomatlar mavjud. Qoʻllarning yoki oyoqlarning qotib qolishi, spastiklik, tutqanoq, falajlanish, zararlangan ekstremitetdagi ogʻriq, bosh ogʻrigʻi va yelka ogʻrigʻi monoplegiya alomatlari hisoblanadi. Monoplegiya bilan ogʻrigan bemorlar odatda zaiflik va hissiyot yoʻqolishi alomatlarini taʼsirlangan ekstremitetda, koʻp hollarda qoʻlda ogʻriqni his qilishadi. Bu alomatlarga qaramay, shol boʻlgan bemor qoʻl hamda oyogʻi kuchli zarbaga duch keadi .Surunkali progressiv braxial monoplegiya kam uchralsa-da, siringomiyeliya va boʻgʻin, boʻgʻinining oʻsmalari yoki braxial pleksus sabab boʻlishi mumkin. Braxial pleks falajning boshlanishi odatda portlovchi boʻlib, ogʻriq boshlanish jarayonida kuzatiladi. Ogʻriq qoʻltiqqacha kengayadi. Ogʻriq kengroq tarqalishi mumkin yoki faqatgina qoʻlning pastki qismi bilan cheklanishi ham mumkin. Ogʻriq kuchli boʻlib, koʻpincha oʻtkir, urish yoki ogʻriq sifatida tavsiflanadi. Ogʻriqning davomiyligi doimiy boʻlib, bir necha soatdan 3 haftagacha oʻzgarib turadi[2]. Ogʻriq kamayishi bilan holsizlik paydo boʻladi. Bundan tashqari, bitta oyoqning surunkali progressiv zaifligi lumbar pleksusning umurtqa miya oʻsmasiga zarar beradi. Lumbar pleks falajining birinchi alomati koʻpincha isitma boʻlib, undan keyin bitta yoki ikkala oyogʻida ham ogʻriq paydo boʻladi. Ogʻriq toʻsatdan boshlanadi va femoral yoki iskiatik tarqalishda paydo boʻlishi mumkin[2]. Bundan tashqari, faqat bitta oyoq yoki qoʻlni taʼsir qiladigan umurtqa mushaklari atrofining monomer shakli, progressiv zaiflik sezgi yoʻqotish bilan birga boʻlmaganida koʻrib chiqilishi kerak[1].
Sabablari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Monoplegiyaning baʼzi potentsial sabablari quyida keltirilgan.
- Bosh miya falaji
- Zararlangan oyoqqa toʻgʻridan toʻgʻri jismoniy jarohat
- Markaziy asab massasining shikastlanishi, masalan, gematoma yoki absess[3]
- Asoratli migren[3]
- Epilepsiya [3]
- Bosh yoki umurtqa pogʻonasi shikastlanishi[3]
- Irsiy yelka asab tolasi yalligʻlanishi[3]
- Bosimga taʼsirchan irsiy neyropatiya
- Chaqaloqlarda yelka chigali falaji[3]
- Neyropatiya [3]
- Pleksopatiya[3]
- Travmatik neuropatiyalar[3]
- Vaksina bilan bogʻliq paralitik poliomiyelit[3]
- Gemiparetik xurujlar[3]
- Monomer orqa miya mushaklari atrofiyasi[3]
- Insult[3]
Xususan, oyoqlardagi monoplegiya odatda Brown Sequard sindromi va oʻrtadagi frontoparietal korteksdagi gematomalar tufayli yuzaga keladi, bu esa bunday tanqislikni keltirib chiqarishi mumkin, ammo bu juda kam uchraydigan hodisadir.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 Fenichel, Gerald. Clinical Pediatric Neurology: a signs and symptoms approach. Philadelphia, PA: Saunders/Elsevier, 2009 — 285-bet.
- ↑ 2,0 2,1 Fenichel, Gerald. Clinical Pediatric Neurology: a signs and symptoms approach. Philadelphia, PA: Saunders/Elsevier, 2009 — 286-bet.
- ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10 3,11 3,12 "Assessment of acute motor deficit in the pediatric emergency room". Jornal de Pediatria 93 (Suppl 1): 26–35. November 2017. doi:10.1016/j.jped.2017.06.003. PMID 28756061.