Kontent qismiga oʻtish

Napoleon II

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Napoleon II (fransuzcha: Napoléon II), toʻliq ismi Napoleon Fransua Jozef Charlz Bonapart, Rim qiroli (fransuzcha: Napoléon François Joseph Charles Bonaparte, Frans, gersogi fon Reyxshtadt, (nemischa: Franz Herzog von Reichstadt ; 20-mart 1811-yil Tuileries, Parij — 1832-yil 22-iyul, Schönbrunn, Vena) — Fransiya imperatori Napoleon I Bonapartning oʻgʻli va merosxoʻri (yagona qonuniy farzandi). U tarixga bonapartistlar tomonidan berilgan sulola nomi bilan kirgan. Darhaqiqat, u hech qachon hukmronlik qilmagan (garchi 1815-yil 22-iyundan 7-iyulgacha Parij qonun chiqaruvchi organi uni imperator sifatida tan olgan boʻlsa ham). Bonapartist doiralarda "Eaglet" nomi bilan tanilgan (fransuzcha: l'Aiglon).

Rim qiroli va nominal imperator

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Napoleon II Bonapart 1811-yil 20-mart kuni Parijdagi Tuileries saroyida Napoleon I Bonapartning Mari-Luiza Avstirskaya bilan ikkinchi nikohidan tugʻilgan. Napoleon I uzoq kutilgan oʻgʻli tugʻilganidan soʻng uni Rim qiroli (fransuzcha: Roi de Rome) va imperiyaning vorisi deb eʼlon qiladi. Ikki marta: birinchi marta 1814-yilda va ikkinchi marta 1815-yilda ("Yuz kun"dan keyin) Napoleon I oʻgʻli foydasiga taxtdan voz kechdi, ammo har safar ittifoqchilar Bonapart sulolasining taxtdan agʻdarilganini va Lyudovik XVIII Fransiyaning qonuniy monarxi ekanini eʼlon qilishdi.

Vaterloodagi magʻlubiyatdan soʻng Napoleon oʻgʻli foydasiga taxtdan voz kechdi va uni Napoleon II nomi bilan imperator deb eʼlon qildi; ammo Rim qiroli Fransiyada boʻlmagan hamda oʻsha davr sharoitida voz kechish hech qanday amaliy ahamiyatga ega boʻlishi mumkin emas edi.

Avstriyadagi Eaglet

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Napoleon II bolaligida.

1814-yilda Napoleon I taxtdan voz kechganidan soʻng, Mari-Luiza Avstriyaga koʻchib oʻtdi va oʻgʻli bilan Vena yaqinida, Schönbrunn qal'asida yashay boshlaydi. 1815-yilda Napoleon I Fransiyaga qaytib kelganida Avstriya hukumatidan xotini va oʻgʻlini qaytarishni talab qiladi, ammo bu hech qanday natija bermaydi. Toʻrt yoshli Rim qiroli onasi bilan Avstriyada qoladi, u yerda professor Metyu Kollin uning tarbiyachisi boʻladi.

1816-yilda Mari-Luiza Parmaga koʻchib oʻtganida, oʻgʻli bobosi Frans I bilan Venada qoladi. Ittifoqchilar oʻrtasidagi 1817-yilda tuzilgan shartnoma uni Parmaga boʻlgan meros huquqidan mahrum qiladi; buning „evaziga“ Avstriya imperatori uni Reyxshtadtning Bogemiya gersogligi hamda Lord unvoni bilan „mukofotlaydi“.

Venadagi bobosining sudida bola Napoleon deb atalmagan, sababi ular yigitchani bolaligidanoq nemischa Frans ismiga oʻrganib qolgan edilar; uning huzurida otasini tilga olmaslikka harakat qilib, uni “Hazrati archgersoginyaning oʻgʻli” deb chaqirishardi. Shunga qaramay, u otasi haqida bilgan hamda uning ashaddiy muxlisi boʻlgan. Oʻn ikki yoshidan boshlab, Reyxshtadt gertsogi harbiy xizmatga yuborilgan. 1830-yilga kelib u mayor darajasiga koʻtarilgan. Uning nomi atrofida doimo afsonalar shakllangan; Har qanday siyosiy mojarolar yuzaga kelgan taqdirda birgina Napoleon II nomining oʻzi xavfli harakatga bayroq boʻlib xizmat qilishi mumkinligini hamma yaxshi bilardi. Aynan shuning uchun bonapartistlarning Belgiya taxtiga oʻz nomzodini ilgari surishga boʻlgan qoʻrqoq urinishi Vena, Parij va London tomonidan darhol yoʻqqa chiqarilgan. Napoleon II oʻz kelib chiqishi haqida bilgan, harbiy ishlarni sinchkovlik bilan oʻrgangan hamda doim shon-shuhrat va ekspluatatsiyalarni orzu qilgan, ammo u juda nimjon yigit edi. 1832-yil 22-iyulda 21 yoshida Napoleon II Bonapart Shonbrunnda sil kasalligidan vafot etadi. Uning erta oʻlimi diplomatiya va Avstriya sudini koʻplab sharmandaliklardan qutqargan edi. Oʻlimidan soʻng uning zaharlangani haqida mish-mishlar tarqaldi.

Vafotidan soʻng

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Napoleon II o'lim to'shagida

Uning amakivachchasi knyaz Lui Napoleon 1852-yilda imperator boʻlgach, oʻzini Napoleon III deb eʼlon qildi. Shu tariqa, u Napoleon II ni 1821 — 1832-yillarda sulola boshligʻi va oʻzini uning merosxoʻri deb hisobladi.

1940-yilda Adolf Hitlerning buyrugʻi bilan Reyxshtadt gertsogining qoldiqlari Venadan (oʻsha paytda Germaniyaning bir qismi edi) nemislar tomonidan bosib olingan Parijga koʻchirildi hamda Les Invalidesda otasining qabri yoniga dafn qilindi; shu bilan birga, marhumning yuragi alohida saqlangan, oʻsha paytdagi odat boʻyicha, Vena shahrida qolgan. Bu Napoleonning xoki Les Invalidesga oʻtkazilganidan roppa-rosa 100 yil oʻtgach sodir boʻldi.

Napoleon II ning taqdiri Edmond Rostandni L'Aiglon dramasini yozishga ilhomlantirgan. Ushbu asar tufayli Marina Svetayeva ikkala Napoleon — ota va oʻgʻilning shaxsiyatiga muxlis boʻlib qoladi. Yanush Korchakning „Qirol Met I“ kitobi Napoleon II taqdiridan olingan, deb ishoniladi.

Mukofotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Avliyo Stiven Qirollik Vengriya ordeni, Buyuk Xoch (Avstriya imperiyasi, 1811)
  • Temir toj ordeni, Buyuk Xoch (Italiya Qirolligi, taxminan 1811-1812)
  • Faxriy legion ordeni, katta burgut nishoni (Fransiya imperiyasi, 1813)
  • Avliyo Jorj Konstantin ordeni (Parma gersogligi, 1816-yil 24-aprel)

Naslchilik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kinoda tasvir

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yana qarang

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Graf Valevskiy

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Adabiyotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Napoleon_II&oldid=5240423" dan olindi