Kontent qismiga oʻtish

Niderlandiya–Turkiya munosabatlari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Niderlandiya–Turkiya munosabatlari

Niderlandiya
Turkiya
Diplomatik vakolatxona
Niderlandiya elchixonasi , Anqara Turkiya elchixonasi Gaagada.
Elchixona
Marjanne De Kwaasteniet Ambassador Şaban Dişli
Gollandiya Bosh vaziri Mark Rutte Turkiya Prezidenti Abdullah Gulni Binnenhofda qabul qildi

Gollandiya—Turkiya munosabatlari(niderlandcha: Nederlands-Turkse betrekkingen , turkcha: Hollanda-Türkiye ilişkileri) Niderlandiya va Turkiya oʻrtasidagi davlatlararo munosabatlar. Diplomatik munosabatlar keng qamrovli boʻlib, 1612-yildan boshlab toʻrt asrni qamrab oladi. Gollandiyadagi birinchi turk vakili 1859-yilda faoliyat yurita boshladi.

Gollandiyaliklar Levantda oʻz konsullariga ega boʻlgunga qadar, ular 1611-yilda Korniliy Xagani Istanbulga konsul qilib yuborguniga qadar 1569-yilgi Fransiya kapitulyatsiyasi ostida savdo qilishgan[1]. Konsulni tayinlash uchun general-shtatlar mas'ul edi, ammo bu holatlarda Levant savdogarlari bilan yaqindan maslahatlashishgan. Konsullar uchun yomon toʻlov tizimi konsul va savdogarlar jamoasi oʻrtasidagi munosabatlarning mumkin boʻlgan muvaffaqiyatlarini buzdi. Savdogarlar venetsiyalik qat'iy ish haqi toʻlovini oʻzgartirishni soʻrashdi, ammo general-shtatlar ularning xohishlariga qarshi chiqdi va boshqa daromad vositalarini topishga harakat qildi[2]. Bu Gollandiya konsullari uchun muammolar tugʻdirdi va konsullar konsullik va elchixona yigʻimlarini toʻlashni istamagan davlatlar a'zolari ustidan oʻz vakolatlarini qoʻllash holatlari haqida koʻplab xabarlar mavju[3]. Gollandiya xalqi ichidagi ichki kurashga qaramay, u Usmonlilar bilan yaxshi munosabatda boʻlgan va 1804-yilda Sulton Selim III (1789-1807) Amsterdamga birinchi doimiy vakil tayinlagan[4].

Turkeye — Niderlandiyaning janubi-gʻarbiy qismida, Zelandiya Flandriyasining gʻarbida joylashgan Sluis munisipalitetiga qarashli qishloq. 1604-yilda shahzoda Maurits Gollandiyaning Mustaqillik urushida ispanlar bilan jangda Gollandiyani qoʻllab-quvvatlaganliklari uchun turk dengizchilariga minnatdorchilik bildirish uchun qishloq nomini Turkiya qilib oʻzgartirdi.

Turkiya va Gollandiya munosabatlari tarixi 17-asrga borib taqaladi, oʻshanda shtatlarning birinchi vakili Buyuk Portga yuborilgan. O'shandan beri ikki davlat oʻrtasidagi aloqalar davom etib, 60-70-yillarda turkiyalik mehmon ishchilar tomonidan mustahkamlangan va bugungi kunda kuchli iqtisodiy aloqalar bilan mustahkamlangan.

Siyosiy munosabatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Turkiya va Niderlandiya Yevropa Kengashi, Shimoliy Atlantika Shartnomasi Tashkiloti (NATO), Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti (OECD), Yevropada xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti (EXHT), Jahon savdo tashkiloti (JST) va O'rta yer dengizi ittifoqiga a'zo. Shuningdek, Niderlandiya Yevropa Ittifoqi a'zosi, Turkiya esa nomzod .

Referendum tashviqotiga oid bahs

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Turkiya konstitutsiyaviy referendumdan soʻng, Turkiya Konstitutsiyasiga taklif qilingan tuzatishlarni targʻib qilish maqsadida 2017 yilning mart oyida Gollandiyada turk vazirlari ishtirokidagi tadbirlar oʻtkazilishi rejalashtirilgan edi. Mark Rutte boshchiligidagi Gollandiya hukumati turk vazirlarining Gollandiyaga mitinglar uchun kirishini taqiqlab, “Biz Gollandiyadagi jamoat joylari boshqa davlatlarning siyosiy kompaniyalari uchun joy emas degan fikrdamiz” deb ta'kidladi[5]. Turkiya prezidenti Rajab Toyyib Erdo‘g‘an bu qarorni keskin qoralab, Niderlandiyani “ natsistlar qoldig‘i” deb atadi[6].Chet elda saylovoldi tashviqoti hatto diplomatik vakolatxonalarda ham Turkiya qonunchiligiga muvofiq noqonuniy hisoblanadi. Turkiyadagi aksariyat siyosiy partiyalar, jumladan, hukmron AKP ham qonunni buzgan[7][8]. 2017-yil 13-mart kuni Turkiya bosh vaziri o‘rinbosari Numan Kurtulmush Niderlandiya va Turkiya o‘rtasidagi yuqori darajadagi diplomatik munosabatlar to‘xtatilganini e’lon qildi va Niderlandiya elchisiga Anqaraga qaytishni taqiqladi[9].

Turkiyaga qarshi sanksiyalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Niderlandiya Turkiyaning 2019-yilda Suriya shimoli-sharqidagi hujumini tanqid qildi. 2019-yil 10-oktabrda Niderlandiya deputatlarining katta qismi Turkiyaga qarshi sanksiyalar joriy etilishini qo‘llab-quvvatladi[10][11].

Tarix

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2021-yil oktabr oyida turk faoli Usmon Kavalani ozod etish bo‘yicha 10 g‘arb davlati tomonidan imzolangan murojaat ortidan Turkiya prezidenti Rajab Toyyib Erdo‘g‘an o‘z tashqi ishlar vaziriga Niderlandiya elchisini boshqa 9 elchi bilan birga persona non grata deb e’lon qilishni buyurdi[12]. Biroq, elchilar mamlakatni tark etishlari haqida hech qanday rasmiy xabar olmagan va Erdogʻan oxir-oqibat ortga chekingan[13].

Iqtisodiy munosabatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Turkiya va Gollandiya oʻrtasidagi savdo hajmi yillar davomida sezilarli darajada oshdi. 2008-yilda Gollandiya Turkiyaga qariyb 4 milliard yevrolik mahsulot eksport qildi. Bu miqdor 2000-yilga nisbatan ikki baravar koʻp. Turkiya oʻsha yili Gollandiyaga 32 foiz ulush bilan 1,6 milliard yevrolik mahsulot eksport qildi[14].

Turkiya gollandiyalik sayyohlar uchun juda mashhur dam olish maskani. 2009-yilda Turkiyaga 1,1 milliondan ortiq gollandiyalik sayyoh tashrif buyurdi[15].

2011-yil fevral oyi holatiga koʻra 1894ta Gollandiya kompaniyasi Turkiyaga sarmoya kiritdi, deya e'lon qildi Turkiya tashqi ishlar vaziri Ahmet Davutogʻlu[16]. Bu esa Niderlandiyani Turkiyadagi loyihalarga eng katta sarmoya kiritgan davlatga aylantirdi.

Tashriflar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Mehmon Xost Tashrif joyi Tashrif sanasi Malumot
Niderlandiya shahzodasi Villem-Aleksandr


Niderlandiya malikasi Maxima 		Prezident Ahmet Nejdet Sezer Anqara, Kapadokiya, Istanbul va Kayseri 2004-yil 25-28-may [17]
Bosh vazir Rajab Toyyib Erdoʻgʻan Bosh vazir Yan Peter Balkenende Huis ten Bosch, Gaaga 2004-yil 16-iyun [18]
Niderlandiya qirolichasi Beatriks



Niderlandiya shahzodasi Villem-Aleksandr



Niderlandiya malikasi Maxima 		Prezident Ahmet Nejdet Sezer Anqara, Istanbul va Kayseri 2007-yil 27-fevral - 2-mart [19]
Prezident Abdulla Gul Niderlandiya qirolichasi Beatriks



Niderlandiya shahzodasi Villem-Aleksandr



Niderlandiya malikasi Maxima 		Amsterdam, Gaaga 2012-yil 16-19-aprel
Bosh vazir Rajab Toyyib Erdoʻgʻan Bosh vazir Mark Rutte Huis ten Bosch, Gaaga 2013-yil 21-mart [20]
Tashqi ishlar vaziri Stef Blok Tashqi ishlar vaziri Mavlud Chavushoʻgʻli Anqara va Istanbul 2018 yil 3–4-oktyabr
Tashqi ishlar vaziri Mavlud Chavushoʻgʻli Tashqi ishlar vaziri Stef Blok Gaaga va Amsterdam 2019-yil 10-11-aprel
Tashqi ishlar vaziri Sigrid Kaag Tashqi ishlar vaziri Mavlud Chavushoʻgʻli Anqara 2-sentyabr 2021-yil
Bosh vazir Mark Rutte Prezident Rajab Toyyib Erdoʻgʻan Anqara 2022-yil 22-mart

Diplomatiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Elchixonalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Niderlandiya elchixonasi Turkiyaning Anqara shahrida joylashgan . Turkiya elchixonasi Niderlandiyaning Gaaga shahrida joylashgan.

Yana qarang

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ De Groot 1978, ss. 88, 97
  2. ↑ Steensgaard 1967, ss. 31–33
  3. ↑ De Groot 1978, s. 221
  4. ↑ Steensgaard 1967, s. 25
  5. ↑ Sanchez. „Sparks between Turkey and Holland as Erdogan calls the Dutch 'Nazi remnants'“. The Daily Telegraph. Qaraldi: 2017-yil 12-mart.
  6. ↑ Gumrukcu. „Netherlands bars Turkish ministers as rally dispute escalates“. Reuters. 2020-yil 26-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 13-mart.
  7. ↑ Gold. „Turkish law prohibits campaigning abroad - as row with Europe deepens“. Deutsche Presse-Agentur. Qaraldi: 2017-yil 13-mart.
  8. ↑ „Host of ‘political’ Turkish rally in Austria scraps event after police see ‘no legal grounds’ to act“. Xinhua. Qaraldi: 2017-yil 13-mart.
  9. ↑ Roberts, Elizabeth. „Turkey suspends high-level diplomatic relations with Dutch“. CNN (2017-yil 14-mart). Qaraldi: 2017-yil 14-mart.
  10. ↑ „Dutch MPs call for action against Turkey after offensive, ministers condemn attacks“. Dutch News (2019-yil 10-oktyabr).
  11. ↑ Ensor, Josie; Allen, Nick. „Turkey may have targeted US forces with artillery in Syria, coalition source claims“ (en-GB). The Telegraph (2019-yil 11-oktyabr).
  12. ↑ „Turkey to declare 10 ambassadors 'persona non grata'“. dw.com (2021-yil 23-oktyabr).
  13. ↑ Gall. „Turkish President Steps Back From Expulsions of 10 Western Diplomats“. New York Times (2021-yil 25-oktyabr). Qaraldi: 2021-yil 25-oktyabr.
  14. ↑ Export naar Turkije licht toegenomen (niderlandcha)
  15. ↑ Turkije populairst bij Nederlanders (niderlandcha)
  16. ↑ Sayın Bakanımızın Hollanda Dışişleri Bakanı Uri Rosenthal ile Yaptığı Ortak Basın Toplantısı, 2 Şubat 2011, Ankara (turkcha)
  17. ↑ Prins van Oranje en Prinses Máxima bezoeken Turkije (niderlandcha)
  18. ↑ Minister-president Erdogan van Turkije bezoekt Nederland (niderlandcha)
  19. ↑ Programma staatsbezoek aan Turkije, 27 februari - 2 maart 2007 (niderlandcha)
  20. ↑ Minister-president Erdoğan van Turkije brengt bezoek aan Nederland (niderlandcha) 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Niderlandiya–Turkiya_munosabatlari&oldid=5282583" dan olindi