Nina Katerli
| Nina Katerli | |
|---|---|
 | |
| Tavalludi |
Nina Solomonovna Farfel 30-iyun 1934-yil |
| Vafoti |
20-noyabr 2023-yil (89 yoshda) Sankt-Peterburg, Rossiya |
| Fuqaroligi |
 Rossiya |
| Kasbi | yozuvchi, publitsist, huquq himoyachisi, jamoat arbobi |
Nina Semyonova Katerli (ruscha: Ни́на Семёновна Кате́рли) – rus-sovet yozuvchisi, publitsist, huquq himoyachisi, 15 ta nasriy va publitsistik kitoblar muallifi.
Hayoti[tahrir | manbasini tahrirlash]
1934-yil 30-iyunda Leningradda yozuvchi oilasida tugʻilgan. Onasi Yelena Iosifovna Katerli (haqiqiy familiyasi Kondakova, 1902—1958) yozuvchi va jurnalist boʻlgan. Otasi Solomon Shmulevich (Semyon Samoylovich) Farfel (taxallusi „F.Samoilov“, 1907—1985)[1], yozuvchi-hujjatchi, Ikkinchi Jahon urushi qatnashchisi, podpolkovnik, „Zashita Rodinu“ gazetasining harbiy muxbiri, Leningrad fronti, Qizil yulduzlar ordeni aʼzosi[2]. Bobosi Samuil Grigoryevich Farfel (1877—1927), jurnalist, „Rech“ kadet gazetasi xodimi[3][4].
Nina Katerli 1958-yilda Leningrad texnologiya institutini tamomlagan. 1976-yilgacha ilmiy-tadqiqot institutida kimyo-texnolog lavozimida ishlagan. Shu yildan boshlab muhandislik kasbini tashlab, oʻzini butunlay adabiyotga bagʻishladi. Nina Katerli 15 ta nasriy va publitsistik kitoblar muallifi. Uning ayrim asarlari chet tillariga tarjima qilingan va: AQSh, Fransiya, Germaniya, Yaponiya, Xitoy, Vengriya, Chexiya va boshqa shu kabi mamlakatlarda nashr etilgan.
„Alegatsiya“ kitobi uchun Nina Katerli Sankt-Peterburg PEN klubining „Fuqarolik va ijodiy jasorat“ mukofotini (1996) „Publitsizm“ nominatsiyasida va Sankt-Peterburg Kitob uyi va PEN klubining „Shon-sharaf va erkinlik“ mukofotini olgan (1999).
Nina Caterli butun umri davomida Sankt-Peterburgda yashadi[5][6][7]. 2023-yil 20-noyabrda 90 yoshida vafot etgan. Vidolashuv marosimi 25 noyabr kuni Krematoriyning katta zalida boʻlib oʻtgan[8][9].
Ijtimoiy va inson huquqlari sohasidagi faoliyat[tahrir | manbasini tahrirlash]
Hayoti davomida adabiy faoliyati bilan bir qatorda, Nina Katerlining inson huquqlari sohasidagi faoliyati ham muhim oʻrin tutadi. U inson huquqlari uchun kurash, Rossiyadagi fashistlar tahdidi, zamonaning ijtimoiy va madaniy muammolariga bagʻishlangan oʻnlab gazeta maqolalarini yozgan va nashr etgan.
Katerlining inson huquqlari boʻyicha faoliyati „Sud“ va „Rabota Nikita. Viigrishnaya strategiya“ hujjatli kitoblari mavzusi boʻlgan, shuningdek, 1988—2010-yillardagi „Delay to, chto doljen, i bud tem, kem ti budesh“ jurnalistik maqolalar toʻplamida Rossiyada inson huquqlariga toʻxtalib oʻtilgan.
„Alegatsiya“ kitobi Katerli antisemitizm va natsizmda ayblagan „O klassovoy prirode sionizma“ kitobining muallifi (Leningrad, 1976) Aleksandr Romanenkoning ikki yillik sud jarayoniga bagʻishlangan. Daʼvoga sabab Katerlining 1988-yil 9-oktyabrda „Leningradskaya pravda“ gazetasida chop etilgan „Put k pamyatnikam“ maqolasi boʻlgan. Jarayon 1990-yilda Romanenko sudga berishdan bosh tortgach, yakunlangan.
Nina Katerli ekolog Aleksandr Nikitin bilan birgalikda „Rabota Nikita. Viigrishnaya strategiya“ kitobini yozgan. Bir necha yillar davomida – 1996-yildan 2001-yilgacha ekolog A. Nikitinning sud jarayoni Rossiya va jahon hamjamiyatining eʼtiborini tortgan. Davlatga xiyonatda ayblangan dengiz zobiti oxir-oqibat oqlangan. Kitobda Nikitinning oʻzi haqidagi hikoya va uning advokati Yuriy Markovich Shmidtning xotiralari mavjud.
Nina Katerli oʻzining soʻnggi kunlarigacha jamoat faoliyatini Sankt-Peterburg PEN klubi va Rossiya hamda rus tilli boshqa mamlakatlardan yozuvchilar, jurnalistlar, tarjimonlar, muharrirlar va noshirlarning inson huquqlari uyushmasi – „Svobodnaya rech“ uyushmasi aʼzoligi va Sankt-Peterburg Inson huquqlari kengashining ishiga qaratgan.
Imzosi Rossiyada siyosiy mahbuslar himoyasi va inson huquqlarining buzilishiga qarshi rus ziyolilarining koʻplab murojaatlari va ochiq xatlarida oʻz aksini topgan.
Oilasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Turmush oʻrtogʻi (ikkinchi nikoh) – Mixail Grigorevich Efros (1933—2000), muhandis, abraziv asboblar boʻyicha mutaxassis, SSSR, Rossiya va xorijda patentlangan oʻnlab ixtirolar muallifi[10].
- Qizi – Yelena Mixaylovna Efros (1959-yilda tugʻilgan), filolog, jurnalist, huquq himoyachisi, tarjimon.
- Oʻgʻli – Aleksandr Mixaylovich Efros (1954-yilda tugʻilgan), tadbirkor.
Kitoblari[tahrir | manbasini tahrirlash]
- N. Katerli. Okno, sbornik rasskazov. – Leningrad: Sovetskiy pisatel, 1981.
- N. Katerli. Tsvetnie otkritki, rasskazi i povesti. – Leningrad: Sovetskiy pisatel, 1986.
- N. Katerli. Kurzal, rasskazi i povesti. – Leningrad: Sovetskiy pisatel, 1990.
- N. Katerli. Sennaya ploщad, rasskazi i povesti. – Sankt-Peterburg: Pozisoft, 1992.
- N. Katerli. Isk, dokumentalnaya povest. – Samara: Samarskiy izdatelskiy dom, 1998.
- N. Katerli. Tot svet, povesti. – Sankt-Peterburg: Neva, Olma-Press, 2000.
- N. Katerli. Krasnaya shlyapa, povesti. – Moskva: AST, 2001.
- N. Katerli. Rukoyu mastera, sbornik rasskazov. – Sankt-Peterburg: jurnal „Zvezda“, 2001.
- N. Katerli, A. Nikitin. Delo Nikitina. – Sankt-Peterburg: jurnal „Zvezda“, 2001.
- N. Katerli. Dnevnik slomannoy kukli. – Sankt-Peterburg: Azbuka, 2003.
- N. Katerli. Dnevnik slomannoy kukli. – Moskva: AST, 2006.
- N. Katerli, L. Miklashevskaya. Chemu svideteli mi bili. Jenskie sudbi. XX vek. – Sankt-Peterburg: jurnal „Zvezda“, 2007.
- N. Katerli. Volshebnaya lampa, sbornik rasskazov. – Sankt-Peterburg: Gelikon Plyus, 2009.
- N. Katerli. Delay, chto doljno, i bud, chto budet, sbornik statey. – Sankt-Peterburg: Nestor-Istoriya, 2010.
- N. Katerli. Zemlya bedovannaya, rasskazi i povesti. – Sankt-Peterburg: Gelikon Plyus, 2014.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Farfel Solomon Shmulevich (Semyon Samoylovich) (Samoylov F.) (1907—1985) – jurnalist.
- ↑ „Соломон Шмулевич Фарфель на сайте «Память народа»“. 2022-yil 19-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-avgust.
- ↑ „Российская еврейская энциклопедия“. 2022-yil 19-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-avgust.
- ↑ Lavka pisateley ( at lavkapisateley.spb.ru Error: unknown archive URL 20220819152613 sanasida arxivlangan): psevdonimi – „S. Grigorev“, „I. Desyatov“; „S. Ozerosskiy“.
- ↑ „Умерла бабушка арестованной Евгении Беркович, писательница и правозащитница Нина Катерли. К ней приходили с обыском по делу против внучки“ (ru). en:The Insider. 2023-yil 20-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 20-noyabr.
- ↑ „Умерла правозащитница Нина Катерли“. 2023-yil 26-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 26-noyabr.
- ↑ „Умерла писательница и правозащитница Нина Катерли“. 2023-yil 26-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 26-noyabr.
- ↑ „Прощание с петербургской писательницей Ниной Катерли пройдет 25 ноября“. 2023-yil 26-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 26-noyabr.
- ↑ „Евгении Беркович разрешили проститься с умершей бабушкой Ниной Катерли“. 2023-yil 26-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 26-noyabr.
- ↑ „Журнал ЗВЕЗДА“. zvezdaspb.ru. 2023-yil 21-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 21-noyabr.
- ↑ Женя Беркович. „Слово авторки“ (ru). Журнал Сноб (2018-yil 23-oktyabr). 2023-yil 3-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 30-yanvar.
- ↑ Дмитрий Быков. „«Один» с Дмитрием Быковым“ (ru) (2023-yil 4-may). — „Женя Беркович – большой поэт. Я знаю ее меньше как режиссера, как поэта знаю многие годы“. 2023-yil 28-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 27-dekabr.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Biograficheskaya spravka (sostavlena v 1990-x godax)
- Biograficheskaya spravka na sayte „Elektronniy arxiv Tsentra Andreya Belogo“ (sostavlena v 2018 godu).
- Proza N. Katerli v „Jurnalnom zale“.
- Povest N. Katerli „Vtoraya jizn“.
- Audioknigi
- Multfilm „Chudoviщe“.
- Konstantin Azadovskiy o povesti N. Katerli „Skvoz sumrak bitiya“. Jurnal „Znamya“ № 7, 2003
- Boris Vishnevskiy. „Nina Katerli – fantasticheskaya realistka“ (o knige „Volshebnaya lampa“). „Novaya gazeta“, 2 iyulya 2009.
- Boris Vishnevskiy. "Bumajnie barrikadi na puti russkogo fashizma (o knige „Delay, chto doljno, i bud, chto budet“). „Novaya gazeta“, 21 oktyabrya 2010.
- Dmitriy Bikov o Nine Katerli v programme „Odin“ na „Exe Moskvi“, 5 fevralya 2016
- Obraщenie initsiativnoy gruppi po provedeniyu Kongressa intelligensii „Protiv voyni, protiv samoizolyatsii Rossii, protiv restavratsii totalitarizma“ i pismo deyateley kulturi v podderjku pozitsii Vladimira Putina po Ukraine i Krimu. „Novaya gazeta“, 13 marta 2014.
- Otkritoe pismo deyateley kulturi politzaklyuchennim Rossii, uznikam sovesti. „Novaya gazeta“ 19 fevralya 2020.
- Nina Katerli: "Ya govoryu „NYeT!“ tak nazivaemim „popravkam k Konstitutsii“. „Za prava cheloveka“, 29 iyunya 2020.