PEN klubi

PEN-klub
Kashfiyotchi	Katrin Amy Douson Skott
Mamlakat	London, Buyuk Britaniya
Rasmiy veb-sayti	pen-international.org (ing.)(isp.)(frans.)

PEN-klub (inglizcha: PEN International) — turli adabiy janrlarda ijod qiluvchi professional yozuvchilar, shoirlar va jurnalistlarni birlashtirgan inson huquqlari boʻyicha xalqaro nodavlat tashkilot hisoblanadi.

Tarixi

Klubning nomi — PEN — inglizcha „poet“ (shoir), „essayist“ (essechi), „novelist“ (romannavist) so‘zlarining  qisqartmasi boʻlib, „PEN“ — pero/ruchka so‘ziga aylangan. Tashkilotdan ko‘zlangan maqsad butun dunyo yozuvchilarining ijodiy hamkorligiga ko‘maklashish va ularni hamda taʼqibga uchragan „so‘z sohiblari“ni qo‘llab-quvvatlash maqsadida birlashtirishdan iborat. Tashkilot hibsga olingan, moliyaviy qiyinchiliklarni boshdan kechirayotgan yoki klub aʼzolari repressiv deb taʼriflagan siyosiy rejimlar taʼsirida „jim“ bo‘lgan yozuvchilarni qo‘llab-quvvatlaydi.

PEN-klub 1921-yil 5-oktabr sanasida Londonda ingliz yozuvchisi  Ketrin Emi Douson-Skott^[en] va klubning birinchi rahbari bo‘lgan yozuvchi Jon Galsuorsi tashabbusi bilan tashkil etilgan.

PEN klubining boshqaruv organi xalqaro kengash bo‘lib, uning tarkibiga har ikki yilda bir marta qayta saylanadigan prezident, bosh kotib, gʻaznachi va turli mamlakatlardagi PEN markazlari vakili bo‘lgan 7 nafar aʼzo kiradi. PENning hozirgi prezidenti Meksika-Amerika yozuvchisi Jenifer Klement.

PEN International nizomidan:

PEN har bir mamlakat ichida va barcha xalqlar o‘rtasida erkin maʼlumot almashish tamoyillarini himoya qiladi, uning aʼzolari o‘zlari mansub bo‘lgan mamlakatda va jamiyatda, shuningdek, butun dunyoda so‘z erkinligining har qanday bostirilishiga qarshi chiqish majburiyatini oladi.  PEN matbuot erkinligini qatʼiy himoya qiladi va tinchlik davrida senzuraning o‘zboshimchalik bilan qo‘llanilishiga qarshi kurashadi. PEN aʼzolari yolg‘on nashrlar, ataylab soxtalashtirish va siyosiy va shaxsiy maqsadlarda faktlarni buzib ko‘rsatish kabi erkin matbuotning zararli ko‘rinishlariga qarshi kurashish tarafdori.

Tuzilishi

Litva, Polsha va Ukraina PEN klublari rahbarlari — Herkus Kunchus, Adam Pomorskiy va Miroslav Marinovich (chapdan oʻngga, 2013-yil)

2010-yil holatiga ko‘ra, klub 101 mamlakatdan 144 ta milliy markazni o‘z ichiga olgan. Milliy markazlar til tamoyili asosida tuziladi. Tashkilot hujjatlariga ko‘ra, PEN klubiga aʼzolik millati, tili, irqi va eʼtiqodidan qatʼi nazar, barcha professional yozuvchilar uchun ochiq. So‘nggi yillarda PEN-klubga nafaqat shoirlar, yozuvchilar va jurnalistlar (essenavistlar), balki tarjimonlar, muharrir va noshirlar — so‘z bilan sohada u yoki bu lavozimda professional ravishda faoliyat yuritayotganlarning barchasi qabul qilingan. Aʼzo bo‘lish qarori PEN Ijroiya qo‘mitasi tomonidan qabul qilinadi. Nizomga ko‘ra, klub faoliyatining asosiy yo‘nalishi yozuvchilar huquqlarini himoya qilish, so‘z va shaxs erkinligi uchun, senzuraga qarshi kurashdan iborat. Nizomning birinchi qoidasi: „O‘z kelib chiqishiga ko‘ra milliy adabiyot chegara bilmaydi“.

Xalqaro PEN klubi doirasida quyidagi qoʻmitalar faoliyat yuritadi: Hibsdagi yozuvchilar (shtab-kvartirasi Londonda), yozuvchi ayollar (Avstraliya), Tarjima va tilshunoslik (Skopye), Surgundagi yozuvchilar (Toronto), „Tinchlik uchun yozuvchilar“ (Lyublyana).

Har yili PEN Yevropa, Osiyo, Afrika va Amerikada — milliy PEN markazlari joylashgan mamlakatlarda navbat bilan jahon kongresslarini o‘tkazadi. 2000-yilda Rossiyada Nobel mukofoti sovrindori Gyunter Grass raisligida birinchi PEN Butunjahon Kongressi bo‘lib o‘tgan.

PEN prezidentlari

colspan="2"	Xalqaro PEN klubi prezidentlari
Jon Galsvorsi	1921-1932-yillar
H. G. Uells	1932-1935-yillar
Jyul Roman	1936-1939-yillar
Urush davridagi prezidentlik qoʻmitasi: Denis Sora, Fransua Mauriak, Tornton Uaylder, Xu Shi	1941-1946-yillar
Maurice Meterlink	1947-1949-yillar
Benedetto Croce	1949-1953-yillar
Charlz Morgan	1954-1956-yillar
Andre Shamson	1957-1959-yillar
Alberto Moravia	1960-1962-yillar
Viktor E. van Vriesland	1963-1965-yillar
Artur Miller	1966-1969-yillar
Per Emmanuel	1970-1971-yillar
Geynrix Böll	1972-1973-yillar
Viktor Soden Pritchett	1974-1976-yillar
Mario Vargas Lyosa	1977-1979-yillar
Vestbergga koʻra	1979-1986 yillar
Frensis King	1986-1989-yillar
Rene Tavernye	1989-yil may-noyabr oylari
Vestberg uchun (va. haqida.)	1989-yil noyabr oydan — 1990-yil may oygacha
Dyorji Konrad	1990-1993-yillar
Ronald Xarvud	1993-1997-yillar
Homero Aridhis	1997-2003-yillar
Jiri Armut	2003-2009-yillar
Jon Ralston Soul	2009-2015-yillar
Jennifer Klement	2015-yil — hozirgi kungacha

Yana qarang

• Butunjahon yozuvchilar kuni PEN tomonidan 1986-yilda tashkil etilgan bayramdir.
• Yozuvchilar uyushmasi
• SSSR Yozuvchilar uyushmasi

Adabiyot

• „Пен-клуб“,Литературная энциклопедия терминов и понятий. Институт научной информации по общественным наукам РАН: Интелвак, 2001. ISBN 5-93264-026-X. 

Havolalar

• PEN xalqaro veb-sayti -da Arxivnaya kopiya
• Rossiya PEN markazi Arxivnaya kopiya
• Sankt-Peterburgdagi PEN klubi sayti da Arxivnaya kopiya
• Rossiya PEN markazidagi vaziyat bilan bogʻliq soʻnggi xronika va hujjatlar
• Rossiya PEN markazidan chiqish haqidagi bayonotlar toʻplami da Arxivnaya kopiya