Novbargli zira
| Novbargli zira | |
|---|---|
Ilmiy tasniflash | |
| Olam: | Eukariotlar |
| Tip: | Magnoliophyta |
| Sinf: | Magnoliopsida |
| Turkum: | Zira |
| Oila: | Ziradoshlar |
| Binar nomi | |
| Bunium vaginatum | |
Novbargli zira (lotincha: Bunium vaginatum) – ikki urugʻpallalilar sinfi, ziradoshlar oilasi, sira turkumiga mansub koʻp yillik gulli oʻsimlik turi. Oʻzbekiston Respublikasi Qizil kitobiga kamyob endemik tur sifatida kiritilgan. Toshkent viloyati Qorjontov togʻ tizmasida tarqalgan[1].
Tavsifi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Balandligi 40-50 sm gacha yetadigan koʻp yillik oʻt oʻsimlik. Oʻq ildiz sistemasiga ega, ildizning uchida tuganagi bor. Tuganagi sharsimon, diametri 2 sm. Poyasi yakka yakka uzunligi 25 sm gacha yetadi, yuzasi. Barglari ikki karra patsimon boʻlingan, qalin tuxumsimon, lanset shaklida kengaygan, yaltiroq novbarglari uchidagi boʻlaklari ingichka, uzunligi 10 mm, eni 2 mm. Gullari bir jinsli, urugʻchibargi va changchisi boshqa boshqa gullarda oʻrnashgan, soyabon to‘pgulda yigʻilgan. Soyaboni 10-5 shu’lali, shu’lalar uzunligi 10 mm. Soyabonchalari oʻrama bargchalarsiz, 10-15 gulli. Kosachabarglarining tishlari yoʻq. Gultojibarglari oq, teskari tuxumsimon, kemtikli, uzunligi 10 mm. Hasharotlar yordamida changlanadi. May oyida gullab mevasi iyunda pishadi. Mevasining uzunligi 3 mm, uzunchoq ovalsimon. Urug‘i va tuganagi orqali koʻpayadi.
Efemeroid oʻsimliklar qatoriga kiradi, gullari va urugʻlari ezilganda xushboʻy hid chiqaradi.
Tarqalishi va oʻsish sharoiti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Tabiatda kam tarqalgan. Toshkent viloyati Qorjontov togʻ tizmasida uchraydi. Suvayirgichlar atrofidagi tosh shagʻalli yonbagʻirlarda oʻsadi. Chorva mollarining koʻplab boqilishi natijasida areali qisqarib ketgan. Ugom-chatqol davlat tabiat milliy bogʻi hududida muhofaza ostiga olingan[2].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Bunium vaginatum“.
- ↑ O‘zbekiston Respublikasining Qizil kitobi I jild, 2019.