Kontent qismiga oʻtish

Oʻzbek familiyalari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Oʻzbeklar orasida zamonaviy antroponimik model uchta qismdan iborat: shaxsiy (individual) ism, otasining ismi, familiyasi.

30-yillariga qadar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oʻzbeklar anʼanaviy ravishda faqat ismga ega boʻlgan, faqat baʼzan unga qandaydir soʻz qoʻshilgan, koʻpincha bu otaning ismi yoki u boʻlgan hududning nomi edi[1]. Shoirlar va olimlar oʻzlariga taxallus kabi nomlarni olishlari mumkin edi, masalan, Alisher Navoiy (Alisher ohangdor). Biroq, bu taxalluslar meros boʻlmagan va soʻzning qatʼiy maʼnosida umumiy nomlar emas ed[1]i. Agar ismga otaning ismi qoʻshilgan boʻlsa, undan keyin qoʻshimcha ravishda — oʻgʻli yoki — qizi qoʻshib yoziladi. Masalan: Ahmad Fozil-oʻgʻli. Sovet tuzumi davridagi ziyolilar orasida eroniycha -zoda yoki -zada, yaʼni „tugʻilgan bola“[2] maʼnosini anglatadi (Hamza Hakimzoda, Turgʻun Sharifzoda), -i , - vi , -iya , - via (Abdulla Qodiriy, Abdulla Alaviy, Mirzakalon Ismoiliya, Muzayana Alaviya) qoʻshimchlari qoʻshilgan, arabcha urf-odatlarga muvofiq taxalluslar (laqab) qoʻyish ham odat edi.

XX asr 30-yillaridan buyon

[tahrir | manbasini tahrirlash]

XX-asrning 30-yillari oʻrtalaridan boshlab vaziyat keskin oʻzgargan. Oʻzbekistonning sovetlashuvi davrida SSSR tarkibiga kirgan baʼzi boshqa xalqlarning familiyalari singari ota ismiga ruscha -ov, -yev qoʻshimchalarini qoʻshish orqali ruslashtirilgan familiyalar kiritilgan. Ayollarning familiyalari -a qoʻshimchasi bilan tugaydi. Oʻzbek familiyalarining kamayishi ruscha familiyalarning bunday tugallanishga toʻla mos keladi. Etnologlarning maʼlumotlariga koʻra, Oʻzbekiston aholisining 99% familiyalari shu tarzda shakllangan[3]. Vaziyatlarga koʻra, familiyalarning erkak va ayol variantlari oʻzgaradi. Qizigʻi shundaki, xuddi shu printsipga koʻra, oʻsha hududlarda yashovchi buxorolik yahudiylarga faqat yahudiy erkak ismlaridan familiyalar berilgan: Pinxasov, Mordexayev. Bu, birinchi navbatda, aholini pasportlashtirish va roʻyxatga olish bilan bogʻliq edi.

Xakimov

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Familii.com sayti maʼlumotlariga koʻra 2022-yil uchun Oʻzbekistonda eng koʻp tarqalgan familiyalar roʻyxati. Oʻzbekcha boʻlmagan familiyalar kursivda belgilangan[4].

  1. Kim — 415 484
  2. Karimov — 210 408
  3. Abdullayeva — 176 984
  4. Abdullayev — 173 512
  5. Ibrohimov — 147 276
  6. Li — 142 226
  7. Rahimova — 139 728
  8. Rahimov — 138 346
  9. Umarova — 135 804
  10. Yusupov — 135 192
  11. Pak — 134 927
  12. Umarov — 134 460
  13. Ahmedov — 128 615
  14. Ahmedova — 128 615
  15. Karimova — 122 070
  16. Usmonova — 120 142
  17. Sultonov — 119 897
  18. Usmonov — 118 950
  19. Sultonov — 117 546
  20. Ibrohimov — 116 133

Yana qarang

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Oʻzbek ismlari xojimurod
  • Qozoq familiyasi xakimov

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 „Obrusevshie“ uzbekskie familii. Znacheniya imyon
  2. ↑ Palvanova, O. I. Iz etimologii nekotorix uzbekskix mujskix imen / O. I. Palvanova, Nazira Djumaniyazova. — Tekst : neposredstvenniy // Molodoy ucheniy. — 2017. — № 12 (146). — S. 638-640. — URL: https://moluch.ru/archive/146/40875/ (data obraщeniya: 19.09.2022)
  3. ↑ Tayna imeni → Mujskie i jenskie uzbekskie familii. Magiya. Guru
  4. ↑ Uzbeki familii

Adabiyot

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. Nikonov V. A. Ismingiz nima? — M., 1991 yil.
  2. Gofurov A. Turklarning nomi va tarixi. — M., 1997 yil.
  3. Juraeva, I. A. Oʻzbek antroponimlari millatlararo muloqot aspektida / I. A. Juraeva. — Matn : bevosita // Yosh olim. — 2017. — No 29 (163). — 110-114-betlar. — URL: https://moluch.ru/archive/163/45226/ (kirish sanasi: 19.09.2022).
  4. Dospanova, D. U. XX asr oxiri — XXI asr boshlarida o‘zbek va qoraqalpoq tillaridagi antroponimlar tizimidagi o‘zgarishlar / D. U. Do‘spanova. — Matn : bevosita // Yosh olim. — 2017. — No 14 (148). — S. 710-712. — URL: https://moluch.ru/archive/148/41557/ (kirish sanasi: 19.09.2022).
  5. Hamdam-zoda, L. X. Oʻzbek va rus tillarida salomlashish va odob-axloq qoidalariga murojaat qilish shakllari / L. X. Hamdam-Zade. — Matn : bevosita // Yosh olim. — 2016. — No 3 (107). — S. 932-934. — URL: https://moluch.ru/archive/107/25701/ (kirish sanasi: 19.09.2022).
  6. Dospanova, D. U. O‘zbek va qoraqalpoq tillaridagi antroponimlar tizimi va faoliyatining o‘ziga xos xususiyatlari / D. U. Dospanova. — Matn : bevosita // Yosh olim. — 2015. — 2-son (82). — S. 582-585. — URL: https://moluch.ru/archive/82/14745/ (kirish sanasi: 19.09.2022).
  7. Xudoyberganov, R.Yu. Qo‘sh otlar, ko‘phadlar va onomastik o‘zgarishlar / R. Yu. Xudoyberganov. — Matn : bevosita // Yosh olim. — 2017. — No 12 (146). — S. 663-664. — URL: https://moluch.ru/archive/146/40882/ (kirish sanasi: 19.09.2022).
  8. Allabergenov, B. K. Hozirgi o‘zbek tilida otlarning hol kategoriyasi haqida / B. K. Allabergenov. — Matn : bevosita // Yosh olim. — 2015. — No 8 (88). — S. 1087-1089 yillar. — URL: https://moluch.ru/archive/88/17390/ (kirish sanasi: 19.09.2022).
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Oʻzbek_familiyalari&oldid=5304222" dan olindi