Oqsuyak

Oqsuyak-jamiyatdagi ijtimoiy guruhdir.An'anaga ko'ra, aristokratiyada elita sulolalari hukmronlik qilgan.

Oqsuyak xalq ommasi ustidan mutlaq huquq va imtiyozlarga ega edi.Davlat hokimiyati aristokratiya qoʻliga oʻtdi.Ular sivilizatsiya mevalaridan ham foydalanganlar.Qozoqlar “olijanob”,“olijanob”,“olijanob” lavozimlarini egallaganlarni olijanob Oqsuyak deb e’zozlashgan.Qozoq tarixida Chingizxonning avlodlari-xonlar,sultonlar- Oqsuyak hisoblangan. Ular zodagonlar deb atalgan va xalqning alohida e'tiboriga sazovor boʻlgan. Rossiya chor hukumati zodagonlar ta’sirini cheklab qoʻydi, sovet davrida zodagonlar sulolasi vakillari siyosiy ta’qiblarga uchradi. Qozoq xalqining an’anaviy dunyoqarashidagi Oqsuyak tushunchasi sotsiologiyadagi “aristokratiya” va “elita” tushunchalariga yaqin.

Oqsuyaklar—qozoqcha maʼnoda aristokrat soʻzi.Qozoq tilida “suyak” inson oilasining olijanobligini yoki soddaligini bildiruvchi ramziy soʻz sifatida ishlatiladi.Sizning familiyangiz nima,ba'zan "kelib kelgan mamlakatingiz" deb ataladi.An’anaviy qozoq soʻzlarida “oqsuyak”, “qorasuyak”, “sarsuyak” soʻzlari uchraydi.Qora suyaklar oddiy odamlardir. Sariq suyak bu aloqani ko'rsatadi.Oqsuyak esa katta bobosidan Qorakoʻkning avlodini bildiradi.Chingizxonning toʻngʻich oʻgʻli Joʻchidan boʻlgan qozoqlar oqsuyaklar sifatida Qozoq xonligi davrida mamlakatni oʻz qoʻliga olgan.Oqsuyaklar qora tanli qozoqlar bilan muloqotda muayyan chegara qoʻygan.Masalan,Payg'ambarimizdan ajralgan Seyitlar sulolasi turli ijtimoiy qatlamlardan qizlar oldi, lekin qizlarini boshqalarga bermadi. Chunki, Seyit qizidan tugʻilgan bola, nasl-nasabidan qat’i nazar, Muhammad paygʻambar sulolasi Seyitga tegishli barcha huquq va imtiyozlarga ega boʻlgan. Shahid boʻlish sharafi shu qadar qadrlanganki, ular XVIII-XIX asrlargacha oʻz saflariga boshqa hech kimni kiritmaslikka harakat qilganlar. hatto Turkistonning Chingizlar sulolasiga mansub boʻlmagan baʼzi hukmdorlari ham Muhammaddan foydalanganlar (b. asr s.) paygʻambar oilasidan boʻlgan qizni zoʻrlik bilan uylantirgan, deb yozadi tarixchi T. I. Sultonov.

Ba'zi farazlarga ko'ra,ustozlar Muhammad payg'ambarning,to'rtta muqaddas xalifalar (Abu Bakr,Umar,Osman,Ali) va Muhammad (s.a.v.)ning eng yaqin sahobalari boʻlgan.) Paygʻambarimiz (sollallohu alayhi vasallam) avlodlariga.Boshqa bir versiyaga koʻra,ular Amudaryo va Sirdaryo (Mauerennahr) va Janubiy Qozogʻiston (VIII asr) oraligʻidagi Oʻrta Osiyo sulolasini zabt etgan birinchi arablarning avlodlaridir. Xost; Seit). U ijtimoiy piramidaning tepasiga ko'tarilib, undan turli afzalliklar bilan foydalangan. Demak, yozma manbalar va ogʻzaki rivoyatlardan koʻrinib turibdiki, Chingizxon qozilari, jumladan, qozoq jamiyatining eng yuqori ijtimoiy tabaqasi boʻlgan xon va sultonlar ham yuksak ma’lumotga ega boʻlganlar.

M.Mixaylovning yozishicha,zodagonlar oʻqish va yozishni biladigan yuksak savodli guruh hisoblangan.U zodagonlar yoʻlini davom ettirgan farzandlariga bilim berish uchun ham mulladan saboq olgan.Aristokratiyaning siyosiy va ijtimoiy huquqlari imtiyozli edi.Masalan,odat huquqida oqsuyakning imtiyozlari maxsus belgilab qoʻyilgan:xoʻjayinni oʻldirganlik uchun 3000 qoʻy,shahzoda, sultonni oʻldirganlik uchun 7000 qoʻy toʻlangan, xonning qiymati esa qiymatga teng boʻlgan. yetti oddiy qozoqdan. Buning asosiy sababi xonning yetti qabila yoki yetti urugʻning shoxlari hukmdori boʻlishidir.

XVIII asrda qozoq zodagonlari vakillari.Bungacha ular qozoq jamiyatining ijtimoiy-siyosiy hayotida hukmronlik qilganlar.XIX asr 20-asrning birinchi yarmida chor Rossiyasi tomonidan qozoq yerlarining mustamlaka qilinishi munosabati bilan xonlik tugatilib,zodagon avlodlari xalq ommasiga aralashib ketdi.

Qozoq xonligi zaiflashib,qabilaviy tuzum saqlanib qolgan boʻlsa-da, Oqsuyak sifatida mansublik hissi asosan yoʻqolgan.U faqat tarixiy ongning eski versiyasi sifatida tilga olinadi.