Ortopnea
Ortopnea nafas qisilishi bo'lib, tekis yotganda paydo bo'ladi. Bu odamni yotoqda yoki stulda o'tirgan holda uxlashiga majbur qiladi. Bu odatda yurak yetishmovchiligining kech namoyon bo'lgan shakli sifatida ko'rinadi, suyuqlikning markaziy qon aylanishiga qayta taqsimlanishi natijasida o'pka kapillyar bosimining oshishiga olib keladi va nafas olishda qiyinchilik tug'diradi. Qorin bo'shlig'idagi kasalliklar yoki o'pka kasalliklarida ham kuzatiladi[1]. Ortopnea platipniyaga ya'ni yotganda nafas qisishiga qarama-qarshidir, hansirash o'tirganda yoki tik turganda yomonlashadi.
Sabablari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ortopnea ko'pincha chap qorincha yurak etishmovchiligi va yoki kardiogen o'pka shishining alomatidir[2][3].Bundan tashqari, astma va surunkali bronxit, shuningdek , uyqu apnoasi yoki vahima bo'lganlarda ham paydo bo'lishi mumkin. Bu, shuningdek, polikistik jigar kasalligi bilan bog'liq[4]. Nerv-mushak nuqtai nazaridan ortopnea diafragmaning og'ir zaifligining belgisidir. Bunday sharoitda bemorlar egilganda (masalan, poyabzal bog'ichlarini bog'lashda) nafas qisilishini shikoyat qilishi mumkin, bu bendopnea deb ataladi.
Mexanizm
[tahrir | manbasini tahrirlash]0Ortopnea odam tekis yoki gorizontal holatda yotganda kichik qon aylanishida qonning o'pkaga ko'p borishi bilan bog'liq. Yarim yotishda, tananing pastki qismlaridan yurakka qon qaytib kelganda, organizmga no'joya ta'sirini kamaytiradi. Bu o'ng tarafdagi venoz aylanishni oshiradi. Sog'lom odamda qonning bunday qayta taqsimlanishi nafas olish funktsiyasiga juda oz ta'sir qiladi, chunki chap qorincha qon aylanish hajmini t0o'satdan oshirish uchun yetarli imkoniyatga ega ( Frank-Starling mexanizmi bo'yicha). Yurak etishmovchiligi bo'lgan odamda chap qorincha o'pkada qon aylanishida qonni ko'paytirib berish xususiyatiga ega emas. Bu o'pkada qon aylanishida qonning to'planishiga olib keladi va uning hajmini yetarli darajada o'zgartirmaydi. O'pka ichidagi intravaskulyar bosimning oshishi, shuningdek, gidrostatik bosim bilan bog'liq suyuqlikning alveolalar bo'shlig'iga o'tishiga olib kelishi mumkin, bu esa kardiogen o'pka shishiga va nafas qisilishining yanada yomonlashishiga olib keladi. Shunday qilib, nafas qisilishi odatda chap qorincha etishmovchiligi bo'lgan odamda qisqa vaqt ichida yarim yotganidan keyin paydo bo'ladi[3]. Bu o'pka parenximasining patologiyasi (ham restruktiv, ham obstruktiv) bo'lgan odamda yotganda boshdan kechiradigan nafas qisilishidan farq qiladi, bu to'satdan va uning o'rniga diafragma / qo'shimcha nafas olish mushaklarining o'tkir o'zgarishi bilan bog'liq bo'lib, tanani gorizontal holatga o'tkazishda yo'qolgan mexanik ustunlik.
Diagnostika
[tahrir | manbasini tahrirlash]Tashxis bu asosan klinik belgilar va alomatlarga, shuningdek, yurak etishmovchiligi belgilari sabablarni aniqlasga asoslanadi.
Davolash
[tahrir | manbasini tahrirlash]Sabablariga asoslanib, ortopnea doimiy ijobiy havo bosimi yoki bilevel musbat havo yol bosimi kabi nafas olishni qo'llab-quvvatlovchi vositalar bilan davolash mumkin, uni keltirib chiqaradigan kasallik hal qilinadi.
Etimologiya
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ortopnea so'zi yunonchada orto, to'g'ri, muntazam + pnoie, nafas so'zidan orto- + -pnea ning birlashtiruvchi shakllaridan foydalanadi. Dispnoeda talaffuz ma'lumotlariga qarang.
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Paroksizmal tungi nafas qisilishi
- Platipnea
- Trepopnea
- Bendopnea
- Nafas qisilishi
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Anthony Fauci, Eugene Braunwald, Dennis Kasper, Stephen Hauser, Dan Longo, J. Jameson, Joseph Loscalzo, (2008).
- ↑ "Orthopnea and tidal expiratory flow limitation in chronic heart failure". Chest 130 (2): 472–9. August 2006. doi:10.1378/chest.130.2.472. PMID 16899847. Archived from the original on 2013-04-14. https://archive.today/20130414140502/http://www.chestjournal.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=16899847.
- ↑ 3,0 3,1 Mukerji, bVaskar „Dyspnea, Orthopnea, and Paroxysmal Nocturnal Dyspnea“, . Clinical Methods: The; History, Physical, and Laboratory Examinations, 3rd Walker: , Butterworths, 1990. ISBN 0-407-02853-6. Manba xatosi: Invalid
<ref>tag; name "Mukerji" defined multiple times with different content - ↑ Kerns. „Causes for Orthopnea“. Findatopdoc. H. Dix. Qaraldi: 2009-yil 27-yanvar.