Ozarbayjon — Belorus munosabatlari
 | |
 Ozarbayjon |
 Belarus |
Ozarbayjon va Belarus oʻrtasidagi munosabatlar yuqori darajada boʻlib, Belarus prezidenti Aleksandr Lukashenko Ozarbayjonni Belarus mustaqilligi va suverenitetining „qutqaruvchisi“ deb tasvirlaydi[1]. Ikkala mamlakat ham 1918-yilgacha Rossiya imperiyasining bir qismi boʻlgan va 1991-yilgacha Sovet Ittifoqi tarkibiga kirgan. Ozarbayjonning Minskda, Belarusning esa Bakuda elchixonasi mavjud[2]. Ikkala mamlakat ham Yevropada xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti (OBSE) va Mustaqil davlatlar hamdoʻstligi (MDH) ning toʻliq aʼzosi hisoblanadi. Ozarbayjon Yevropa kengashiga toʻliq aʼzo, Belarus esa nomzod sifatida koʻrsatilgan. Ozarbayjon ham, Belarus ham Qoʻshilmaslik harakati (NAM) ning toʻliq aʼzolari. Belarusda 6 mingdan ortiq ozarbayjonliklar istiqomat qiladilar[3].
Siyosiy maʼnoda, Ozarbayjonning Turkiya va AQSh bilan aloqalari mustahkam. Belarus esa Rossiya bilan siyosiy va iqtisodiy jihatdan aloqa olib boradi (ikkalasi ham NATO aʼzolari).
Soʻnggi siyosiy munosabatlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ikki respublika oʻrtasida diplomatik aloqalar 1993-yilda oʻrnatilgan boʻlsa-da, soʻnggi oʻn yil ichida ikki davlat yanada yaqinlasha boshladi. Ozarbayjon Prezidenti Ilhom Aliyev 2006-yil 17–18-oktyabr kunlari Belarusga tashrif buyurdi, bu Ozarbayjonning Belarusga birinchi oliy darajadagi tashrifi boʻldi[4]. Tashrif davomida 9 ta ikki tomonlama hujjat imzolandi. Shuningdek, Lukashenko Bokuga tashrif buyurdi va Ozarbayjon Bosh vaziri Artur Rasizoda bilan uchrashdi, Haydar Aliyev jamgʻarmasiga kelib, Ozarbayjonda Belarus milliy koʻrgazmasining rasmiy ochilish marosimida ishtirok etdi[5].
Togʻli Qorabogʻ mojarosi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Belarus, Birlashgan Millatlar Tashkilotining boshqa barcha aʼzolari singari, Togʻli Qorabogʻ Respublikasini tan olmadi. Aleksandr Lukashenko Belorussiya Armaniston va Ozarbayjon oʻrtasidagi ushbu mojaroda betaraf sifatida, tinch yoʻl bilan hal etilishini qoʻllab-quvvatlashini bildirdi[6]. Biroq, baʼzi belaruslik siyosiy ekspertlar Belarus Ozarbayjonni „tarfini omoqda va Ozarbayjon pozitsiyasini qoʻllab-quvvatlamoqda“ deb daʼvo qildi[7].
Iqtisodiy munosabatlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ijtimoiy-iqtisodiy hamkorlik toʻgʻrisidagi bitim Ozarbayjon va Belarus oʻrtasidagi 2015-yilgacha boʻlgan davrda ikki tomonlama munosabatlar istiqbollarini belgilab beruvchi asosiy hujjatdir[8]. 2008–2010-yillarda Belarus-Ozarbayjon oʻrtasidagi savdo aylanmasi 100 million dollardan 146 million dollargacha oʻsdi[9]. 2011-yilda Belarus-Ozarbayjon oʻrtasidagi savdo hajmi 800 million dollarga yetishi tahmin qilingan edi.
Ozarbayjon ham Belarusga muqobil neft manbalarini olishda yordam berdi. Minsk Venesueladan neft import qilishni boshladi, biroq dengizga chiqish imkoni boʻlmagan Belarusga mahsulotni toʻgʻridan-toʻgʻri yetkazib berish qiyin edi. Boku shu tariqa Minsk Venesuela nefti evaziga Ozarbayjon neftiga kirish sxemalarini almashtirishga rozi boʻldi. Iyul oyi oʻrtalariga qadar Belarusdagi Mozir neftni qayta ishlash zavodi Ozarbayjondan olingan katta hajmdagi neftni muntazam ravishda qayta ishlash jarayonlarini boshlashi rejalashtirilgan edi. Fevral oyidan boshlab Ozarbayjon neftini Ukrainaning Odesa-Brodi quvuri va Drujba quvurining Brodi-Mozir uchastkasi orqali sinovdan oʻtkazish ishlari boshlandi[10].
Harbiy hamkorlik
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ikki davlat mudofaa vazirliklari oʻrtasidagi aloqalarni jadallashtirish har ikki tomon uchun ham manfaatli edi. Ozarbayjon Belarusning eng yirik qurol sotib oluvchi hamkori hisoblanadi[11]. 2008-yil 14-noyabrda Belarus va Ozarbayjon harbiy hamkorlik toʻgʻrisidagi bitimni imzoladilar[12].
Gumanitar hudud
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Madaniy aloqalar barqaror darajada boʻlgan. Ozarbayjon va Belarus kinematograflari ikki mamlakatda oʻtkaziladigan kinofestivallarda doimiy ravishda faol ishtirok etib kelmoqda. 2007-yil 22–24-may kunlari Minsk va Bobruysk shaharlarida Ozarbayjon madaniyati kunlari boʻlib oʻtdi. Biroq, turizm va taʼlim sohasidagi aloqalarning hozirgi darajasi hamon zaifligicha qolmoqda.
Isroilning Belarusdagi hozirgi elchisi ozarbayjonlik Yosef Shagaldir . Belarus xalq madaniyatida ozarbayjonlar muhim ahamiyat kasb eta boshladi, shuningdek, ozarbayjonlik qoʻshiqchi Gunash Abbosova „Belarus Respublikasi Davlat mukofoti“ bilan taqdirlandi. Belarusdagi taniqli teleboshlovchilardan biri Leyla Ismoilava ham ozarbayjonlikdir.
Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Azerbaijan saved our independence and sovereignty – Belarusian leader
- ↑ Foreign Embassies in Azerbaijan
- ↑ Belarus Population Census 1999 (Wayback Machine saytida 2010-11-01 sanasida arxivlangan)
- ↑ Ilham Aliyev: Azerbaijan is interested in intensive development of the relations with Belarus – Data Minsk
- ↑ ABC News article on event (Wayback Machine saytida March 3, 2016, sanasida arxivlangan)
- ↑ Stepan Sukharenko: Belarus supports the peaceful settlement of the Nagorno Karabakh conflict
- ↑ „Belarus Digest: "Why Belarus Sides Azerbaijan, Not Armenia"“. 2011-yil 4-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 30-sentyabr.
- ↑ General look on Azerbaijan-Belarus relations (Wayback Machine saytida April 15, 2012, sanasida arxivlangan)
- ↑ Azerbaijan, Belarus define priorities to expand trade relations in 2010
- ↑ „Ilham Aliyev: Azerbaijan-Belarus relations developing very dynamically, positively - UPDATE - PHOTOS“.
- ↑ „Belarus Digest: "Why Belarus Sides Azerbaijan, Not Armenia"“. 2011-yil 4-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 30-sentyabr.
- ↑ Trend Article on Belarus, Azerbaijan Sign Agreement on Military Cooperation