Ozarbayjon bayrogʻi

Ozarbayjon bayrogʻi
ozarbayjoncha: Azərbaycan bayrağı
Subyekt	Ozarbayjon
Tasdiqlangan sanasi	9-noyabr, 1918-yil (1918-11-09)
Bekor qilingan sanasi	1920-yil
Qayta tasdiqlangan sanasi	5-fevral, 1991-yil (1991-02-05)
Mutanosibligi	1:2
Muallifi	Ali bey Huseynzade
Dizayni	koʻk, qizil va yashil ranglarni aks ettirgan gorizontal trikolor
Boshqa variatsiyalari
Mutanosibligi	1:2

Ozarbayjon milliy bayrogʻi (shuningdek, Uchrangli bayroq ham deyiladi; ozarbayjoncha: Azərbaycan bayrağı) — Ozarbayjon Respublikasining davlat ramzlaridan biri. Bayroq tuzilishi toʻgʻri toʻrtburchak shaklidagi matodan tashkil topgan boʻlib, gorizontal holatdagi bir xil oʻlchamdagi toʻq koʻk, qizil va yashil kabi uch xil rangdan iborat. Bayroq markazida oq rangda yarim oy va sakkiz qirrali yulduz tasvirlangan. Bayroqdagi toʻq koʻk rang ozarbayjonlarning turkiy xalqlardan biriligini, qizil rang taraqqiyotni, yashil rang esa islomni tamsil etadi.

Har yili 9-noyabrda nishonlanadigan Ozarbayjon bayrogʻi kuni 2009-yil 17-noyabrdagi 595-sonli qonun bilan belgilab qoʻyilgan. Ushbu sana 1918-yil 9-noyabrda Ozarbayjon Demokratik Respublikasi tomonidan uch rangli bayroqning ilk bor davlat bayrogʻi sifatida qabul qilingan kun ekanligi munosabati bilan tanlangan. Bayroq respublikada 1920-yil sovet qoʻshinlari Ozarbayjonga bostirib kirgunga qadar amalda boʻlib turgan. 1991-yil 5-fevralda mamlakat Sovet Ittifoqidan mustaqillikka erishgach, 1918-yilgi bayroq ranglar va oʻlchamdagi biroz tafovut bilan qayta qabul qilingan.

Bayroq haqida Ozarbayjon konstitutsiyasi va madhiyasida ham eslab oʻtilgan. Bayroq quruqlikda fuqarolik, davlat va urush ramzi sifatida, dengizda esa fuqarolik, davlat, dengiz ishorasi, shuningdek, bayroqdan dengiz flotida foydalanib kelinadi. Ozarbayjonda bayroqdan foydalanish qonunlar orqali tartibga solingan. Bayroq tahqirlanishiga yoʻl qoʻyilmaydi. Bayroq Ozarbayjon tarkibidagi Naxichevan avtonom respublikasida ham rasmiy maqomga ega.

Tarixi

Ozarbayjon Demokratik Respublikasi (1918—1920)

1918-yil 21-iyundan 9-noyabrgacha amalda boʻlgan Ozarbayjon bayrogʻi

Mammad Amin Rasulzoda muhojirlik davrida chizgan ADR bayrogʻi

1918-yil 28-may kuni Ozarbayjon demokratik respublikasi (ODR) oʻz mustaqilligini eʼlon qilgan. Mustaqillik davrida amalga oshirilishi kerak boʻlgan dastlabki vazifalardan biri milliy ramzlarni qabul qilish edi. ODR 1918-yil 21-iyunda Usmonli bayrogʻi namunasida qizil fonda oq yarim oy va sakkiz qirrali yulduz tasvirlangan bayroqni ilk davlat ramzi sifatida qabul qilgan. Bu bayroq 1844-yilga qadar amalda boʻlgan sakkiz qirrali yulduzi mavjud Usmonli imperiyasi bayrogʻi bilan shakl jihatdan deyarli bir xil boʻlib, faqat undagi yulduz besh qirralisiga almashtirilgan. Bayroqlar oʻrtasidagi bunday oʻxshashlik Usmonli imperiyasining gegemonligi, shuningdek, Ozarbayjon va Usmonlilar turkiy aholisi oʻrtasidagi etnik qardoshlikni oʻzida aks ettirgan.

Bir necha oy ichida shoshilinch qabul qilingan bayroqda faqat turkiylikka oʻrin berilgani tanqid ostiga olingan. Yangi bayroqda turkiylik, islom diniga mansublik va taraqqiyotga intilish kabi uchta gʻoya aks etishi kerakligi taʼkidlangan. Bu gʻoyalar ODRning „turklashtirish, islomlashtirish, modernizatsiya“ shaklida aytilgan rasmiy shiorida ham aks etgan edi. Bu mafkuraning shakllanishiga Jamoliddin al-Afgʻoniyning islom mafkurasi haqida yozgan kitoblarida tilga olgan gʻoyalari bevosita taʼsir koʻrsatgan. Unga koʻra, musulmon xalqlari diniy konsolidatsiya, milliy birlik va Yevropa davlatchiligining ilgʻor anʼanalarini oʻrganishi shart boʻlgan.

1918-yil 9-noyabrda yangilangan davlat bayrogʻi loyihasi tasdiqlandi. Yangi bayroq gorizontal holatdagi uch rang: koʻk, qizil va yashil ranglardan iborat boʻlib, markazida oq rangli hilol va sakkiz qirrali yulduz tasvirlangan. Ushbu bayroq muallifi Ali bey Husaynzodadir.

1918-yil 7-dekabrda ODR parlament binosi peshtoqiga yangilangan davlat bayrogʻi ilindi. ODR mustaqilligini eʼlon qilgan Ozarbayjon Milliy kengashi raisi Muhammad Amin Rasulzoda oʻz nutqida shunday degan: „[…] va shuning uchun, janoblar, Milliy Kengash Ozarbayjonni tamsil etuvchi uch rangli bayroq masalasini koʻtarmoqda. Turkiy suverenitet, islom madaniyati va zamonaviy Yevropa qudrati ramzi boʻlgan bu bayroq doimo boshimiz uzra hilpirab turadi. Bir marta koʻtarilgan bu bayroq endi tushmaydi“.

1920-yildan keyin Ozarbayjon Demokratik Respublikasi bayrogʻidan foydalanish

Qizil Armiya bosqini oqibatida 1920-yil aprel oyida Ozarbayjon Demokratik Respublikasi qulaganidan soʻng bayroqdan Sovet Ittifoqidan tashqarida boʻlgan tashkilotlari foydalangan. Ikkinchi jahon urushi davrida ODR bayrogʻidan Uchinchi reyx tomonida jang qilgan etnik ozarbayjonlarning harbiy tuzilmalari boʻlgan Ozarbayjon legioni batalyonlari foydalangan. Ozarbayjon legioni askarlarining bilak nishonida koʻk, qizil va yashil rangli uchta gorizontal chiziq, oq yarimoy va besh qirrali yulduz tasvirlangan.

ODR bayrogʻidan 1943-yil 6-noyabrda Germaniyaning Berlin shahrida boʻlib oʻtgan sobiq sovet ozarbayjonilik mayor Abdurahmon Fatalibeyli boshchiligidagi ozarbayjonlar qurultoyida ham foydalanilgan. Qurultoyda Ozarbayjon mustaqilligini tiklash haqida qaror qabul qilingan.

1922-yilda Muhammad Amin Rasulzoda Sovet Rossiyasidan Finlandiya orqali Turkiyaga qochib ketgan. 1952-yilda u Turkiyada ODR bayrogʻining nusxasini yaratgan. Rasulzoda bayroqni doʻsti Gulmirza Bagʻirovga bergan. U bayroqni 1976-yilda Ozarbayjonga yashirincha olib kelib, Maştağadagi uyiga ilib qoʻygan. Ushbu bayroq 2003-yil iyul oyida Ozarbayjon tarixi milliy muzeyiga topshirilgan va hozirga qadar muzeyda saqlanmoqda.

1956-yilda Johid Hiloloʻgʻli ismli namoyishchi Bokudagi Qiz qalʼasi ustiga bayroq koʻtarib, Sovet Ozarbayjoniga qarshiligini koʻrsatdi. Hiloloʻgʻli 4 yilga ozodlikdan mahrum qilindi. Uning tarafdori boʻlgan Chingiz Abdullayev esa ruhiy kasalliklar shifoxonasiga yotqizilgan.

• ODR bayrogʻining tarixiy suratlari
• 
  1918-yil 7-dekabrdagi Ozarbayjon Demokratik Respublikasi parlamentining birinchi majlisida uch rangli bayroq tasdiqlangan.
• 
  Ozarbayjon delegatsiyasi Parijdagi Claridge mehmonxonasida. 1919-yil Parij tinchlik konferensiyasi. ADR ning uch rangli bayrogʻi fonda koʻrinib turibdi.
• 
  Ozarbayjon Demokratik Respublikasi armiyasi ofitserlari va askarlari uch rangli bayroq fonida

Ozarbayjon SSR (1920—1991)

Asosiy maqola: Ozarbayjon SSR bayrogʻi

1952—1990-yillarda amalda boʻlgan Ozarbayjon SSR bayrogʻi. Nisbat: 1:2

1920-yil 28-aprelda Ozarbayjon inqilob qoʻmitasi Ozarbayjon Sovet Sotsialistik Respublikasi tuzilganini eʼlon qildi. Bu davrda Ozarbayjon Demokratik Respublikasining bayrogʻidan foydalanish taqiqlandi.

Sovet hokimiyati davrida Ozarbayjon SSRda sakkiz marta bayroq oʻzgartirilgan. Koʻpgina bayroqlar shakli bir xil boʻlib, ularga kichik oʻzgartirishlar kiritib borilgan. Oʻzgartishlar Sovet Ittifoqining Kavkazdagi dastlabki yillardagi betartib harakatlari natijasi edi.

1920-yil 28-aprelda bolshevik qoʻshinlari Bokuni egallab olgan vaqtda shoʻrolar hukmi ostidagi Ozarbayjonning ilk norasmiy bayrogʻi tasdiqlangan.

Ozarbayjon SSRning ilk rasmiy bayrogʻi 1921-yil 19-mayda Ozarbayjon SSR birinchi konstitutsiyasining 104-moddasiga muvofiq qabul qilingan. Oʻsha davrda Ozarbayjonining davlat tili ozarbayjon turkiy tili boʻlib, alifbosi arab yozuviga asoslangan edi. Shuning uchun bayroqdagi A.S.S.R. harflari arab alifbosida (.أ.ﺱ.ﺵ.ﺝ) yozilgan edi. Ozarbayjon SSRning sakkizinchi va oxirgi bayrogʻi 1952-yil 7-oktyabrda qabul qilingan. Bayroq dizayni SSSR bayrogʻiga juda ham oʻxshash edi. Yagona farqi pastki qismida bayroq balandligining chorak qismini egallagan gorizontal koʻk chiziq mavjudligidir. Bayroq tavsifi quyidagicha:

Ozarbayjon Sovet sotsialistik respublikasining davlat bayrogʻida ikkita gorizontal holatdagi ranglar mavjud. Enining toʻrtdan uch qismini egallagan yuqori qismi qizil rangda, pastki qismi koʻk rangda. Bayroq qizil rangining yuqori chap burchagida oltin rangli bolgʻa va oʻroq, ularning tepasida hoshiyasi oltin rangdagi ichki qismi qizil besh qirrali yulduz tasvirlangan. Bayroqning kenglik va uzunlik nisbati 1:2.

Ozarbayjon respublikasi (1991—hozirgacha)

Bokudagi Milliy bayroq maydoni

XX asrning 80-yillari oxirida Ozarbayjon SSRda yuz bergan tartibsizliklar hamda mustaqillikka chorlovchi namoyishlarda koʻchalarga Ozarbayjon Demokratik Respublikasi bayrogʻi koʻtarib chiqilgan.

1990-yil 17-noyabr kuni Naxichevan Muxtor respublikasi Oliy assambleyasining birinchi sessiyasida 1918-yilgi ODR bayrogʻi muxtor davlat rasmiy bayrogʻi sifatida qabul qilindi. Keyinchalik bu bayroq „Ozarbayjon SSR nomi va davlat bayrogʻini oʻzgartirish toʻgʻrisida“gi farmon bilan davlat bayrogʻi sifatida qabul qilingan. Farmonni 1990-yil 29-noyabrda Ozarbayjon SSR prezidenti imzolagan. Uni 1991-yil 5-fevralda Ozarbayjon SSR Oliy Soveti ratifikatsiya qilgan.

Mustaqillikdan keyingi birinchi konstitutsiya 1995-yil 12-noyabrda umumxalq referendumi orqali qabul qilingan boʻlib, undagi moddalaridan biri respublikaning uch rangli bayrogʻi haqidadir.

2007-yil 17-noyabrda Ozarbayjon prezidenti Ilhom Aliyev Boku shahrida „Davlat bayrogʻi maydonini tashkil etish toʻgʻrisida“gi farmonni imzoladi. Maydonda balandligi 162 metr, vazni 220 tonna boʻlgan flagshtok oʻrnatildi. Flagshtokdagi bayroqning kengligi 35 metr, uzunligi 70 metr, ogʻirligi esa 350 kilogramm boʻlgan. Flagshtok binosida davlat bayrogʻi uchun muzey ham tashkil qilingan. 2010-yil 1-sentyabrda muzeyning ochilish marosimida Ozarbayjon bayrogʻi flagshtokka koʻtarildi. 2011-yilda Tojikistonning 165 metrli flagshtogi qurilguniga qadar u dunyodagi eng baland flagshtok maqomini oʻzida saqlab keldi.

Qattiq shamol oqibatida Flagshtokdagi bayroq bir necha bor yirtilib ketganindan soʻng 2017-yilda u demontaj qilingan.

Xronologik galereya

Asosiy maqola: Ozarbayjon bayroqlari roʻyxati

• 
  Ozarbayjon demokratik respublikasi bayrogʻi (1918)
• 
  Ozarbayjon demokratik respublikasi bayrogʻi (1918—1920)
• 
  Ozarbayjon sovet sotsialistik respublikasi bayrogʻi (1920)
• 
  Ozarbayjon sovet sotsialistik respublikasi bayrogʻi (1920—1921)
• 
  Ozarbayjon sovet sotsialistik respublikasi bayrogʻi (1921—1922)
• 
  Kavkazorti SFSR tarkibidagi Ozarbayjon sovet sotsialistik respublikasi bayrogʻi (1924—1927)
• 
  Kavkazorti SFSR tarkibidagi Ozarbayjon sovet sotsialistik respublikasi bayrogʻi (1927—1931)
• 
  Kavkazorti SFSR tarkibidagi Ozarbayjon sovet sotsialistik respublikasi bayrogʻi (1931—1937)
• 
  Kavkazorti SFSR bayrogʻi (1930—1936)
• 
  Ozarbayjon sovet sotsialistik respublikasi bayrogʻi (1937—1940)
• 
  Ozarbayjon sovet sotsialistik respublikasi bayrogʻi (1940—1952)
• 
  Ozarbayjon sovet sotsialistik respublikasi bayrogʻi (1952—1956)
• 
  Ozarbayjon sovet sotsialistik respublikasi bayrogʻi (1956—1991)
• 
  Ozarbayjon respublikasi bayrogʻi (1991—2004)
• 
  Ozarbayjon respublikasi bayrogʻi (2004—2013)
• 
  Ozarbayjon respublikasi bayrogʻi (2013—hozirgacha)

Dizayni

Ozarbayjon bayrogʻining tuzilish shakli

Ozarbayjon davlat bayrogʻi teng kenglikdagi uchta gorizontal koʻk, qizil va yashil chiziqlardan iborat. Bayroq markazda oq yarimoy va sakkiz qirrali yulduz tasvirlangan. Bayroqning asosiy tavsifi va nisbati Ozarbayjon Konstitutsiyasida koʻrsatib oʻtilgan:

Ozarbayjon Respublikasining Davlat bayrogʻi bir xil kenglikdagi uch xil rangli gorizontal chiziqdan iborat. Yuqorisi koʻk, oʻrtada qizil va pastki qismida yashil rang berilgan. Qizil rang oʻrtasida oq yarim oy va sakkiz qirrali yulduz tasvirlangan. Bayroq kengligi uzunligining yarmini tashkil qiladi

Bayroqning asosiy xususiyatlari prezidentning 1991-yil 5-fevralda qabul qilingan „Ozarbayjon Respublikasi Davlat bayrogʻi toʻgʻrisida“gi farmonida batafsil bayon etilgan. Bayroq nisbati Sovet davrida foydalanilgani kabi 1:2 nisbatda saqlanib qolgan. Har bir rangli chiziq bayroq umumiy balandligining uchdan bir qismini egallaydigan qilib chiziladi. Yulduz va yarim oy qizil chiziq markazida joylashadi. Yarim oy va qizil ichki doiraning tashqi diametri yulduz diametri bilan kesishadi. Yulduz diametri bayroq balandligining oltidan bir qismini tashkil qiladi. Yulduz ichidagi doira esa bayroq umumiy balandligining oʻn ikkidan bir qismini tashkil qiladi.

Ranglar

Bayroqda yashil, qizil, moviy va oq ranglar mavjud. Bayroq ranglaridagi aniq spetsifikatsiyalar 2004-yilda qabul qilingan „Ozarbayjon Davlat bayrogʻi qoidalari toʻgʻrisida“gi farmonda berilgan. Bayroq ranglari 2013-yilda yangilangan va quyidagi ranglar qabul qilingan:

Rang sxemasi	Koʻk	Qizil	Yashil
RAL	5012	3018	6018
Pantone	306 °C	Red 032 °C	362 °C
CMYK	100-20-0-11	0-79-73-6	49-0-70-38
HEX	#00B5E2	#EF3340	#509E2F
RGB	0-181-226	239-54-61	80-158-47

2004—2013-yillar oraligʻida foydalanilgan rang sxemasi (1918—1920-yillardagi bayroqning taxminiy ranglari) quyidagicha:

Rang sxemasi 2004—2013	Koʻk	Qizil	Yashil
RAL	5015	3020	6024
CMYK	100-22-0-24	0-100-77-12	100-0-42-32
HEX	#0098C3	#E00034	#00AE65
RGB	0-152-195	224-0-52	0-174-101

Ramziylik

Koʻk rang Ozarbayjonning turkiy merosini, qizil rang zamonaviy davlat barpo etish va demokratiyani rivojlantirish, yashil rang esa islom dinini ifodalaydi. Bayroq markazida oq yarim oy va sakkiz qirrali yulduzdan iborat oy va yulduz tasvirlangan.

Yarim oy va yulduz Islom belgisi sifatida koʻrilsa-da, tarixchilar va tadqiqotchilar bayroqda sakkiz qirrali yulduz tasvirlanishi borasida yakdil fikrda emaslar. Fatali Xon Xoyskiy Ozarbayjon soʻzi arab yozuvida yozilganda (آذربایجان), undagi sakkiz harfga ishora qilingan deya tushuntirgan. Shuningdek, yulduzning sakkizta qirrasi Sovet Ittifoqidan oldingi davrda tasniflangan sakkiz turkiy xalqlar: ozarbayjon, usmonlilar (turklar), chigʻatoylar, tatarlar, qipchoqlar, saljuqiylar va turkomanlarni anglatadi, deb hisoblovchilar ham bor. Qipchoqlar ikki xalq, qozoq va qirgʻizlarni ifodalagan boʻlishi mumkin. Shunday hisoblaganda xalqlar soni sakkiztani tashkil qiladi.

Protokol

Ozarbayjon Respublikasining 2004-yil 8-iyunda qabul qilingan 683-sonli Qonuni 2-moddasiga muvofiq (2015-yil 1-sentyabr tahririda) Davlat bayrogʻi quyidagi hollarda koʻtariladi:

Ofis	Bino	Avtomobil
Ozarbayjon prezidenti	Y	Y
Ozarbayjon bosh vaziri	Y	Y
Milliy assambleya spikeri	Y	Y
Vazirlar Mahkamasi	Y
Ozarbayjon Konstitusiyaviy sudi	Y
Ozarbayjon Oliy sudi	Y
Ozarbayjon sud-huquq kengashi	Y
Markaziy ijro etuvchi hokimiyat organlari	Y	Y
Ozarbayjon Markaziy banki rahbari	Y	Y
Ozarbayjon Markaziy saylov komissiyasi	Y
Ozarbayjon palatasi	Y
Naxichevan Oliy assambleyasi	Y
Naxichevan Vazirlar Mahkamasi	Y
Naxichevan Oliy sudi	Y
Naxchivan mahalliy ijro etuvchi hokimiyat organlari	Y	Y
Inson huquqlari boʻyicha vakil	Y
Milliy Assambleya raisi oʻrinbosari	Y
Ozarbayjon elchixonalari	Y
Ozarbayjondagi konsulliklar	Y
Dengiz savdo kodeksida roʻyxatga olingan kemalar		Y
Ozarbayjon suvlaridagi xorijiy kemalar		Y
Ozarbayjon chegara oʻtish joylari	Y

Ozarbayjon Milliy gvardiyasi aʼzosi davlat bayrogʻini ushlab turibdi.

Ozarbayjon Respublikasi Qurolli kuchlarining harbiy qismlari, harbiy-dengiz kemalari binolari, harbiy sudlar va qarorgohlari ustida davlat bayrogʻi quyidagi hollarda ham koʻtarilishi lozim:

• davlat bayramlari vaqtida
• harbiy qasamyod vaqtida
• harbiy qismlar yoki harbiy sudlardagi taqdirlash marosimlarida
• harbiy qism yoki harbiy kema boshqa davlat hududida joylashganida

Bayroq binoga osilganida Ozarbayjon bayrogʻi bino devoriga vertikal holatda oʻrnatilishi kerak. Shunda bayroqning yashil tomoni chap tomonda joylashadi.

Qonuniy himoya

Ozarbayjonda bayroqni tahqirlash jinoyat hisoblanadi. Ozarbayjon Jinoyat kodeksining 324-moddasiga koʻra, „Ozarbayjon Respublikasining davlat bayrogʻi yoki davlat gerbini tahqirlash“ ikki yilgacha ozodlikni cheklash yoki bir yilgacha ozodlikdan mahrum qilish bilan jazolanadi. 16 yoshdan oshgan shaxslar tomonidan bayroqqa nisbatan hurmatsizlik qilinsa, masalan, uni yoʻq qilish, shikastlash yoki bayroqqa behayo chizmalar chizish, yozuvlar yozishga nisbatan faol jamoatchilik komissiyasi tomonidan jazo tayinlanadi.

Davlat bayrogʻi kuni

Ozarbayjonda Davlat bayrogʻi kuni prezidenti Ilhom Aliyev tomonidan 2019-yil 17-noyabrda imzolangan 595-sonli qonun asosida taʼsis etilgan. Bayroq kuni har yili 9-noyabrda nishonlanadi. Bu sana mamlakatda dam olish kuni hisoblanadi. Ilhom Aliyev Davlat bayrogʻi mayodinining ochilish marosimida soʻzlagan nutqida bayroq kuni haqidagi farmonni aynan 17-noyabrda imzolashiga 1990-yil 17-noyabrda ODR bayrogʻi Ozarbayjon Respublikasi davlat bayrogʻi sifatida qabul qilinganligi sabab boʻlganini taʼkidladi.

Taʼsiri

Rasulzoda aytgan soʻzlar (ozarbayjoncha: „Bir kərə yüksələn bayraq, bir daha enməz!“ „Bir marta koʻtarilgan bayroq hech qachon yiqilmas!“) 20-asr boshlaridagi Ozarbayjon mustaqilligi hayqiriqlari edi. 1919-yilda Jafar Jabbarli Ozarbayjon davlat ramzlariga bagʻishlab „Ozarbayjon bayrogʻiga“ sheʼrini yozgan. Davlat bayrogʻi Ozarbayjon davlat madhiyasi, „Azərbaycan marşı“ning beshinchi va oʻn beshinchi jumlalarida ham qayd etilgan. Parchalarning oʻzbekcha tarjimasi quyidagicha: „Uch rangli bayroq bilan baxtli yashang!“ va „Faxriy bayrogʻingizni baland koʻtaring“.

Yana qarang

• Ozarbayjon Respublikasining davlat gerbi

Adabiyotlar

• Swietochowski, Tadeusz. Russia and Azerbaijan: a Borderland in Transition (inglizcha). New York: Columbia University Press, 1995. ISBN 978-0-231-07068-3. 
• Ahmedov, Sabuhi (2010). „Государственный флаг азербайджанской Республики“ [State flag of the Azerbaijan Republic] (PDF). Геральдика (ruscha). 2-jild, № 44. Qaraldi: 30-aprel 2022-yil.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
• Vasilevich, Zagoruiko Mikhail (2014). „Символы флага и герба Республики Азербайджан“ [Symbols of the Flag and Emblem of the Republic of Azerbaijan]. Economic Consultant (ruscha). 4-jild, № 8. Qaraldi: 30-aprel 2022-yil.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
• Marshall, Tim. A Flag Worth Dying For: The Power and Politics of National Symbols (inglizcha). Simon and Schuster, 4-iyul 2017-yil. ISBN 978-1-5011-6833-8. 
• Tokluoglu, Ceylan (1-iyul 2005-yil). „Definitions of National Identity, Nationalism and Ethnicity in Post-Soviet Azerbaijan in the 1990s“. Ethnic and Racial Studies (inglizcha). 28-jild, № 4. 722–758-bet. doi:10.1080/01419870500092951. ISSN 0141-9870. S2CID 39891613. Qaraldi: 30-aprel 2022-yil.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
• Suny, Richard. Transcaucasia, Nationalism and Social Change: Essays in the History of Armenia, Azerbaijan, and Georgia (inglizcha). Ann Arbor: University of Michigan Press, 1996. ISBN 978-0-472-06617-9. 
• Swietochowski, Tadeusz; Collins, Brian C.. Historical Dictionary of Azerbaijan (inglizcha). Lanham, Md.: Scarecrow Press, 1999. ISBN 978-0-8108-3550-4. 
• Heydarov, Tale; Bagiyev, Tale. Azerbaijan: 100 Questions Answered (inglizcha). Azeri-Anglo Youth Society, 2005. ISBN 978-9952-8068-0-9. 
• Smith, Whitney. Flag Lore of All Nations, A Millbrook Press library (inglizcha), Brookfield, Conn.: Millbrook Press, 2001. ISBN 978-0-7613-1753-1. 
• Hasanli, Jamil. Foreign Policy of the Republic of Azerbaijan: The Difficult Road to Western Integration, 1918-1920. London: Routledge, 16-dekabr 2015-yil. ISBN 978-1-317-36616-4. 
• Drobyazko, Sergey; Karaschuk, Andrei. Вторая мировая война 1939-1945. Восточные легионы и казачьи части в вермахте (ruscha). Moscow: AST, 1999. ISBN 978-5-237-03026-6. 
• Yaqublu, Nəsiman. Əbdürrəhman Fətəlibəyli-Düdənginski (az). Abşeron Nəşr, 2009 — 262-bet. ISBN 978-9952-8020-8-5. 
• Goltz, Thomas. Azerbaijan Diary: A Rogue Reporter's Adventures in an Oil-rich, War-torn, Post-Soviet Republic (inglizcha). Armonk, N.Y.: M.E. Sharpe, 1998. ISBN 978-0-7656-0243-5. 
• Bolukbasi, Suha. Azerbaijan: A Political History (inglizcha). London: Bloomsbury Publishing, 1-oktabr 2013-yil. ISBN 978-0-85773-762-5. 
• Altstadt, Audrey L.. Frustrated Democracy in Post-Soviet Azerbaijan (inglizcha). Washington, D.C.: Columbia University Press, 23-may 2017-yil. ISBN 978-0-231-80141-6. 
• Pope, Hugh. Sons of the Conquerors: The Rise of the Turkic World. Overlook Duckworth, 2005. ISBN 978-0-7156-3368-7. 
• Hille, Charlotte Mathilde Louise. State Building and Conflict Resolution in the Caucasus. Leiden: Brill, 2010. ISBN 978-90-47-44136-6. 
• Özer, Utku (2019). „Early Nation-Building Policies in Post-Soviet Azerbaijan“. International Journal of Turcologia (inglizcha). 14-jild, № 28. 6–30-bet.</ref>
• Bordeleau, André G.. Flags of the Night Sky: When Astronomy Meets National Pride (inglizcha). New York: Springer Science & Business Media, 22-oktabr 2013-yil. ISBN 978-1-4614-0929-8. 
• Rookwood, Joel (3-aprel 2022-yil). „From Sport-for-Development to Sports Mega-Events: Conflict, Authoritarian Modernisation and Statecraft in Azerbaijan“. Sport in Society. 25-jild, № 4. 861-bet. doi:10.1080/17430437.2021.2019710. ISSN 1743-0437. S2CID 245453904.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()
• Matjunin, Sergei (2000). „The New State Flags as the Iconographic Symbols of the Post-Soviet Space“. GeoJournal. 52-jild, № 4. 311–313-bet. doi:10.1023/A:1014378626699. ISSN 0343-2521. JSTOR 41147569. S2CID 150560930.
• Complete Flags of the World: The Ultimate Pocket Guide (inglizcha). London: Dorling Kindersley Limited, 2-iyun 2014-yil. ISBN 978-0-241-18022-8. 
• Znamierowski, Alfred. The World Encyclopedia of Flags: The Definitive Guide to International Flags, Banners, Standards and Ensigns (inglizcha). London: Hermes House, 2001. ISBN 978-1-84309-042-7. 
• Çağla, Cengiz (30-iyun 2019-yil). „Nation-Building in Southern Caucasus: The Case of Arzerbaijan (1900—1920)“. Journal of Balkan and Black Sea Studies (inglizcha). № 2. 31–55-bet. ISSN 2667-470X.{{cite magazine}}: CS1 maint: date format ()

Havolalar

• Vikiomborda National flag of Azerbaijan mavzusiga oid fayllar bor
• Ozarbayjon Flags of the World saytida
• VEXILLOGRAPHIA — Flagi Azerbaydjana