Ozarbayjon sporti
Ozarbayjonda sport tarixi, shuningdek, jismoniy tarbiya va sportning rivojlanishi uzoq oʻtmishdan boshlanadi.
Ozarbayjon Respublikasi Prezidenti Ilhom Aliyevning 2005-yil 4-martdagi farmoni bilan jismoniy tarbiyaning ozarbayjon xalqi salomatligini muhofaza qilish va mustahkamlash, yoshlarning jismoniy rivojlanishi, yanada yuksak marralarga erishishdagi ahamiyati va rolini hisobga olgan holda xalqaro maydonda mamlakat sport sharafini yuksak choʻqqilarga koʻtargan holda har yili 5-mart Ozarbayjon Respublikasida „Jismoniy tarbiya va sport kuni“ sifatida eʼlon qilingan.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
XX asrning boshlarida futbol Boku shahrida ayniqsa futbol mashhur edi. Bir qator futbol jamoalari bor edi: „Balaxani futbolchilari doirasi“, „Stela“, „Sport doʻstlari“, „Sportchi“, „Kongress“, „Unitas“, „Oq“, „Centurion“, „Progress“ kabi jamoalar mavjud edi.
1912—1913 yillarda Ozarbayjon va Gruziya futbol jamoalari Tiflis va Bokuda uchrashishdi. 1914-yilda Ozarbayjonda futbol ittifoqi tashkil topdi. Sport sohasidagi taraqqiyot faqat XX asrning 1920-yillarida sport hukumat darajasida rivojlana boshlaganda sezilarli boʻldi. Kengash gimnastika, yengil atletika, ogʻir atletika, futbol, qilichbozlik, basketbol va boshqa toʻgaraklar bilan shugʻullangan.
1922-yil oxiridan boshlab kasaba uyushmalari sport jamiyatlarini tashkil qila boshladilar.
Ozarbayjonda 1923-yilda „Qizil sportchi“ deb nomlangan birinchi sport gazetasi paydo boʻldi[1]. Shu yili Boku shahrida Jismoniy tarbiya oʻqituvchilari maktabi tashkil etilgan. 1926-yilda Ozarbayjon SSRda 300 ga yaqin basketbol jamoasi bor edi[2].
Ozarbayjon qadimdan turli sport bayramlari nishonlanib kelinadi. Masalan, 1925-yilda Boku shahrida Olimpiya oʻyinlari deb nomlangan musobaqalar paydo boʻldi. Oʻyinlar dasturiga yengil atletikaning ayrim turlari boʻyicha musobaqalar kiritilgan[2].
1997-yilda Prezident Ilhom Aliyev Milliy olimpiya qoʻmitasi prezidenti etib saylandi[3].
Milliy olimpiya qoʻmitasi, Yoshlar va sport ishlari, Xalq taʼlimi vazirliklari hamda Kasaba uyushmalari konfederatsiyasi tashabbusi bilan Respublika oʻsmirlar oʻyinlarini oʻtkazish toʻgʻrisida qaror qabul qilindi va birinchi Ozarbayjon Respublika oʻyinlari 1998-yilda tashkil etildi.
2012-yil 4-aprelda Ozarbayjon Respublikasi Prezidenti Ilhom Aliyev „2012-yil Ozarbayjon Respublikasida Sport yili deb eʼlon qilinganligi munosabati bilan chora-tadbirlar rejasini tasdiqlash toʻgʻrisida“gi farmonni imzoladi[4].
Medallar statistikasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ozarbayjonda sport jadal rivojlanmoqda va bu Ozarbayjon sportchilarining koʻrsatkichlari va Ozarbayjonda sport infratuzilmasi mustahkamlanganiga misoldir. Birgina 2007—yilning oʻzida Ozarbayjon sportchilari xalqaro musobaqalarda 300 dan ortiq medal qoʻlga kiritdi. Olimpiya sport turlari boʻyicha 127 medal qoʻlga kiritildi. Pekin, Sidney va Afinada oʻtkazilgan Olimpiya oʻyinlarida Ozarbayjon sportchilari 15 ta medallarni qoʻlga kirtdi.
Mustaqillikdan buyon milliy olimpiya terma jamoasi jahon va kubok musobaqalarida 2615 medal (897 oltin, 705 kumush, 1013 bronza) qoʻlga kiritdi[2].
Sport infratuzilmasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ozarbayjonda ham olimpiya, ham olimpiya sport turi hisoblanmagan sport turlari rivojlanmoqda. Ozarbayjon Milliy olimpiya qoʻmitasi tashabbusi bilan 2000-yildan buyon Ozarbayjonda, ayniqsa, viloyatlarda eng yuqori saviyaga javob beradigan sport majmualari qurilib, sportchilar ixtiyoriga topshirildi. Bugungi kunga qadar 15 ta olimpiya sport majmuasi qurildi, yana 16 tasi qurilishi davom etmoqda.
Boku bilan bir qatorda mamlakatning Ganja, Naxichevan, Sheki, Guba, Shemaxa, Lankaran, Gʻazax, Barda va boshqa viloyatlarida Olimpiya sport majmualari qurildi[4].
2007-yilda sport inshootlari va sogʻlomlashtirish markazlari soni 9 mingga yaqinni tashkil etdi[2].
Xalqaro musobaqalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
1996-yilda Ozarbayjon birinchi marta Olimpiadada qatnashdi. Sportchilar soni 23 kishini tashkil etdi. Ozarbayjon 197 ishtirokchi davlat orasida 61-pogʻonani egalladi[4].
Ozarbayjon sportchilari XXVII yozgi Olimpiya oʻyinlarida (2000) qatnashgan. Oʻsha yili Ozarbayjon XXVIII yozgi Olimpiya oʻyinlarida (Sidney) 199 ishtirokchi davlat orasida 34-oʻrinni egalladi[2].
2003-yil 5-iyunda Prezident Ilhom Aliyevning „ XXVIII yozgi Olimpiya oʻyinlariga tayyorgarlik koʻrish toʻgʻrisida“gi farmoni eʼlon qilindi[2].
2007-yil davomida xalqaro miqyosda 36 ta musobaqa oʻtkazildi[2].
Soʻnggi yillarda Ozarbayjonda qator nufuzli xalqaro musobaqalar — badiiy gimnastika va kurash boʻyicha jahon va Yevropa chempionatlari oʻtkazildi. Kurash boʻyicha jahon chempionatida ishtirok etayotgan mamlakatlar soni 103 taga yetdi. Eng katta muvaffaqiyatga ozarbayjonlik gimnastikachilar va polvonlar erishmoqda.
XXVIII yozgi Olimpiya oʻyinlarida Ozarbayjon olimpiya terma jamoasi 1 ta oltin va 4 ta bronza medalini qoʻlga kiritib, medallar soni boʻyicha 202 davlat ichida 37-oʻrinni, sifati boʻyicha esa 50-oʻrinni egalladi. Yozgi Olimpiya oʻyinlarida (1952—2004) sportchilar 15 oltin, 12 kumush, 13 bronza medallarini qoʻlga kiritdilar[2].
2016-yilda Rio-de-Janeyroda boʻlib oʻtgan yozgi Olimpiya oʻyinlarida ozarbayjon sportchilari 18 ta medalni qoʻlga kiritgan edi. Ozarbayjon medallar soni boʻyicha 14-oʻrinni egalladi[5].
Ozarbayjon Respublikasi hududida xalqaro miqyosda turli musobaqalar oʻtkazilmoqda.
2020-yilda Tokioda boʻlib oʻtadigan Olimpiada oʻyinlari uchun kvotalar oʻynagan badiiy gimnastika boʻyicha 37-Jahon chempionati 2019-yilning 16—22-sentyabr kunlari Boku shahrida boʻlib oʻtdi[6][7]. Chempionatda Ozarbayjon Tokio 2020 Yozgi Olimpiya oʻyinlariga beshta litsenziyani qoʻlga kiritdi[8].
Ozarbayjon sport federatsiyalari[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Ozarbayjon kanoeda eshkak eshish federatsiyasi
- Ozarbayjon ogʻir atletika federatsiyasi
- Ozarbayjon ot sporti federatsiyasi
- Ozarbayjon PTO'U federatsiyasi
- Ozarbayjon Atletika Federatsiyasi
- Ozarbayjon badminton federatsiyasi
- Ozarbayjon basketbol federatsiyasi
- Ozarbayjon Aykido Federatsiyasi
- Ozarbayjon dzyudo federatsiyasi
- Ozarbayjon regbi federatsiyasi
- Ozarbayjon gimnastika federatsiyasi
- Ozarbayjon kurash federatsiyasi
- Ozarbayjon gandbol federatsiyasi
- Ozarbayjon boks federatsiyasi
- Ozarbayjon kamondan otish federatsiyasi
- Ozarbayjon xokkey federatsiyasi
- Ozarbayjon qishki sport federatsiyasi
- Ozarbayjon stol tennisi federatsiyasi
- Ozarbayjon folga federatsiyasi
- Ozarbayjon Taykvondo Federatsiyasi
- Ozarbayjon tennis federatsiyasi
- Ozarbayjon suzish federatsiyasi
- Ozarbayjon velosport federatsiyasi
- Ozarbayjon voleybol federatsiyasi
- Ozarbayjon yelkanli sport federatsiyasi
- Ozarbayjon futbol federatsiyalari assotsiatsiyasi
- Ozarbayjon professional jang sanʼatlari uyushmasi
- Ozarbayjonda karate
- Ozarbayjon milliy jiu-jitsu federatsiyasi
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Ozarbayjon Olimpiya oʻyinlarida
- Ozarbayjonda futbol
- Ozarbayjon milliy futbol jamoasi
- Ozarbayjondagi futbol klublari roʻyxati
- Chovgʻon (milliy oʻyin)
- Ozarbayjon sportchilari
- Ozarbayjondagi sport inshootlari
- Boku 2016-yilgi yozgi Olimpiada oʻyinlariga mezbonlik qilish uchun daʼvogar
- Boku 2020-yilgi yozgi Olimpiada oʻyinlariga mezbonlik qilishga daʼvogar
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Спорт в Азербайджане“. 2019-yil 19-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 7-iyun.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 „Azərbaycan :: Baş səhifə“. www.azerbaijans.com. 2019-yil 6-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 7-iyun.
- ↑ „Официальный сайт президента Азербайджанской Республики - ПРЕЗИДЕНТ » Биография“ (ru). ru.president.az. 2019-yil 23-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 7-iyun.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 „«Год спорта» в Азербайджане ознаменуется проведением ряда важных мероприятий“ (ru). azertag.az. 2019-yil 7-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 7-iyun.
- ↑ „Спорт – государственная политика в Азербайджане“ (en). CBC.AZ. 2019-yil 7-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 7-iyun.
- ↑ „Большие надежды: Баку собрал весь цвет мировой художественной гимнастики“. 2019-yil 21-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 21-sentyabr.
- ↑ „В Баку дан старт 37-му чемпионату мира по художественной гимнастике“ (ru). azertag.az. 2019-yil 21-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 21-sentyabr.
- ↑ „Азербайджан завоевал пять лицензий на летние Олимпийские игры «Токио-2020»“ (ru). azertag.az. 2019-yil 21-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 21-sentyabr.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- OzarbayjonOzarbayjon Milliy Olimpiya qoʻmitasi veb-sayti
- [www.calend.ru/holidays/0/0/2201/ Ozarbayjonda Jismoniy tarbiya va sport kuni]
- Ozarbayjon Respublikasi Prezidenti Ilhom Aliyevning nutqidan[sayt ishlamaydi] (mavjud havola)
- Ozarbayjon sport federatsiyalari
- Ozarbayjondagi Olimpiya harakati Arxivnaya kopiya
- AFFA rasmiy sayti