Kontent qismiga oʻtish

Polsha — Ispaniya munosabatlari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Polsha — Ispaniya munosabatlari

Polsha
Ispaniya

Polsha — Ispaniya munosabatlari Polsha va Ispaniya oʻrtasidagi madaniy va siyosiy munosabatlardir. Ikkala davlat ham NATO, Yevropa Ittifoqi, Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti, YXHT, Yevropa Kengashi va Birlashgan Millatlar Tashkiloti aʼzolaridir .

Tarixiy munosabatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Polsha va Ispaniya qirolliklari oʻrtasidagi birinchi aloqa soʻnggi oʻrta asrlarga toʻgʻri keladi. Savdogarlar, sayohatchilar va iyezuitlar ikki mamlakat oʻrtasida sayohat qilishgan. XVI asrda Ispaniyadagi ilk polshalik diplomatlar orasida Iogan Dantiskus va Piotr Dunin-Volski bor edi. Polsha va ispan boshqaruv shakllari boshqa yoʻnalishda rivojlangan boʻlsa-da, har ikki mamlakat diplomatiyasi bir-birini qoʻllab-quvvatlab turgan. 1557-yilda Polsha qirolichasi Bona Sforza Ispaniya qiroli Filipp II ga qarz bergan. Polshaning diplomatik saʼy-harakatlari va iltimoslariga qaramay, uning katta qismi qaytarilmadi. 1639-yilda ikki qirollik harbiy shartnoma imzoladi; biroq u amalga oshirilmagan. Polsha yozuvchisi va tarjimoni Anjey Xrizostom Załuski 1670-yillarda Ispaniyadagi polyak diplomati edi. Ispaniya Polshaning birinchi boʻlinishiga qarshi norozilik bildirgan yagona davlat boʻlgan va 1795-yilda Polshaning uchinchi boʻlinishidan soʻng ispan diplomati Don Domingo de Yriarte Varshavadagi oʻz lavozimini boʻshatgan oxirgi xorijiy diplomatlardan biri edi.

Ispaniyadagi yarim orol urushi paytida (1809-1814) bir qator polshalik askarlar Napoleon tomonida jang qildilar. Vistula legioni Saragossa jangida shuhrat qozondi. Polshaning Chevau-leger polki 1808-yilda Somosierra jangida qatnashdi. 1864-yil fevral oyida Ispaniya hukumati Malagada Polshada davom etayotgan yanvar qoʻzgʻolonini qoʻllab-quvvatlash uchun Gʻarbiy Yevropadagi Polsha emigratsiyasi faollari tomonidan uyushtirilgan qurol va oʻq-dorilar bilan Polsha kemasini hibsga oldi[1]. 1930-yillarda bir qator polshalik koʻngillilar Ispaniya fuqarolar urushida respublikachilar tomonida qatnashdilar va Dabrovski batalyoni tarkibiga qoʻshildilar.

Polsha va Ispaniya 1919-yil 30-mayda, Polsha Birinchi jahon urushidan keyin mustaqillikka erishgandan so‘ng, diplomatik munosabatlarni tikladi. Ikkinchi jahon urushi paytida Ispaniya betaraflikni saqlab qoldi va urushda bevosita ishtirok etmadi. Germaniyaning bosimiga qaramay, Ispaniya Polsha elchixonasini yopmadi, shuning uchun u hali ham quvgʻindagi Polsha hukumatini vakillik qila oldi. Polshaning Barselonadagi Faxriy konsulligi 1939-1942-yillarda ittifoqchisi Polsha Buyuk Britaniyaga yetib borish maqsadida Fransiyadan Ispaniyaga qochgan polshalik tinch aholi va harbiylar uchun vaqtinchalik turar joy, soxta hujjatlar va transportni tashkil qildi[2]. 1945-yilda Germaniyaning Polshani bosib olishi tugadi va Sovet tomonidan oʻrnatilgan qoʻgʻirchoq kommunistik rejimga qaramay, mamlakat mustaqilligi tiklandi. Polsha va Ispaniya oʻrtasidagi munosabatlar 1977-yil 31-yanvargacha qayta tiklanmadi, chunki Polsha Xalq Respublikasi hukumati general Fransisko Frankoning hukumatini tan olishdan bosh tortdi. Yangi, kommunistik boʻlmagan Polsha hukumati tuzilganidan soʻng, har ikki davlat 1992-yilda Doʻstlik va hamkorlik shartnomasini imzoladilar. 1998-yilda har ikki davlat umumiy Polsha-Ispan deklaratsiyasini imzoladilar. 2003-yildan boshlab har ikki davlat bosh vazirlari oʻrtasida ikki tomonlama konferensiyalar boʻlib oʻtgan; 2012-yil holatiga koʻra sakkizta shunday uchrashuvlar boʻlib oʻtgan.

2010-yilning 12-aprel kuni Ispaniyada Smolenskdagi aviahalokatda halok bo‘lgan 96 kishi, jumladan, Polsha prezidenti Lex Kachinski va uning rafiqasi Mariya Kachinska xotirasi uchun milliy motam kuni deb eʼlon qilindi[3].

Yuqori darajadagi tashriflar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Polsha Bosh vaziri Tadeush Mazowiecki Ispaniya Bosh vaziri Felipe Gonsales bilan Madridda; 1990-yil.

Prezident va Bosh vazirning Polshadan Ispaniyaga tashrifi[4]:

Ispaniyadan Polshaga qirollik va bosh vazirlarning tashriflari:

  • Ispaniya qiroli Xuan Karlos I (1989 va 2001)
  • Bosh vazir Xose Mariya Aznar (2004 va 2007)
  • Bosh vazir Xose Luis Rodriges Sapatero (2009)
  • Valiahd shahzoda Felipe (2012)
  • Bosh vazir Mariano Raxoy (2012, 2014, 2016)
  • Bosh vazir Pedro Sanches (2018, 2022)

Madaniy munosabatlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Polshaning Krakov shahridagi Servantes Instituti qarorgohi

Har ikki davlat ham islomiy istiloga qarshi kurashlar chegarasida kuchli katolik tarixiga ega (Antemurale Christianitatis, Reconquista). Ispaniya Polsha madaniyatiga, ayniqsa adabiyotga sezilarli taʼsir koʻrsatgan. Ispan asarlari polyak tiliga tarjima qilingan va Ispaniyada Saragossada topilgan qoʻlyozma kabi baʼzi mashhur polshalik asarlar yaratilgan va Yuliush Slovakki kabi yirik Polsha adabiy arboblariga taʼsir qilgan.

XXI asrda ikkala hukumat ham oʻz uylarida oʻz hamkorlarining madaniyatini targʻib qildilar. 2002-yilda Ispaniyada Polsha yili va 2003-yilda Polshada Ispaniya yili deb eʼlon qilindi. Varshava va Krakovda Servantes institutlari, Madridda Polsha instituti mavjud. Ispaniya polyaklar uchun mashhur sayyohlik maskani boʻlib, har yili Ispaniyaga yarim millionga yaqin polyaklar tashrif buyurishadi. Ispan tili Polshada mashhur chet tilidir.

Ispaniyadagi Polsha jamoasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ispaniyada taxminan 100 000 kishidan iborat polshalik hamjamiyat bor, ularning aksariyati Ispaniyaga Ikkinchi jahon urushidan keyin va Polsha 2004-yilda Yevropa Ittifoqiga qoʻshilganidan keyin kelgan.

Savdo aloqalari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

2017-yilda Polsha Ispaniya oʻrtasidagi savdo hajmi 8 milliard yevroni tashkil etgan[4]. Polshaning Ispaniyaga asosiy eksporti quyidagilardan iborat: avtomobil, mashinasozlik, farmatsevtika mahsulotlari, elektronika va mebel. Ispaniyaning Polshaga asosiy eksporti quyidagilardan iborat: avtomobillar, elektr jihozlari, elektronika va mashinalar[5]. 2016-yilda ispan kompaniyalari Polshaga 171 million yevro sarmoya kiritib, mamlakatdagi to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investorlar orasida 6-o‘rinni egalladi[4].

Doimiy diplomatik vakolatxonalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Varshavadagi Ispaniya elchixonasi

Faxriy konsulliklar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Burgos, Las-Palmas, Malaga, Mursiya, Pamplona, Valensiya va Vigoda[8] Polshaning faxriy konsulliklari hamda Gdansk, Krakov va Vrotslavda Ispaniyaning faxriy konsulliklari mavjud[9].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Zieliński, Stanisław. Bitwy i potyczki 1863-1864. Na podstawie materyałów drukowanych i rękopiśmiennych Muzeum Narodowego w Rapperswilu (pl). Rapperswil: Fundusz Wydawniczy Muzeum Narodowego w Rapperswilu, 1913 — 299-bet. 
  2. ↑ „Punkt kontaktowy w Barcelonie“ (pl). Ośrodek Debaty Międzynarodowej Rzeszów. Qaraldi: 2021-yil 4-aprel.
  3. ↑ „Na pogrzeb przyjadą przywódcy z całego świata“ (pl). Interia.pl (2010-yil 12-aprel). Qaraldi: 2022-yil 7-may.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Ficha de País: Polonia (in Spanish)
  5. ↑ Polonia, Situación de las Relaciones Comerciales con España (in Spanish)[sayt ishlamaydi]
  6. ↑ Embassy of Poland in Madrid
  7. ↑ „Embassy of Spain in Warsaw“. 2021-yil 9-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 25-noyabr.
  8. ↑ „Konsulaty honorowe“ (pl). Portal Gov.pl. Qaraldi: 2021-yil 4-aprel.
  9. ↑ „Horarios, localización y contacto“ (es). 2021-yil 6-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 4-aprel.

Adabiyotlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Gabriela Makowiecka, Po drogach polsko-hiszpańskich, Wydawnictwo Literackie, Krakov, 1984 yil

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Polsha_—_Ispaniya_munosabatlari&oldid=5319268" dan olindi