Qirgʻiziston qishloq xoʻjaligi

Qirgʻizistonda ekin ekish odatda koʻproq sugʻorishni talab qiladi

Qirgʻizistonda qishloq xo'jaligi iqtisodiyotning muhim tarmogʻidir. CIA World Factbook maʼlumotlariga koʻra, u jami YaIMning 18 foizini tashkil qiladi va umumiy ishchi kuchining 48 foizini egallaydi. Umumiy yer maydonining bor-yoʻgʻi 6,8 foizi qishloq xoʻjaligi ekinlari uchun, 44 foizi chorvachilik uchun yaylov sifatida foydalaniladi. Qirgʻiziston togʻlari koʻp boʻlganligi sababli chorvachilik qishloq xoʻjaligi iqtisodiyotining muhim qismi boʻlib qolmoqda.

Dehqonchilik markazlari Fargʻona vodiysi, Talas viloyati va Chuy viloyatida joylashgan.

Qirgʻiziston qishloq xoʻjaligi mahsulotlari orasida tamaki, paxta, kartoshka, sabzavot, uzum, meva va rezavorlar bor. Umumiy ishlab chiqarish hajmiga koʻra, mamlakat chorva mollarini boqish uchun chorva yemlarining assortimenti eng katta ekin hisoblanadi. Keyingi oʻrinlarda kuzgi bugʻdoy, arpa, makkajoʻxori va sholi turadi.

Muhim hayvonlardan olingan mahsulotlarga qo'y, echki, qoramol va jun kiradi. Tovuqlar, otlar va cho'chqalar ham mavjud. Ayrim viloyatlarda yaxlar boqib, koʻpaytiriladi.

Ulardan eksport uchun asosiy mahsulotlar paxta va tamaki hisoblanadi. Goʻsht ham eksport qilinadi, ammo kamroq miqdorda. Vaholanki, mamlakatda 9 million gektardan ortiq yaylov va chorvachilikni rivojlantirish uchun qulay muhit mavjud. Qirgʻiziston 2012-yil sentyabr oyidan Saudiya Arabistoni bilan goʻsht eksport qilish boʻyicha kelishuvlar tuzdi^[1].

Tarixi

Qirgʻiziston oʻzining iqlim sharoitiga koʻra shoʻrolar davrida paxta, tamaki, bugʻdoy va boshqa ekinlarni yetishtirish uchun juda qulay joy hisoblangan. Mamlakatda uzoq vaqtdan beri qishloq xoʻjaligi iqtisodiyotining asosiy tarmogʻi boʻlib kelgan, biroq vaqt oʻtishi bilan uning roli pasayib bordi. Qishloq xoʻjaligi yalpi ichki mahsulotning 43,9 foizidan (1996-yil) 15,9 foizigacha (2015-yil) tushib ketdi^[2]. Dehqonchilikning mono-ekin usuli tuproqqa zararli edi va paxta yetishtirish suv resurslarining tugashiga olib keldi^[3]. 1990-yillar va 2000-yillarning boshlarida Qirgʻiziston qishloq xoʻjaligi sektori jiddiy islohotni boshdan kechirdi, biroq oʻzgarishlar surʼati sekinlashdi hamda hukumatning strategik rivojlanishi kichikroq va cheklangan boʻlib qoldi^[2].

Ishlab chiqarish

Qirgʻizistonning 2018-yilda qishloq xoʻjaligi mahsulotlarini ishlab chiqarish koʻrsatkichi:

1,400 ming tonna kartoshka;
773 ming tonna qand lavlagi;
692 ming tonna makkajoʻxori;
615 ming tonna bugʻdoy;
429 ming tonna arpa;
224 ming tonna pomidor;
218 ming tonna tarvuz;
209 ming tonna piyoz;
176 ming tonna sabzi;
147 ming tonna karam;
144 ming tonna olma;
119 ming tonna bodring;
116 ming tonna sabzavot;
101 ming tonna loviya;
74 ming tonna paxta;

Bundan tashqari, oʻrik kabi boshqa qishloq xoʻjaligi mahsulotlarining kichik ishlab chiqarishlari ham bor edi (25 ming tonna)^[4].

Manbalar

↑ „Kyrgyzstan Intends Exporting Meat to Saudi Arabia“. Satrapia (2012-yil 29-may). Qaraldi: 2012-yil 8-iyun.
↑ ^2,0 ^2,1 The outcomes of 25 years of agricultural reforms in Kyrgyzstan, IAMO Discussion Paper, 2017. DOI:10.22004/ag.econ.253882.
↑ Otunchieva, Aiperi (2019-06-05). "Development of organic products in Kyrgyzstan". Future of Food: Journal on Food, Agriculture and Society 7 (1): 47-49. doi:10.17170/kobra-2018122075. https://kobra.uni-kassel.de/handle/123456789/11266.
↑ Kyrgyzstan production in 2018, by FAO

Havolalar

[1] „Kyrgyzstan Intends Exporting Meat to Saudi Arabia“. Satrapia (2012-yil 29-may). Qaraldi: 2012-yil 8-iyun.

[:0-2] 2,0 ^2,1 The outcomes of 25 years of agricultural reforms in Kyrgyzstan, IAMO Discussion Paper, 2017. DOI:10.22004/ag.econ.253882.

[3] Otunchieva, Aiperi (2019-06-05). "Development of organic products in Kyrgyzstan". Future of Food: Journal on Food, Agriculture and Society 7 (1): 47-49. doi:10.17170/kobra-2018122075. https://kobra.uni-kassel.de/handle/123456789/11266.

[4] Kyrgyzstan production in 2018, by FAO

[1]

[2]

[3]

[4]