Qishtibiy
 Qishtibiy taomi | |
| Milliy oshxona | Boshqirdiston pazandachiligi |
|---|---|
| Asl nomi | Ҡыҫтыбый |
| Asosiy komponentlari | un, tuxum, sut yoki qatiq |
| Boshqa komponentlari | qiyma uchun: goʻsht yoki grechka boʻtqasi yoki kartoshka |
| Oʻxshashlari | pirog, socheni |
Qishtibiy (boshqirdcha: Ҡыҫтыбый) – boshqird milliy oshxonasiga tegishli taom turlaridan biri. U tatarlar orasida, shuningdek, Oʻrta Osiyoning koʻplab xalqlari oshxonasida uchraydi. Qishtibiy xamirturushsiz tayyorlangan xamirdan pishiriladi. Xamirga qiyma sifatida tariq, grechka boʻtqasi va kartoshka pyuresi ishlatiladi.
Etimologiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Tatar[1] va chuvash tillarining[2] tadqiqotchisi Rifkat Gazizyanovich Axmetyanov „Татар теленең кыскача тарихи-этимологик сүзлеге“ (Tatar tilining qisqacha tarixiy va etimologik lugʻati) kitobida mazkur taom nomi haqida alohida toʻxtalib oʻtgan. U mazkur taomning tatarchada sheva shakli кыстымбый, boshqirdcha ҡыҫтыбай, chuvash tilida esa кӑстӑмпи shaklida qoʻllanilishini yozgan. Bu soʻzlardagi qis- („chimchilamoq“, „qismoq“) oʻzagidan protoforma va -mbiy/-mbi qoʻshimchasi bilan soʻz qayta tuzganligini aytib oʻtgan.
Tavsifi
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bu taom odatda tariq, kartoshka pyuresi yoki ragu bilan toʻldirilgan xamirturushsiz pishirilgan yassi non koʻrinishida boʻladi. Qishtibiy yopilmagan pirog yoki ruslarning socheniga oʻxshaydi. Qiyma massasi yassi nonning yarmiga qoʻyiladi va ikkinchi yarmi bilan usti yopiladi. Ustidan eritilgan sariyogʻ quyish ham mumkin. Udmurtiyaning baʼzi hududlarida bu taom qiymasi sifatida goʻshtdan foydalaniladi va xamir rulon shaklida oʻraladi. Qiyma turi tayyorlovchining xohishiga qarab oʻzgaradi, lekin pishirish printsipi va xamir retsepti oʻzgarishsiz qoladi.
Tayyorlanilishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Xamir tuxum, sut yoki qatiq qoʻshib tayyorlanadi. Tovaning kattaligiga qarab, xamirni bir necha kichik qismlarga ajratishadi. Ajratilgan xamir boʻlaklari tindiriladi va yoyiladi. Soʻngra tovadagi oʻsimlik yogʻida ikki tomoni qizartirib qovuriladi. Yarim tayyor mahsulotning bir tomoniga qiyma solinib, ikkinchi qismi bilan usti yopiladi.
Dasturxonga tortishdan oldin, tashqi tomoniga eritilgan sariyogʻ yoki oddiy suyuq yogʻ quyiladi. Qishtibiy odatda kundalik yegulik yoki mehmonlar dasturxoni uchun taom sifatida tayyorlanadi.
Qiziqarli maʼlumotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Dunyodagi eng katta qistibiy taomi 2011-yilda Qirgʻizistonda pishirilgan va Ginnessning rekordlar kitobiga kiritilgan. Uning diametri 2 metr, qalinligi esa 10 sm boʻlgan[3].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „АХМЕТЬЯНОВ Рифкат Газизянович — Башкирская энциклопедия“ (deadlink). 2016-yil 6-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 6-may.
- ↑ „Энциклопедия | Axmetyanov Rifkat Gazizyanovich“. 2020-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 9-iyul.
- ↑ „Рекорд Гиннесса: самый большой Кыстыбый в мире“ (deadlink). Вести.Ru (2011-yil 5-sentyabr). 2011-yil 5-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Shitova S. N., G. G. Zlaki R. G. G., XX asr oxirida – XX asr boshida.
- F. S. Bayasitova Osh-su va xalq anʼanalari leksikasi. -Qozon: Dom matbuot, 2007.- 480 .
- Мигранова Э. В.. Башкиры. Традиционная система питания: Историко-этнографическое исследование. Уфа: Китап, 2012. ISBN 978-5-295-05587-4.