Chuvash tili

Chuvash tili
Milliy nomi	Чӑваш чӗлхи
Mamlakatlar	Rossiya
Rasmiylik holati	Chuvashiston
Soʻzlashuvchilarning umumiy soni	1 152 404
Turkumlanishi
Turkum	Yevroosiyo tillari
Til oilasi	Oltoy tillari Turkiy tarmoq Bulgar guruhi
Alifbosi	kirill
Til kodlari
ISO 639-1	cv
ISO 639-2	chv
ISO 639-3	chv

Chuvash tili — turkiy tillarayan biri; Rossiya Federatsiyasining Chuvashiston, Tatariston, Boshkirdiston respublikalarida va ularga qoʻshni bir kancha viloyatlarda, shuningdek, Kozogʻiston va Ukrainada tarqalgan. Soʻzlashuvchilarning umumiy soni 2 mln. kishidan ortiqroq (oʻtgan asrning oxirlari).

Chuvash tili yuqori (viryal) va quyi (anatri) laxjalariga boʻlinadi. Quyi lahja adabiy tilga asos boʻlgan. Chuvash tili oʻz taraqqiyoti tarixida avval skif, slavyan, finugor tillari, keyinchalik, tatar va boshqird tillari taʼsiriga uchraganligi tufayli boshqa turkiy tillardan bir qancha fonetik va grammatik oʻziga xosliklarga ega. Bunday tafovutlar unlilar soni (9 ta) va talaffuzida, otlardagi koʻplik qoʻshimchasining qoʻllanishida, ayrim sonlar va olmoshlarning shakliy koʻrinishida kuzatiladi. Leksikada qad. turkiy, moʻgʻul, finugor, eroniy tillardan, shuningdek, arab va rus tilidan oʻzlashgan soʻzlar alohida qatlamni tashkil etadi.

Chuvash tilining dastlabki grammatikasi 1769-yilda nashr etilgan. 18-asrda va 19-asrning 1yarmida lugʻatlar, liniy adabiyotlarning Chuvash tilidagi tarjimalari, folklor namunalari chop etiladi. Eski chuvash yozuvi asosan rus grafikasini qoʻllagan, 1871-yilda chuvash yozuvchisi va olimi I.Ya. Yakovlev yangi chuvash yozuvini yaratgan. 1933-yildan rus grafikasi asosidagi yangi alifbo joriy etilgan.

Chuvash tili (chuvash tilida atalishi — Chӑvash chӗlxi) — Chuvashlarning milliy tili, Chuvashiston Respublikasining davlat tili. Chuvash tili turkiy tillarining bulgar guruhiga kiradi.. Chuvash tilida gaplashuvchilar soni jahonda  — 1,15 million kishiga yaqin (2010 yilgi sanoq); 2002-yilgi sanoq boʻyicha Rossiyada Chuvashlar 1 million 637 ming kishini tashkil qildi; taxminan 55 % Chuvashistonda istiqomat qilishadi.

Alifbosi

А а	Ӑ ӑ	Б б	В в	Г г	Д д	Е е	Ё ё
Ӗ ӗ	Ж ж	З з	И и	Й й	К к	Л л	М м
Н н	О о	П п	Р р	С с	Ҫ ҫ	Т т	У у
Ӳ ӳ	Ф ф	Х х	Ц ц	Ч ч	Ш ш	Щ щ	Ъ ъ
Ы ы	Ь ь	Э э	Ю ю	Я я

Chuvashcha son nomlari

• 1 — perre
• 2 — ikke
• 3 — vish
• 4 — tavattshea
• 5 — pillek
• 6 — ultta
• 7 — shichche
• 8 — sakkar
• 9 — tahhar
• 10 — vunna
• 11 — vunper
• 12 — vunikke
• 13 — vunvishshe
• 14 — vuntavatta
• 15 — vunpillek
• 16 — vunultta
• 17 — vunshichche
• 18 — vunsakkar
• 19 — vuntahhar
• 20 — shirem
• 30 — vatar
• 40 — hereh
• 50 — alla
• 60 — utmal
• 70 — shitmel
• 80 — sakarvunna
• 90 — taharvunna
• 100 — sher
• 1000 — pin

Adabiyot

• Baskakov A.N., Vvedeniye v izucheniye tyurkskix yazikov, 2izd., M., 1969.