Robert Sent-John

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

 

Robert William Sent-John (1902-yil 9-mart, 2003-yil 6-fevral) amerikalik yozuvchi, teleboshlovchi va jurnalist edi[1].

Biografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]

Hayotning boshlangʻich davri[tahrir | manbasini tahrirlash]

Robert Uilyam Sent-John 1902-yil 9-martda Chikagoda tugʻilgan. Uning onasi Emi hamshira, otasi John esa farmatsevt edi. Uning Archer ismli akasi bor edi. 1910-yilda oilasi bilan Illinoys shtatidagi shahar chetidagi Oak Parkga koʻchib oʻtdi. U yerda Sent-John Oak Park River Forest oʻrta maktabida oʻqidi. U yerda Ernest Xeminguey bilan bir sinfda edi. 1994-yilda Los-Anjeles Tayms gazetasiga bergan intervyusiga koʻra, ularning oʻqituvchisi ularni bir kun darsdan keyin yozma kelajagi yoʻqligini aytish uchun ularni olib qoldi. „-Sizlar, hech biringiz yozishni oʻrganmaysizlar“[2][3].

Johnning otasi 1917-yilda saraton kasalligidan vafot etdi va onasi boshqa turmushga chiqdi (onasining ikkinchi nikohidan oʻgay akasi bor edi), John esa 16 yoshida Birinchi jahon urushi paytida dengiz flotida xizmat qilish uchun yoshi haqida yolgʻon gapirdi.

Tergov muxbiri[tahrir | manbasini tahrirlash]

Fransiyadan qaytgach, Sent-John Connecticut shtatining Hartford shahridagi Trinity kollejida tahsil olayotganda Hartford Courantning muxbiri boʻldi. Ko‘p vaqt o‘tmay, kollej prezidentining ingliz professoriga nisbatan senzurasini fosh qilishga uringani uchun oʻqishdan haydaldi.

Rasmiy taʼlimdan voz kechgan Sent-John jurnalistikani Chicago Daily News va Chicago American gazetalarida muxbir sifatida davom ettirdi. 1923-yilda ukasi Archer Sent-John (1904-1955) bilan birga u Illinoys shtatining Cicero chekkasida Cicero Tribunega asos solgan. U 21 yoshida Qoʻshma Shtatlardagi eng yosh muharrir-noshir boʻlgan. Koʻp oʻtmay, uning ukasi Archer Cicero yaqinidagi Bervin shahrida Berwyn Tribune ga asos soldi.

John Ciceroning fohishaxonalari va gangster Al Caponening boshqa ishlari haqida fosh etib, ularni gazetada nashr etdi. Bunga javoban, 1925-yil 6-aprelda unga toʻrtta Caponening odamlari hujum qilib, qattiq kaltaklandi. Soʻngra u politsiyaga shikoyat qildi va ertasi kuni Capone bilan uchrashishga taklif etildi. Guruh rahbari Avliyo Johnga pul taklif qildi. Muxbir buni rad etdi. Guruh rahbari undan uzr soʻradi va jurnalistlarni yoqtirishini va foshlarni reklama turi deb bilishini aytdi[4]. Ushbu voqealardan koʻp oʻtmay, Capone Sent-Johnning jim turishi uchun Cicero Tribunesini sotib oldi[5]. Shubhasiz, imkonsiz vaziyatga duch kelgan Sent-John ishdan ketdi va Archer bilan hamkorlik qildi.

Associated Press[tahrir | manbasini tahrirlash]

Sent-John Associated Pressga qoʻshildi va Franklin D. Ruzveltning birinchi prezidentlik kompaniyasini yoritib berdi, keyin New-Hampshireda rafiqasi Eda bilan olti yil davomida dehqonchilik qildi. 1939-yilda John Associated Press uchun yaqinlashib kelayotgan urush haqida xabar berish uchun Evropaga koʻchib oʻtdi.

Ikki yil davomida Sent-John Bolqondan xabar berib turdi. Oʻsha davrda yahudiylarni taʼqib qilinishiga guvoh boʻlgan. Isroil va yahudiy muammolari va antisemitizm(yahudiylarga dushman koʻzi bilan qarash)ga chuqur qiziqib qoldi. Ruminiya fashistlari 170 nafar yahudiylarni oʻldirdi. Sent John yahudiy muharririning oilasini „Archangelning birodarligi Maykl“ deb nomlangan nasroniy fashistik guruh sifatida yashirib, shaharda bir necha yuz yahudiylarni yigʻdi. Sent-John ertasi kuni ertalab shaharda nima yuz bergani haqida eshitti. Fashistlar yahudiylarni shahar chetidagi omborxonaga olib ketishgandi. Ularni birma-bir kaltaklashdi va tomoqlari yorildi. Keyin ularning qonayotgan jasadlari goʻsht ilgaklariga osilgan.

Filmda „Biz stol atrofida oʻtirdik va men avvalgidan koʻra koʻproq oʻyladim“-deydi Sent-John. „Men 2000-yil davomida shunday ish bilan shugʻullanadigan guruhda tugʻilganimni va shuning uchun sodir boʻlgan voqea uchun javobgarlikni oʻz zimmamga olishim kerakligini angladim. Ular nasroniylar edi. Ular bu vahshiyliklarni sodir etar ekanlar, nasroniy madhiyalarini kuylashardi. Shuning uchun men oʻzimga vaʼda berdimki, agar men Ruminiyada sodir boʻlayotgan voqealarni boshdan kechirganimda, agar Ikkinchi Jahon urushini boshdan kechirgan boʻlsam, men oʻz guruhimning gunohlari uchun … Bucharestda erkaklar tomonidan sodir etilgan vahshiyliklarni kechirishga harakat qilaman. Chunki Nasroniy boʻlib tugʻilgan. Va, ehtimol, ular vahshiyona tarzda buzgan nasroniylik qoidalariga duchor boʻlganlar.“[6][7].

Gitler qoʻshinlari Yugoslaviyani bosib olgach, u Terens Aterton va yana 2 jurnalist bilan Belgraddan Qohiraga qochib ketdi[8].Keyinchalik u yunon qoʻshinlari poyezdida ketayotganda oʻng oyogʻidan yaralangan. U Nyu-York shahridagi uyiga qaytib keldi. 1942-yilda nashr etilgan "Jim odamlar mamlakatidan" kitobi uning birinchi va eng koʻp sotilgan kitobi edi.[9].

Nyu-Yorkdagi NBC radiosining yangiliklar boʻlimida Robert Sent-John (mikrofonda) yangiliklar byulleteni bilan muntazam dasturlarni toʻxtatishga tayyorgarlik koʻrayotganda soatni tomosha qilmoqda. (1941-yil dekabr)

Kitobni yozib tugatgandan soʻng, Sent-John NBC Radiosi uchun reportajlar berishga oʻtdi. 1942-yilda Londondagi byurosiga rahbarlik qildi. U Vashingtonga qaytishdan oldin bir yil davomida fashistlarning shaharni bombardimon qilgan Blitsni yoritdi. Soʻngra u umumiy urush yangiliklarini efirga uzatish uchun Nyu-York shahriga joʻnab ketti. Uning reportaji amerikaliklarga 1944-yil 6-iyun kuni D kuni haqidagi xabarni olib keldi va u birinchi boʻlib 1945-yil 12-avgustda Ikkinchi Jahon urushi tugaganini eʼlon qildi[10].


Garchi yaqinlari Sent-Johnni hech qachon kommunizmni yoqtirmasligini aytishgan boʻlsa-da, u 1950-yilda Red Channels roʻyxatiga kiritilgan 151 nafar yozuvchi, ijrochi, rejissyor va boshqalardan biriga aylandi.

Muallif[tahrir | manbasini tahrirlash]

John hayotining oʻn besh yilini Shveytsariyada oʻtkazdi. U Qoʻshma Shtatlarga qaytishdan oldin, radio yoki kitob va jurnallarda asosiy voqealarni yozish va chop etish maqsadida tinimsiz dunyo boʻylab sayohat qildi. Uning ishi World Book Encyclopedia uchun butun dunyo boʻylab tadqiqotlarni oʻz ichiga oladi. 

U Isroil mustaqilligi uchun urushni yoritganidan soʻng Yaqin Sharq boʻyicha mutaxassis sifatida eʼtirof etilgan. Sent John Eyxman sudini va beshta arab-isroil urushini, jumladan, 1982 yilgi Livan urushini yoritgan. Oʻsha vaqtda u sakson yoshda edi. U yuzlab muxbirlarning eng keksasi va avvalgi toʻrtta arab-isroil mojarosini yoritgan yagona odam edi. U Yaqin Sharq va yahudiylik haqida oʻnlab kitoblar yozgan. Yahudiylar ishlari boʻyicha yahudiy boʻlmagan notiq vakili, u yahudiy davlati bilan yaqin aloqada boʻlgan va yahudiy va isroil institutlari tomonidan hurmatga sazovor boʻlgan. Isroilning birinchi Bosh vaziri Devid Ben-Gurion uni „bizning sionistimiz“ deb atadi.[11].

Uning bir necha kitoblari hujjatsiz edi. Oʻz xalqiga natsistlarga xiyonat qilishda ayblangan sionist rumin-vengriya yahudiy rahbari Rudolf Kastnerning hikoyasi sababli u "Xudoni oʻynagan odam" (Doubleday, 1962) fantastik romanini yaratishga muvaffaq boʻldi.[12].

U jami 23 ta kitob yozgan. Ularning oxirgisi 2002-yilda, oʻzining 100 yilligini nishonlaganida nashr etilgan tarjimai hol edi. Shuningdek, u koʻplab maqolalar yozgan. Ularning baʼzilari buklet sifatida nashr etilgan.

John ikki marta uylangan. U birinchi marta Eda Guerrieri bilan turmush qurgan va nikohi buzilgan. Keyin 1965-yilda Rut Bassga uylangan. U 2003 yil 6 fevralda Merilend shtatining Uoldorf shahrida vafot etdi[13].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ St John, Robert. „Escape by Reporter from Nazi Invaders Described“. Centralia Evening Sentinel, Illinois, June 3 (1941).
  2. ↑ Los Angeles Times. „The Los Angeles Times, February 10, 2003“. Articles.sfgate.com (2003-yil 10-fevral). Qaraldi: 2014-yil 25-fevral.
  3. ↑ Douglas Martin. „The New York Times, February 8, 2003“. The New York Times. Qaraldi: 2014-yil 25-fevral.
  4. ↑ A video footage of St. John (Wayback Machine saytida 2016-03-03 sanasida arxivlangan) telling in 1999 about his encounter with Scar Face
  5. ↑ Schoenberg, Robert J.. Mr. Capone. Morrow, 1992 — 100 bet. 2014-yil 25-fevralda qaraldi. 
  6. ↑ JWeekly, February 14, 2003
  7. ↑ „Albion Monitor, December 6, 2003“. Albionmonitor.com. Qaraldi: 2014-yil 25-fevral.
  8. ↑ Osborn. „Belgrade Blitz“. History of Warfare (2017-yil 2-noyabr). Qaraldi: 2021-yil 18-dekabr.
  9. ↑ „Review of "From the Land of Silent People"“. Washington Evening Star, January 25 (1942).
  10. ↑ Now the News: The Story of Broadcast Journalism by Edward Bliss Jr. (Columbia, 1992)
  11. ↑ JWeekly, February 14, 2003
  12. ↑ „Jewish Virtual Library, 2008“. Jewishvirtuallibrary.org. Qaraldi: 2014-yil 25-fevral.
  13. ↑ The Independent, February 12, 2003

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Robert_Sent-John&oldid=3771966" dan olindi