Rossiya-Ukraina urushi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Rossiya-Ukraina urushi

Harbiy harakatlar xaritasi h. v.
__. — Ukraina tomonidan nazorat qilinadigan hududlar
__. — 2022-yil 24-fevralgacha Rossiya, DXR va LXR tomonidan bosib olingan Ukraina hududlari
__. — 2022-yil 24-fevraldan keyin Rossiya, DXR yoki LXR tomonidan nazorat oʻrnatilgan Ukraina hududlari
__. — deokkupatsiya qilingan Ukraina hududlari
← — Rossiya, DXR va LXR qoʻshinlarining oldinga siljish yoʻnalishi

→ — Ukraina qoʻshinlarining oldinga siljish yoʻnalishi

Sanalar 2014-yil 20-fevral — h. v.
Urush yeri Ukraina, chegara hududlari, Rossiya
Sabab Ukrainaning Yevropa va Yevroatlantika integratsiyasiga intilishi, Rossiya reaksion siyosati
Holati faol
Raqiblar
Qoʻmondonlar
*  Rossiya Vladimir Putin

 Donetsk Xalq Respublikasi Aleksandr Zaxarchenko † (2018-yil 31-avgustgacha)
 Donetsk Xalq Respublikasi Aleksandr Boroday (2014-yil 7-avgustgacha)

*  Ukraina Aleksandr Turchinov (2014-yil fevral-iyun)
Yoʻqotishlar
* Rossiya, DXR, LXR: ~45 419 harbiy xizmatchi halok boʻldi[1][2] (2014-yil 20-fevraldan 2024-yil 8-yanvargacha bo‘lgan davrda tasdiqlangan yo‘qotishlar)

5300 dan ortiq mahbus[3][4][5][6]
100 dan ortiq tank[7] (2016-yil fevral holatiga ko'ra)
~58 tinch aholi halok boʻldi[8] (2023-yil iyun holatiga koʻra)
1,5-2 ming piyoda jangovar mashinalari[9] (2016-yil may holatiga koʻra)

 * Ukraina: ~28 990 kishi oʻldirilgan[10][11] (2014-yil 18-martdan 2023-yil 14-noyabrgacha boʻlgan „Ukraina uchun halok boʻlganlar xotirasi kitobi“ ning maʼlumotlari bilan tasdiqlangan)

9700-10700 yarador

  • 2768 mahbus[12][13][14]
  • Qrimni anneksiya qilish paytida Rossiya Federatsiyasiga 9268 kishi qochib oʻtgan[15]
  • 2576 zirhli transport vositalari (2016-yil oʻrtalarida).[16]
  • 38 dan ortiq vertolyotlar (2022-yil dekabr holatiga koʻra)[17]
  • 9 ta samolyot (2015-yil mart holatiga koʻra)[18][19]
  • ~15 ming tinch aholi halok boʻldi [20][21][22] (2023 yil dekabr holatiga koʻra)

Rossiya-Ukraina urushi[23] (ukraincha: російсько-українська війна) – bu Rossiya (va keyinchalik unga DPR va LPR qo'shildi) va Ukraina oʻrtasidagi urush. Rossiyaning Ukrainaga harbiy aralashuvi 2014-yilning fevral-mart oylarida Yevromaydondagi gʻalabadan soʻng, Rossiya Qrim (Ukraina viloyatlari - Qrim Muxtor Respublikasi va Sevastopol) ni bosib olib, anneksiya qilgach boshlangan. 2014-yil aprel oyida Donetsk va Lugansk viloyatlarida Ukrainaning yangi hukumatiga qarshi norozilik namoyishlari qurolli toʻqnashuv bosqichiga kiradi, bunda Rossiya oʻzini oʻzi eʼlon qilgan DXR va LXRni, shu jumladan toʻgʻridan-toʻgʻri harbiy aralashuv orqali qoʻllab-quvvatlaydi va nazorat qila boshlaydi[24]. 2022-yil 24-fevraldagi keng koʻlamli bosqingacha Donbassda harbiy amaliyotlar mahalliylashtiriladi.

OHCHR maʼlumotlariga koʻra, 2014–2021-yillarda Ukraina sharqidagi urush 4200 nafar ukrainalik harbiy, 5800 nafar Rossiya harbiysi va ularning Ukraina sharqidagi ishonchli qoʻshinlari hayotiga zomin boʻlgan (CSIS 2022-yilda keng koʻlamli bosqin boshlanishidan oldin 6-7 ming kishi oʻlganini taxmin qilmoqda[25][26]), shuningdek, har ikki tomondan 13 200–13 400 tinch aholi, 29 600–36 600 nafar harbiy va yaradorlar halok boʻlgan[27].

2021-yilning aprel oyidan boshlab Rossiya Ukraina bilan chegarasida qoʻshin toʻplay boshlagan, bu esa hujumga tayyorgarlik koʻrilayotganini bildirardi. Rossiya rahbariyati bir necha bor Ukraina hududiga bostirib kirishga tayyorgarlik koʻrayotganini rad etgan[28]. 2022-yil fevral oyida inqiroz keskinlashadi va vaziyatni hal qilish uchun diplomatik urinishlar muvaffaqiyatsizlikka uchraydi. 21-fevralda Rossiya oʻz nazorati ostidagi DXR va LXR mustaqilligini tan olgan[29], 22-fevralda oʻzlari nazorat qilgan hududga rasman qoʻshin kiritadi[30][31][32] va 24-fevralda Ukrainaga keng koʻlamli bostirib kirishni boshlaydi.

Xalqaro ommaviy axborot vositalari va turli mamlakatlardagi siyosatshunoslar mojaro davomida sodir boʻlayotgan voqealarni Rossiya va Ukraina oʻrtasidagi urush sifatida tasvirlashdi[33][34][35]. Rossiya 2022-yilning fevraligacha Donbassdagi muntazam qoʻshinlaridan foydalanishni qayta-qayta rad etgan va shu vaqtgacha Donbassdagi mojaro ichki xususiyatga ega ekanligini taʼkidlagan.

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „Defence Minister Says 5,937 Russian Soldiers Killed In Ukraine“. Associated Press. 2022-yil 22-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 23-sentyabr.
  2. ↑ Статистика (Wayback Machine saytida 2023-08-12 sanasida arxivlangan) // Потерь.НЕТ
  3. ↑ „Ukraine holding 562 Russian prisoners of war“. 2022-yil 20-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 30-aprel.
  4. ↑ „"Conflict-related civilian casualties in Ukraine" (PDF). OHCHR. 27 January 2022. Retrieved 27 January 2022.“. 2022-yil 21-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 28-aprel.
  5. ↑ „Militants held in captivity 180 Ukrainian servicemen“. Ukraine News: Information portal newspaper "Young Bukovynets" (2015-yil 16-mart). 2015-yil 2-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 14-avgust.
  6. ↑ „Ukraine frees two prisoners — DPR ombudsman“ (2016-yil 12-avgust). 2016-yil 17-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 12-avgust.
  7. ↑ The Military Balance 2016
  8. ↑ „Ukraine: civilian casualty update 19 June 2023“. Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights (2023-yil 5-iyun). Qaraldi: 2023-yil 30-iyun.
  9. ↑ „Стало відомо, скільки військової техніки Росія втратила на Донбасі. 27.05.2016, 22:03“. 2016-yil 28-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 27-may.
  10. ↑ Книга пам’яті загиблих
  11. ↑ „“Не менше 30 тисяч”: Книга пам’яті підрахувала загиблих українських воїнів з початку великої війни. ІНФОГРАФІКА“. Новинарня (4 грудня 2023). Qaraldi: 10 березня 2022.
  12. ↑ „Militants held in captivity 180 Ukrainian servicemen“. 2015-yil 2-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 16-mart.
  13. ↑ Isaac Webb. „An Eye for an Eye: Ukraine's POW Problem“. The Moscow Times (2015-yil 22-aprel). 2015-yil 18-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 25-aprel.
  14. ↑ „Donbas rebels still hold 300 Ukraine army servicemen and civilians prisoners“. zik.ua (2015-yil 2-may). 2020-yil 26-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 9-aprel.
  15. ↑ Pike, John „Ukrainian Military Personnel“. www.globalsecurity.org. 2021-yil 27-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 9-aprel.
  16. ↑ „В жертву "Оплотам": Почему тормозит модернизация Т-64“. www.depo.ua. 2021-yil 3-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 16-aprel.
  17. ↑ „Міноборони приховує реальну кількість авіакатастроф в зоні АТО, — ексклюзив ZIKу. 15.02.2017, 13:17“. 2017-yil 15-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 15-fevral.
  18. ↑ Pocock, Chris „Ukraine Has Lost 22 Aircraft to Rebel Forces“. ainonline.com (2014-yil 24-noyabr). 2022-yil 16-martda asl nusxadan arxivlangan.
  19. ↑ „Втрати української військової техніки (інфографіка)“ (uk) (2015-yil 1-mart). 2021-yil 16-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 5-mart.
  20. ↑ „Prosecutor: Over 10,000 Ukrainian civilians killed since Feb. 24, 2022“. The Kyiv Independent (2023-yil 2-avgust).
  21. ↑ ООН підрахувала кількість жертв бойових дій на Донбасі, починаючи з 2014 року
  22. ↑ „Война в Украине: число жертв среди мирного населения превысило 10 000 человек“. Новости ООН (2023-yil 6-dekabr). 2023-yil 7-dekabrda asl nusxadan arxivlangan.
    „Украина: потери среди гражданских лиц“ (ru). Управление Верховного комиссара ООН по правам человека (2023-yil 8-oktyabr).
  23. ↑ Snyder, Timothy. The Road to Unfreedom: Russia, Europe, America. New York: Tim Duggan Books, 2018 — 197 bet. ISBN 978-0-525-57447-7. „Almost everyone lost the Russo-Ukrainian war: Russia, Ukraine, the EU, the United States. The only winner was China.“  (Wayback Machine saytida 2023-10-16 sanasida arxivlangan); Mulford, Joshua P. (2016). "Non-State Actors in the Russo-Ukrainian War". Connections 15 (2): 89–107. doi:10.11610/Connections.15.2.07. ISSN 1812-1098. ; Shevko, Demian; Khrul, Kristina „Why the Conflict Between Russia and Ukraine Is a Hybrid Aggression Against the West and Nothing Else“,. Multicultural Societies and their Threats: Real, Hybrid and Media Wars in Eastern and South-Eastern Europe. Zürich: LIT Verlag Münster, 2017 — 100 bet. ISBN 978-3-643-90825-4. 
  24. ↑ „Приговор по делу MH17: Россию ждут новые суды“. Deutsche Welle (2022-yil 18-noyabr). 2022-yil 9-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 10-dekabr.
  25. ↑ „Война в Украине: тяжелые бои под Бахмутом; США призывают Китай не поставлять оружие России - Новости на русском языке“ (ru-RU). BBC News Русская служба. — „По оценке CSIS, общие потери россиян в Украине убитыми и ранеными составляют 200-250 тысяч человек. Из них погибших – 60-70 тысяч, включая не только регулярные войска, но также наемников ЧВК “Вагнер”, сотрудников российских спецслужб и ополченцев самопровозглашенных ДНР и ЛНР.“. 2023-yil 1-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2023-yil 1-mart.
  26. ↑ Seth G. Jones, Riley McCabe, Alexander Palmer. Ukrainian Innovation in a War of Attrition(ingl.). — 2023-02-27. Архивировано 1 mart 2023 года.
  27. ↑ Taras Kuzio. Russian Nationalism and the Russian-Ukrainian War. Routledge, 2022-01-26. ISBN 978-1-000-53408-5. 
  28. ↑ Коваль И. „Путин врал, что войны с Украиной не будет. Хронология обмана президента РФ“ (ru). Deutsche Welle (2022-yil 24-fevral). 2022-yil 25-fevralda asl nusxadan arxivlangan.
  29. ↑ „Владимир Путин подписал указ о признании ЛНР и ДНР“ (ru). РИА новости. 2022-yil 21-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 21-fevral.
  30. ↑ „UK says: The Russian invasion of Ukraine has begun“ (en). Al Arabiya English (2022-yil 22-fevral). 2022-yil 22-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 22-fevral.
  31. ↑ Taylor, Chloe „'Invasion of Ukraine has begun,' UK minister says, as Putin orders troops into breakaway regions“ (en). CNBC (2022-yil 22-fevral). 2022-yil 24-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 22-fevral.
  32. ↑ Parekh, Marcus. „Russia-Ukraine latest news: Kremlin dismisses threat of sanctions, saying 'we are used to it'“ (en). The Telegraph (2022-yil 22-fevral). 2022-yil 22-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 12-mart.
  33. ↑ Elizabeth A. Wood, William E. Pomeranz, E. Wayne Merry, Maxim Trudolyubov. Roots of Russia’s War in Ukraine. — Columbia University Press, 2015. — 144 pp.
  34. ↑ Mark Galeotti. Armies of Russia’s War in Ukraine. — Bloomsbury Publishing, 2019. — 64 pp.
  35. ↑ Paul D’Anieri. Ukraine and Russia: From Civilied Divorce to Uncivil War. — Cambridge University Press, 2019. — 282 p.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Wikimedia Commonsda Rossiya-Ukraina urushi mavzusiga oid fayllar bor. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Rossiya-Ukraina_urushi&oldid=4172979" dan olindi