Kontent qismiga oʻtish

Rossiya fashistik partiyasi

Vikipediya, erkin ensiklopediya
Rossiya fashistik partiyasi

Rossiya fashistik partiyasi – (RFP) (ruscha: Российская фашистская партия), baʼzan Butunrossiya fashistik partiyasi deb ataladi, 1930 −1940-yillarda Manchukuoda joylashgan kichik rus emigratsiya harakati hisoblanadi.

Tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manchjuriyalik ruslar orasida fashizm mavjud boʻlib, kichik rus fashistik tashkiloti (1925-yilda tashkil etilgan) boshqalar qatorida oʻz tamoyillarini ilgari suradi. 1917 – 192-yillardagi Rossiya fuqarolar urushida Oq armiyalarning magʻlubiyati, bu keksa oq liderlarni obroʻsi tushub ketishi va Italiyada fashizmning kuchayishi (1922-yildan beri hokimiyatda) koʻplab yosh rus muhojirlarining fashizmga muqobil sifatida qarashiga sabab boʻldi. Bu eng yaxshi kommunizm boʻlib shakllandi[11]:160. Oq muhojirlar orasida fashistik harakat butun dunyoda mavjud edi, ammo uning tarafdorlarining aksariyati Manchuriya va Qoʻshma Shtatlarda yashagan. 1900-yildan 1905-yilgacha Rossiya imperiyasi mintaqani bosib olganida bir qator ruslar Manchuriyaga joylashdilar va ularning soni Rossiya fuqarolar urushidagi Qizil Armiya gʻalabasidan keyin qochgan oqimdan oshdi.

Manchuriyadagi rus emigrantlari byurosining tashkil etilishi munosabati bilan Harbindagi ziyofat, 1934-yil dekabr oyi.

General-mayor Vladimir Dmitrievich Kozmin raisligida RFP tashkil etilishiga olib kelgan turli guruhlarning maxfiy konventsiyasi boʻlib oʻtdi. Konstantin Rodzaevskiy 1931-yil 26-mayda partiya markaziy qoʻmitasining bosh kotibi boʻlib, partiyaning amalda rahbari boʻldi. „Xudo, millat, mehnat“ shiorini qabul qilib, " Natsiya " („Xalq“) jurnalini nashr ettirgan partiya italyancha fashizmni ham tashqi, ham ichki qarshiliklar oldida bolsheviklar yetakchilarining qaltirab turgan pozitsiyasidan foydalanishga chaqirdi[6]. 1931 – 32-yillarda Yaponiyaning Manchuriyaga bostirib kirishi paytida Rossiya fashistik partiyasi Yaponiyani qoʻllab-quvvatlab, Kvantun armiyasi bilan 1945- yilgacha aloqalarni oʻrnatdi.

RFP (Rossiya fashistik partiyasi) Harbin stantsiyasida qora koʻylaklilar, 1934-yil, ularning rahbari Konstantin Rodzaevskiyning kelishini kutmoqda

Yaponiya bilan hamkorlik qilib, RFP 1932-yilda Xarbinda partiya maktabini tashkil etib, Manchukuodagi eng nufuzli muhojirlar guruhiga aylandi[6]: 162 . Rodzaevskiy shuningdek, Yaponiya imperatorlik armiyasiga, Kvantung armiyasidagi barcha etnik-rus maxsus kuchlari boʻlgan Asano otryadini tuzishda yordam beradi, ular Sibir va Rossiyaning Uzoq Sharqiga, Yaponiya bostirib kirgan vaqtida Sovet qoʻshinlariga qarshi sabotaj qilish uchun tashkil etilgan.

Partiya, shuningdek , Qoʻshma Shtatlardagi hamfikr guruhlar bilan, jumladan, surgun paytida Anastasiy Vonsyatskiy bilan yaqin aloqalarni rivojlantirdi[6]. 1934-yil 24-martda RFP va Vonsyatskiy tarafdorlari (ular ham "Umumrossiya fashistik tashkiloti" yorligʻidan foydalanganlar) Tokioda birlashishga rozi boʻlishdi, garchi ular keyinchalik Rodzaevskiyning koʻproq konservativ ruslarni joylashtirishga urinishlari, shuningdek, uning antisemitizmi tufayli toʻqnash kelishdi, buni Vonsyatskiy rad etdi[12]. 1932-yilda Konnektikutda nashr etilgan "Rossiya yahudiylari haqida" nomli risolada Vonsyatskiy shunday yozgan edi: „Yahudiylar orasida faqat qizil yahudiy bizning dushmanimiz. Tinch yashayotgan yahudiyga, uning xotiniga yoki bolalariga tegmang. Biz nasroniymiz. Biz begunohlarni qonini toʻkmaymiz, aybdorlarni yigʻlatmaymiz“[6]. Bundan farqli oʻlaroq, Rodzaevskiyning izdoshlari 1932-yildan beri nemis tilidan, rus tiliga turli xil völkisch traktatlarini tarjima qilishgan va Germaniya fashistlari (1933-yilda asos solingan) ochiqchasiga hayratda qolishgan.

Rodzaevskiyni juda bezovta qilgan Kvantung armiyasi Sovet Ittifoqi bilan urush qilib qolsa, Manchuriyadagi barcha rus muhojirlari Ataman Grigoriy Semyonov qoʻmondonligi ostiga oʻtishini majbur qilishdi. Bu Vonsyatskiy bilan keskinlikni keltirib chiqardi, u Semyonovni Rossiya fuqarolar urushida magʻlubiyatga uchragan qobiliyatsiz general va Manchuriyada uyushgan jinoyatchilikka aloqadorligi bilan mashhur boʻlgan nomaqbul xarakterga ega ekanligini taʼkidladi. 1934-yil 31-dekabrda eʼlon qilingan ochiq xatida Vonsyatskiy Rodzaevskiyni Semyonov bilan ishlashga rozi boʻlib, uning „burilishlari“ uchun qoraladi. Rodzaevskiy Kvantung armiyasi bilan ishlashga tayyorligini quyidagi asos bilan oqladi: „Yaponiya Rossiyaning parchalanishidan emas, balki Yaponiyaning doʻsti boʻlgan buyuk va qudratli Rossiyani yaratishdan manfaatdor boʻlmagan yagona davlatdir“. Vonsyatskiy „Rossiyani ozod qilish“ faqat ruslarning oʻzi tomonidan amalga oshirilishi mumkinligini taʼkidladi va xorijiy kuchlar bilan ishlashga qarshi chiqdi. Oxir-oqibat, RFP amerikaliklar bilan aloqani uzishdi va natijada 1935-yilda Vonsyatskiy Rossiyadan quvib chiqarildi. Qoʻshma Shtatlarda kichikroq harakatni tashkil qildi. U „Rossiya milliy inqilobiy partiyasi“ deb atalgan, bu partiya antikommunistik yoʻnalishda boʻlgan va ularning yagona maqsadi „Rossiyada haqiqiy demokratik hukumatni shakllantirish“ ekanligini daʼvo qilgan.

1940-yildan 1941-yil dekabrigacha Konstantin Rodzaevskiy va Anastasiy Vonsyatskiy hamkorlikni tikladilar, ammo Yaponiya-Amerika urushining boshlanishi buni toʻxtatdi.

Qoʻshma Shtatlar Yaponiya imperiyasiga qarshi urush eʼlon qilganda, RFPning Manchuriyadan tashqaridagi faoliyati asta-sekin tugaydi. Yaponlar Sovet-Yaponiya betaraflik paktiga (1941-yil 13-aprelda imzolangan) muvofiq guruhni chekladilar. 1941-yil oktyabr oyida yaponiyaliklar Tokioda Richard Sorge boshchiligidagi sovet josuslik guruhini fosh qilishdi, bu esa yaponlarda sovet josuslari hamma joyda ekanligidan boʻrttirilgan va paranoyak qoʻrquvga sabab boʻldi[4]: 318 . Kenpeytaylar 1943-yil boshida Rodzaevskiyning sovet agenti ekanligidan shubhalana boshladilar va 1943-yilning may oyida uni hibsga olishdi va 1943-yil iyun oyida ozodlikka chiqarishdan oldin Kenpeytay tomonidan soʻroqqa olib ketishdi[4]: 318–319 . 1943-yil iyul oyida Sovetlarning Yaponiyadagi elchisining Manchukuodagi rus muhojirlarining Sovet Ittifoqiga qarshi bayonotlari haqida shikoyatlaridan soʻng, yaponlar Nash Putni yopdilar[4]: 329 . 1943-yil oʻrtalariga kelib, Stalingrad va Kurskdagi Sovet gʻalabalaridan soʻng, yaponlar Germaniya Sovet Ittifoqini magʻlub etishini oddiy deb hisoblamadilar, shu bilan birga ularning oʻzlari amerikaliklar tomonidan bir qator magʻlubiyatga uchradilar, bu esa Tokioni xavotirga soldi. Sovet Ittifoqi bilan urushdan qochish uchun[4]: 329 . Tokio nuqtai nazaridan, 1943-yil oʻrtalarida Rossiya fashistik partiyasi Moskva bilan munosabatlarni keskinlashtiradigan mas’uliyatga aylandi – bu yaponlarning RFP ommaviy axborot vositalarini yopishiga olib keldi[4]: 329 . Guruh 1945-yil avgustida Sovet qoʻshinlarining Manchuriyaga bostirib kirishi natijasida Qizil Armiyaning Manchukuoga bostirib kirishi ortidan tugatildi. Rodzaevskiy Harbinda taslim boʻldi (1945-yil) va Moskvada qatl etildi (1946-yil 30-avgust)[6]: 172–173 .

Yana qarang

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Oberländer, Erwin (January 1966). "The All-Russian Fascist Party". Journal of Contemporary History 1 (1): 158–173. doi:10.1177/002200946600100110. 
  2. ↑ Oberländer, Erwin (January 1966). "The All-Russian Fascist Party". Journal of Contemporary History 1 (1): 158–173. doi:10.1177/002200946600100110. 
  3. ↑ Oberländer, Erwin (January 1966). "The All-Russian Fascist Party". Journal of Contemporary History 1 (1): 158–173. doi:10.1177/002200946600100110. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Stephan, John J.. The Russian Fascists: Tragedy and Farce in Exile, 1925-1945. New York: Harper & Row, 1978 — 56-bet. ISBN 0060140992. 
  5. ↑ Oberländer, Erwin (January 1966). "The All-Russian Fascist Party". Journal of Contemporary History 1 (1): 158–173. doi:10.1177/002200946600100110. 
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 Oberländer, Erwin (January 1966). "The All-Russian Fascist Party". Journal of Contemporary History 1 (1): 158–173. doi:10.1177/002200946600100110. 
  7. ↑ E. Oberländer, 'The All-Russian Fascist Party', Journal of Contemporary History, Vol. 1, No. 1. (1966), pp. 158–173
  8. ↑ The Russian Fascists: Tragedy and Farce in Exile, 1925-1945 by John J. Stephan
  9. ↑ Center. archive of the FSB of the Russian Federation. Investigation case N-18765 in relation to Semyonov GM, Rodzaevsky KV and others T. 10, ld 145-206.
  10. ↑ Anthem of the Russian Fascist Party „Flags up!“
  11. ↑ Oberländer, Erwin (January 1966). "The All-Russian Fascist Party". Journal of Contemporary History 1 (1): 158–173. doi:10.1177/002200946600100110. 
  12. ↑ Conversations in Exile: Russian Writers Abroad Glad: . Durham, N.C.: Duke University Press, 1993 — 7-bet. ISBN 0822312980. 

Havolalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Rossiya_fashistik_partiyasi&oldid=3906312" dan olindi