Sansyan

Sansyan (xitoycha 三弦 pinyin sānxián — uch torli) — anʼanaviy xitoy torli cholgʻu asbobi boʻlib, xitoy operasi va sychju anʼanaviy tszyannan ansamblida, shuningdek, dagushu hikoya qoʻshiqlarini (xitoycha: 大鼓书) va raqslarni (xit.) ijro etishda akkompanament sifatida foydalaniladi. Ikki xil: katta va kichik boʻladi^[1]^[2].

Boshqa nomi — syantszi^[1].

Tarix

Yaqin vaqtgacha, sansyan Xitoyda moʻgʻullar istilosidan keyin, XIV asrda paydo boʻlgan deb hisoblangan, ammo zamonaviy tadqiqotlar shuni koʻrsatadiki, sansyan Tan sulolasi davrlaridayoq (VII—X asrlarda) maʼlum boʻlgan^[2].

Sansyan tuzilishi jihatidan Oʻrta Osiyoning setar va tanbur kabi asboblariga oʻxshaydi, yapon syamisenining kelib chiqishi esa toʻgʻridan-toʻgʻri sansyandan boshlanadi (bu yerda, shuningdek, ryukyusk sansini ham oraliq bosqichga aylangan)^[2].

Pekin operasining toʻrtta asosiy musiqa asboblaridan biri Sansyan deb ataladi (qolgan uchtasi tszinxu, tszinerxu va yuetsin)^[3]. Pekin operasi orkestrida chertib chalinadigan asboblardan sansyan va yuetsindan tashqari pipa ham boʻlishi mumkin.

Tavsif

Katta sansyan Xitoyning shimolida koʻproq uchraydi, uning uzunligi 120 santimetrga yetadi, markaziy-sharqiy Xitoyda uzunligi taxminan 95 santimetrga yetadigan kichik sansyan keng tarqalgan, mamlakat janubida esa undan ham qisqaroq boʻlishi mumkin — 80 santimetrdan^[2].

Dumaloqlangan toʻrtburchak deka old va orqa qismidan ilon terisi bilan qoplangan. Qoziqlar ushlagichi orqaga egilgan va kuyi yoʻq, asbobning boʻyinchasi uzun^[1] Sansyanning uchta choʻzilgan qoziqlari bor^[2].

Anʼanaga koʻra, uchta tor ipakdan qilingan; hozirda odatda neylon bilan oʻralgan poʻlatdan qilinadi^[2].

Oʻyin davomida sansyan qiya ushlanadi, deka musiqachining oʻng soniga tayanib turadi, unda tirnoq yoki kichik mediator bilan oʻynaladi^[2].

Manbalar

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 „Sanxian“ (en). Encyclopædia Britannica. Qaraldi: 2016-yil 24-may.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 Alan R. Thrasher. „Sanxian“ (en). Grove Music Online. Qaraldi: 2016-yil 24-may.
↑ Laikwan Pang, Paul Clark, Tsan-Huang Tsai. Listening to China’s Cultural Revolution: Music, Politics, and Cultural Continuities. Springer, 2016 — 22-bet. ISBN 9781137463579.

[britannica-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 „Sanxian“ (en). Encyclopædia Britannica. Qaraldi: 2016-yil 24-may.

[GMO-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 Alan R. Thrasher. „Sanxian“ (en). Grove Music Online. Qaraldi: 2016-yil 24-may.

[3] Laikwan Pang, Paul Clark, Tsan-Huang Tsai. Listening to China’s Cultural Revolution: Music, Politics, and Cultural Continuities. Springer, 2016 — 22-bet. ISBN 9781137463579.

[1]

[2]

[3]