Kontent qismiga oʻtish

Saniha Sulton

Vikipediya, erkin ensiklopediya
(Seniha Sultondan yoʻnaltirildi)
Saniha Sulton

Saniha Sulton (usmonli turkcha: سنیحه سلطان; turkcha: Seniha Sultan; 1851-yil 5-dekabr — 1931-yil 15-sentyabr) — Usmonli malikasi, Sulton Abdulmajid I va Nalandil Xonimning qizi. U sultonlar Murod V, Abdulhamid II, Mehmed V va Mehmed VI ning oʻgay singlisi edi.

Yoshligi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Saniha Sulton 1851-yil 5-dekabrda Chirogʻon saroyida tugʻilgan.[1][2][3] Otasi Sulton Abdulmajid I, onasi Nalandil Xonim edi.[4] U otasining o‘n yettinchi qizi va onasining to‘ng‘ich farzandi edi. Uning oʻzidan bir yosh kichik ukasi Shahzoda Mehmed Abdussamed[1] va undan uch yosh kichik singlisi Shahim Sulton ham bor edi.[1] Uning esa bolaligida vafot etgan edi.[3]

Nikohi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1876-yilda uning ukasi Sulton Abdulhamid II uni oʻzidan ikki yosh kichik va kelajagi umidli [3]Buyuk Admiral Damat Gurji Halil Rifat Poshoning oʻgʻli Asaf Mahmud Jaloleddin Poshoga[4][3] unashtirdi.[1] Uni toʻyiga oʻgay opa-singillari Behije Sulton, Mediha Sulton va Noil Sulton bilan birga tayyorlagan.[5] Nikoh shartnomasi 1876-yil 5-dekabrda Yulduz saroyida tuzilgan. Biroq to‘y uning katta singlisi Behije Sultonning o‘limi tufayli kechiktirildi. Nihoyat, 1877-yil 10-fevralda toʻy boʻlib oʻtdi.[2] 1878-yilda u birinchi oʻgʻli Sultonzoda Sabahaddin Beyni, bir yildan soʻng esa ikkinchi oʻgʻli Sultonzoda Ahmad Lutfulloh Beyni dunyoga keltirdi.[4][3]

Saniha nomaʼlum sabablarga koʻra Abdulhamidga yaxshi munosabatda emasdi[4] va shuning uchun 1878-yilda u va uning eri, aka-ukalari, jumladan, akalari Shahzoda Ahmad Kamoliddin, Shahzoda Salim Sulaymon va singlisi Malika Fatma edi. Murodni taxtga qaytarish maqsadida Ali Suavi voqeasiga aralashgan.[4] 1898-yil oktabr oyida[6] u nemis imperatori Avgusta Viktoriya bilan Yulduz saroyining haramida uchrashdi, u eri imperator Vilgelm II bilan Istanbulga ikkinchi marta tashrif buyurdi.[4]

Seniha Sultonning turmush o‘rtog‘i ukasi Abdulhamidning boshqaruvini qattiq tanqid qilar, hech qachon gapirishga fursat qoldirmasdi. Oxir-oqibat, dushmanlar oldiga borish va josuslik qilishdan charchagan edi, shuning uchun 1899-yilda u ikkala oʻgʻlini olib, Yevropaga qochib ketdi, u yerda toʻrt yildan keyin Belgiyada vafot etdi va Parijda dafn qilindi. Uning oʻgʻillari Istanbulga faqat 1908-yilda, ikkinchi konstitutsiya eʼlon qilingandan keyin qaytishga muvaffaq boʻldi.[3] Shuning uchun u saroydagilarga unchalik yoqmas edi.[4]

Surgun va oʻlim

[tahrir | manbasini tahrirlash]

1924-yil mart oyida imperator oilasining surgunida Saniha yetmish uch yoshli ayol va Usmonli malikalarining eng keksasi edi. Ammo uning hech qanday puli yo‘q edi, o‘g‘illari esa o‘z ishlari bilan band bo‘lib, unga g‘amxo‘rlik qila olmas edi, shuning uchun u yolg‘iz surgunga jo‘nadi.[3] San-Remoga yashash uchun borgan uning oʻgay ukasi, taxtdan agʻdarilgan Sulton Mehmed unga oʻz uyi — Villa Magnoliadan boshpana berdi va u yerda 1926-yilda vafotigacha yashadi. Mehmedning oʻlimidan soʻng, u hatto uyni ijaraga olishga ham puli yoʻq edi va shuning uchun Jimiez, Nice jamoat bogʻlarida tunab qolardi. Kenja o‘g‘li Lutfulla onasining turmush tarzini bilib, Nitsaga keldi va onasini Abdulmajid II ning villasiga olib bordi va u unga chordoqdan xona berdi. U esa umrining oxirigacha baxtsiz yashagan.[3]

Saniha Sulton 1931-yil 15-sentabrda Abdulmejidning tirik qolgan so‘nggi farzandi[3] Fransiyaning Nitsa shahrida yetmish to‘qqiz yoshida Villa Jarabajelda vafot etdi va Damashqdagi Sulaymoniya takyasining qabristoniga dafn qilindi.[4][2][3]

Shaxsiyati haqida

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Saniha siyosatchi va koʻp jihatdan oʻz davridan oldinda turuvchi ayol sifatida tasvirlangan.[7]

U tantanali marosimlarda boshiga eng qimmatbaho tojlar taqib yurar va eng zoʻr matodan liboslar kiyib yurardi, shuningdek, orqasidan Yevropa modasiga mos uzun etakli koʻylaklar kiyardi. Xullas, u juda gʻururli edi. Koʻpincha oʻgay opasi Mediha Sulton kabi kulib yuborar, tez va baland ovozda gapirardi. Bu ikki opa-singil ukalari Abdulhamid bilan suhbatlashib oʻtirganlarida, ikkalasi ham kulib, uni koʻngilini olishga harakat qilishar va xuddi bir-birlari bilan raqobatlashgandek tabassum qilishardi.[4]

Saniha Sultonning saroyida diniy musiqa ijrochilari bo‘lgani maʼlum.[8]

Neslishoh Sultonning aytishicha, u doim qora libosda yurar, ozg‘in, aslida juda ham oriq edi va jiyani Sabiha Sulton xolasining ayanchli ahvolda yashayotganidan xafa bo‘lar va har gal uni yo‘qlaganida uning qoʻlini o‘pardi va unga katta hurmat koʻrsatar edi.[3]

Faxriy unvonlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]

 

  • Usmon xonadoni ordeni
  • Javohirli Medjidiy ordeni
  • 1-darajali xayriya ordeni
  • Oltin rangdagi Liakat medali[9]

Farzandlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ismi Tugʻilishi Oʻlimi Izohlar
Sultonzoda Sabahaddin Bey 1877-yil 13-fevral 1948-yil 30-iyun Oʻrtakoʻy saroyida tugʻilgan, Tabinak Hanim (1898 —1961 yil 14-avgust) uylandi va ajrashdi. Keyinchalik Fethiyye Hanim (1899—1986) ismli qiz farzandli boʻldi,[10] Shvetsariyaning Jeneva shahrida vafot etgan.
Sultonzoda Ahmad Lutfulla Bey 1880-yil 1973-yil Oʻrtakoʻy saroyida tugʻilgan, turmush qurib, soʻng ajrashdi, birinchi cherkes Kamran Xonimga, ikkinchi 1909-yilda yunon ayoliga uylandi,[10] Nadi Bey ismli yagona oʻgʻli bor edi,[10] Fransiyaning Nitssa shahrida vafot etgan.

Ommaviy madaniyatda

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shajarasi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
8. Abdulhamid I
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
4. Mahmud II
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
9. Naqshidil Sulton
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2. Abdulmajid I
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
5. Bezmialem Sulton
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1. Saniha Sulton
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3. Nalandil Hanım
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Uluçay 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Sakaoğlu 2008.
  3. ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 Bardakçı 2017.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 4,8 Brookes 2010.
  5. ↑ Kahya, Özge. Sultan Abdülmecid'in kızı Mediha Sultan'ın hayatı (1856-1928), 2012 — 53-bet. 
  6. ↑ Hidden, Alexander W.. The Ottoman Dynasty: A History of the Sultans of Turkey from the Earliest Authentic Record to the Present Time, with Notes on the Manners and Customs of the People. N. W. Hidden, 1912 — 417-bet. 
  7. ↑ Taglia, Stefano. Intellectuals and Reform in the Ottoman Empire: The Young Turks on the Challenges of Modernity. Routledge, April 24, 2015 — 80-bet. ISBN 978-1-317-57863-5. 
  8. ↑ Fanny Davis. The Ottoman Lady: A Social History from 1718 to 1918. Greenwood Publishing Group, 1986 — 157–8-bet. ISBN 978-0-313-24811-5. 
  9. ↑ Yılmaz Öztuna. Başlangıcından zamanımıza kadar büyük Türkiye tarihi: Türkiye'nin siyasî, medenî, kültür, teşkilât ve san'at tarihi. Ötüken Yayınevi, 1978 — 165-bet. 
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Ekinci. „SULTAN HAMİD'İN HAYIRSIZ AKRABALARI - MAHMUD PAŞA VE PRENS SABAHADDİN“ (tr). ekrembugraekinci.com. Qaraldi: 2021-yil 7-aprel.
  11. ↑ Payitaht: Abdülhamid (TV Series 2017– ), qaraldi: 2020-01-03

Kitobiy manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Bardakçı, Murat. Neslishah: The Last Ottoman Princess. Oxford University Press, 2017. ISBN 978-9-774-16837-6. 
  • Brookes, Douglas Scott. The Concubine, the Princess, and the Teacher: Voices from the Ottoman Harem. University of Texas Press, 2010. ISBN 978-0-292-78335-5. 
  • Sakaoğlu, Necdet. Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayıncılık, 2008. ISBN 978-9-753-29623-6. 
  • Uluçay, Mustafa Çağatay. Padişahların kadınları ve kızları. Ankara, Ötüken, 2011. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Saniha_Sulton&oldid=3759578" dan olindi