Serge
 | Bu maqolaga boshqa birorta sahifadan
ishorat yoʻq. (May 2024) |
Serge (buryatcha: сэргэ; soʻzma-soʻz 'tether aloqasi') — buryatlar va yakutlar orasida qoʻllaniladigan bogʻlovchi ustun, mulk belgisi va marosim ustuni[1].
Mulk belgisi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Serge oʻrganilinayotgan joyning egasi borligini bildirish uchun qoʻyiladi. Masalan, uyning kiraverishida yoki darvozasi oldida serge oʻrnatilgan boʻlsa, bu yerda bir oila yashashini anglatadi. Anʼanaga koʻra, sergeni yoʻq qilish mumkin emas, yaroqsiz holga kelganda yoki olib tashlanganda boʻlaklarga boʻlib yuboriladi.
Diniy foydalanilishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Serge otga sigʻinish bilan bogʻliq belgi hisoblanadi, chunki mezbonlar ham, mehmonlar ham otlarini unga bogʻlashadi. Bu, shuningdek, uch dunyoni birlashtirgan dunyo daraxtining ramzi hamdir: ustunda uchta gorizontal oʻyiq shakllar mavjud. Tepa qismi yuqori dunyoning samoviy aholisi otlarini bogʻlashi uchun, oʻrtasi esa oddiy odamlar otlari uchun, pastki qismidagisi yer osti dunyosining otlari uchun moʻljallangan.
Shamanning tashabbusi bilan qayin daraxtlaridan (toʻlaligicha ildizlari bilan qazib olinadigan) uchta serge tayyorlangan. Biriga lentalar bogʻlangan, lentalarning ranglari shamanning qora yoki sariq shaman boʻlishini yoki yaxshilik va yomonlikka xizmat qilishini koʻrsatadi. Boshqa biriga qurbonlik sifatida qoʻngʻiroq va ot bogʻlangan. Uchinchisining yuqori qismiga esa yangi shaman chiqqan[2]. Qora shamanlar orasida bu marosim shanar deb ataladi; sariq shamanlar uchun, shandru (yoki altan serge, „oltin bogʻliqlik“) nomi bilan mashhur[3].
Shamanlarning qabristonlarida xudolar va ruhlarni birlashtirish uchun juda baland serge qoʻyilgan. Bu qabristonlarga tosh obelisk (kiyik toshlari) koʻrinishidagi serge ham oʻrnatilgan. Ushbu toshlarning eng mashhuri Buryat qishlogʻidagi Gusinoye Ozero Tamchinskiy datsanida joylashgan Altan Serge („oltin xoda“) hisoblanadi.
Bugungi kunda
[tahrir | manbasini tahrirlash]2007-yil sentyabr oyida Moskva Kolomenskoye muzey-qoʻriqxonasida Yakutiyaning Rossiya davlati tasarrufiga oʻtishining 375 yilligi sharafiga serge koʻrinishidagi belgi oʻrnatilgan.
2009-yil oktyabr oyida Fransiyada yakut diasporasi Shampan vodiysida serge oʻrnatgan.
2019-yilda Litva xalq hayoti muzeyida litvaliklarning Arktikaga deportatsiyasi xotirasiga atab serge oʻrnatilgan.
Galereya
[tahrir | manbasini tahrirlash]-
-
![Buryatiyaning Monostoy [ru] togʻ dovonidagi Gesera lagerida oʻrnatilgan Sergelar](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/%D0%A1%D1%82%D0%BE%D1%8F%D0%BD%D0%BA%D0%B0_%D0%93%D1%8D%D1%81%D1%8D%D1%80%D0%B0._%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%B0%D0%BB_%D0%A3%D0%B1%D0%B8%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B9..JPG/180px-%D0%A1%D1%82%D0%BE%D1%8F%D0%BD%D0%BA%D0%B0_%D0%93%D1%8D%D1%81%D1%8D%D1%80%D0%B0._%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%B0%D0%BB_%D0%A3%D0%B1%D0%B8%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B9..JPG)
-
-
-
-
Gualala, Kaliforniyadagi Gualala sanʼat markaziga tegishli serge
![Buryatiyaning Monostoy [ru] togʻ dovonidagi Gesera lagerida oʻrnatilgan Sergelar](/wiki/Fayl:%D0%A1%D1%82%D0%BE%D1%8F%D0%BD%D0%BA%D0%B0_%D0%93%D1%8D%D1%81%D1%8D%D1%80%D0%B0._%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%B0%D0%BB_%D0%A3%D0%B1%D0%B8%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B9..JPG)
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Гончаров. „Памятник Якутии“. www.unmonument.ru.
- ↑ Mikhailovskii, V. M.; Wardrop, Oliver (1895). „Shamanism in Siberia and European Russia, Being the Second Part of 'Shamanstvo'“. The Journal of the Anthropological Institute of Great Britain and Ireland. 24-jild. 62–100-bet. doi:10.2307/2842483. JSTOR 2842483.
- ↑ Relic, Ratka. The Esoteric Symbolism of Shamanic Trance and Altered States Phenomena. Cambridge Scholars Publishing, 2020 — 54-bet. ISBN 9781527553910.