Shein yodgorligi
Shein yodgorligi — bu rus davlat va harbiy arbobi, yaqin boyar (1695-yildan), birinchi rus generalissimusi (1696-yil) Aleksey Semenovich Sheinning Rostov viloyati, Azov shahridagi haykaltaroshlik qiyofasi. Aleksey Shein Qrim yurishlarida qatnashdi va podshoh buyrugʻi bilan oʻqotarlar qoʻzgʻolonini bostirdi. Azov uchun janglarda qoʻmondon eng yuqori harbiy unvonga ega boʻldi. Yodgorlik 2009-yil 12-iyunda ochilgan. Loyiha mualliflari — Rossiyada xizmat koʻrsatgan rassom M. A. Lushnikov; Rossiyada xizmat koʻrsatgan rassom, Rossiya Badiiy akademiyasining muxbir aʼzosi V. P. Mokrousov boʻldilar.
Joylashgan manzil: Azov shahrining tarixiy markazi, Moskovskaya koʻchadagi 23-uy yaqinida.
Yodgorlik[tahrir | manbasini tahrirlash]
2009-yil 12-iyunda Rostov viloyatining Azov shahrida birinchi rus generalissimusi, Buyuk Pyotrning quroldoshi, boyar Aleksey Semenovich Shein (1652 — 1700-yillar) haykali ochildi. Harbiy arbobning bronza figurasi muzey qarshisidagi Azovning tarixiy markazidagi poydevorga oʻrnatildi. A.Sheyn bir qoʻlida qilich, bir oyogʻi qalʼa toshida turgan holda tasvirlangan. Poydevorli yodgorlikning balandligi 5 metrga yaqin.
Pyotrning Azov yodgorligi, Azov qal’asi va oʻlkashunoslik muzeyi bilan birgalikda u Azov va Rossiya davlati yilnomasi sahifalarini eslatuvchi tarixiy majmuani tashkil qiladi. Yodgorlikdagi yozuv quyidagicha: Aleksey Semenovich Shein, birinchi rus generalissimusi (1652-1700).
Bronza figurasi Azovning tarixiy markazidagi Kovalev uyi va Savdo qatorlarining 2-binosi oʻrtasida oʻrnatilgan.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
1695 va 1696-yillarda Pyotr I Azov yurishlarini — Usmonli imperiyasiga qarshi rus harbiy yurishlarini boshlagan. 1696-yildagi Azov yurishida A. S. Shein rus qoʻshinlarini boshqargan.
Janglar natijasida Azov garnizoni va Donning shimoliy qanotining kirish qismida joylashgan Lyutix qal’asi rus qoʻshinlariga taslim boʻldi. Askarboshi Shein ikkinchi Azov yurishidagi xizmatlari uchun birinchi rus generalissimusi unvoniga ega boʻldi.
Azovning qoʻlga olinishi XVII-asrda Usmonli imperiyasi bilan urushlarda Rossiya uchun birinchi yirik gʻalaba edi. Ruslarning bu katta strategik muvaffaqiyati 1700-yilda Konstantinopol shartnomasi bilan taʼminlandi. Azov Turkiyaning imperiya intilishlarining shimoliy-sharqiy tayanchi boʻlishni toʻxtatdi, Rossiyaning janubidagi Azov dengiziga kirish ochiq boʻldi. Yurishlar natijasida Rossiya Azovga qoʻshni hudud va yangi qurilgan qal’alari (Taganrog, Pavlovsk, Mius) bilan erishdi va Qrim xoniga yillik oʻlpon toʻlashni toʻxtatdi.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Генералиссимус Шеин вернулся в Азов (памятник Шеину) //Азовская неделя. – 2009. - №24 (18 июня). – С.1