Tamara Ashiximina

Tamara Yakovlevna Ashiximina
Tavalludi	1945-yil 25-may RSFSR, SSSR, Kirov
Fuqaroligi	SSSR Rossiya
Kasbi	kimyogar
Mukofotlari

Tamara Yakovlevna Ashixmina (1945-yil 25-may, Kirov viloyati, Ryabi qishlogʻi) — sovet va rus kimyogari, ekolog, kimyo fanlari nomzodi (1975-yil), texnika fanlari doktori (2003-yil), Vyatka davlat universiteti professori, Kirov shahrining faxriy fuqarosi.

Hayoti

Tamara Ashiximina 1945-yil 25-mayda Ryabi qishlog‘ida (hozirgi Kirov viloyatining Kumyon tumani) kolxoz raisi Yakov Matveevich Ashishmin va uning rafiqasi Mariya Vladimirovna oilasida tavallud topgan. 1948-yilda oila Kirov viloyatining Bogorodsk tumaniga ko‘chib o‘tgan. 1963-yildan 1968-yilgacha V. I. Lenin nomidagi Kirov davlat pedagogika instituti (KGPI) tabiiy geografiya fakultetida tahsil olgan, o‘qishni tugatgandan so‘ng 1971-yilgacha ushbu universitetning VLKSM qo‘mitasi kotibi bo‘lib faoliyat olib borgan. 1971-1972-yillarda kimyo kafedrasi assistenti lavozimiga o‘tgan. 1973-yilda K. D. Ushinskiy nomidagi Yaroslavl pedagogika institutiga kunduzgi aspiranturaga o‘qishga kirgan. 1975-yilda „Lantanoidlar perxloratlari, kadmiy va kobalt, karbamid va tiokarbamiddan iborat suvli tizimlarda geterogen muvozanatlarning fizik-kimyoviy tadqiqoti va qattiq fazalarning tavsifi“ mavzusida nomzodlik dissertatsiyasini muddatidan oldin himoya qilgan. 1976-yilda Kirovga qaytib kelgan, 1984-yilgacha KGPIda katta o‘qituvchi, keyin dotsent va kimyo kafedrasi mudiri bo‘lib faoliyat koʻrsatgan. 1984-yilda partiya ishiga o‘tgan: KPSS Kirov shahar qo‘mitasining ikkinchi kotibi (1984-1987-yillar), xalq deputatlari Kirov shahar va viloyat Sovetlari (1984—1990-yillar) deputati etib saylangan. 1987-1990-yillarda KPSS Kirov viloyat qo‘mitasining ikkinchi kotibi, targ‘ibot va tashviqot bo‘limi boshlig‘i lavozimlarida ham oʻz faoliyatini olib borgan.

1990-yildan hozirgi kungacha V. I. Lenin nomidagi Kirov davlat pedagogika institutida (keyinchalik VyatDU) katta o‘qituvchi, dotsent, professor, kafedra mudiri lavozimlarida faoliyat yuritgan. 1989-yildan hozirgi kungacha Rossiya rahm-shafqat va salomatlik jamg‘armasining Kirov bo‘limi prezidenti, 1991-yildan KGPI biomonitoring ilmiy-tadqiqot laboratoriyasi mudiri lavozimlarida oʻz faoliyatini olib borgan. 2002-yildan beri laboratoriya Rossiya Fanlar akademiyasi Urologiya ilmiy-tadqiqot markazi Komi biologiya instituti va VyatDU bilan hamkorlikda ishlagan. 2007-yildan OAK va Scopus tomonidan retsenziyalangan jurnallar ro‘yxatiga kiritilgan „Nazariy va amaliy ekologiya“ ijtimoiy-ilmiy jurnalining bosh muharriri boʻlgan. 2003-yilda „Kimyoviy qurollarni saqlash va yo‘q qilish obyektlarining kompleks ekologik monitoringi: nazariya, uslub, amaliyot“ mavzusida texnika fanlari doktori ilmiy darajasini olish uchun dissertatsiyani himoya qilgan.

Ilmiy yutuqlari

U uchlamchi va to‘rtlamchi sistemalardagi geterogen muvozanatlarning fizik-kimyoviy tahlili bilan shug‘ullangan. Kadmiy tiokarbamid kompleksi asosida kadmirlash elektroliti tarkibi ishlab chiqilgan va amaliyotga joriy etilgan. Kirov viloyati ta’lim muassasalarida maktab ekologik monitoringi tizimini ishlab chiqqan va joriy qilgan („Rossiya aholisining ekologik ta’limi“, „Kirov viloyati aholisining ekologik madaniyati“ maqsadli viloyat dasturi) . Ushbu loyiha doirasida o‘qituvchilar, o‘quvchilar va talabalar uchun „Maktab ekologik monitoringi“ (2001-yil), „Ekologik monitoring“ (2006, 2008, 2016) qo‘llanmalari nashr etilgan. Kimyoviy qurollarni saqlash va yo‘q qilish obyektlarining kompleks ekologik monitoringi T. Ashiximina tomonidan ishlab chiqilgan tizim asosida Kirov viloyatining Orichev tumanida kimyoviy qurol zaxiralarini yo‘q qilish amalga oshirilgan.

U Rossiya fundamental tadqiqotlar jamgʻarmasi tomonidan qoʻllab-quvvatlangan ilmiy loyihalarga rahbarlik qilgan Ulardan ayrimlari quyidagilar: „Kechki perm-mezozoy davrlarida Sharqiy Yevropa platformasining sharqiy chekkasining tektonik-magmatik faollashuvining o‘zgarishi“, „Texnogen hududlarning o‘rmon tuproqlari suv o‘tlari va zamburug‘ biomassasining akkumulyatori sifatida va uning pollyutantlarni detoksikatsiyasidagi roli“ va „Rossiya tekisligining sharqidagi relikt qarag‘aylarning evolyutsiya bosqichlari va hozirgi holati“. U „Tabiiy va texnogen tizimlarning ekomonitoriyasi“ ilmiy maktabining ilmiy rahbari boʻlib, uch marta Rossiya Federatsiyasi Prezidentining grantiga sazovor boʻlgan. 600 dan ortiq ilmiy nashrlar muallifi. U „Butlerov xabarlari“ va „Rossiya Fanlar akademiyasi Ural bo‘limi Komi ilmiy markazi Biologiya instituti axborotnomasi“ jurnallari tahririyat hay’ati a’zosi boʻlgan.

Mukofotlari

• Yubiley medali „Jasoratli mehnat uchun. V.I.Lenin tavalludining 100 yilligi munosabati bilan“(1970-yil)
• „1980-yilgi sotsialistik musobaqa g‘olibi“ nishoni (1981-yil)
• „Mehnat faxriysi“ medali (1987-yil)
• Polsha-Rossiya doʻstlik jamiyatining oltin nishoni (1988-yil)
• Rossiya Qizil Xoch Jamiyati Prezidiumining Z. P. Solovyov nomidagi koʻkrak nishoni (1998-yil)
• „Rossiya Federatsiyasi oliy maktabining xizmat koʻrsatgan xodimi“ faxriy unvoni (2000-yil)
• „Vyatka davlat gumanitar universitetining xizmat koʻrsatgan xodimi“ faxriy unvoni (2004-yil)
• Kirov nomidagi „Shaharga xizmatlari uchun“ faxriy nishoni (2007-yil)
• „Rossiya Federatsiyasida xizmat koʻrsatgan oliy kasbiy taʼlim xodimi“ koʻkrak nishoni (2008-yil)
• „Kimyoviy qurolsizlanish sohasida hamdoʻstlik uchun“ medali (2008-yil)
• Rossiya Kosmonavtika Federatsiyasining K. E. Siolkovskiy medali (2013-yil)
• V. I. Vernadskiy nomidagi nodavlat ekologik jamg‘armasining „V. I. Vernadskiy tavalludining 150 yilligi“ medali (2013-yil)
• „Kirov shahrining faxriy fuqarosi“ unvoni (2014-yil)
• „Kirov viloyatidagi xizmatlari uchun“ faxriy nishoni (2015-yil)