Tarjima agentligi

Tarjima byurosi (TB) bu til tarjimalari bilan shugʻullanuvchi xizmat koʻrsatish sohasidir . Postindustrial jamiyatda TB ni yaratishdan maqsad isteʼmolchilarning keng doirasiga tarjima xizmatlarini taqdim etish va chet tillarida soʻzlashuvchi odamlarning saʼy-harakatlarini va tarjima sanʼatini birgalikda birlashtirish orqali daromad olishdir. Bunday korxonani yaratish jarayonida nafaqat chet tillari va ona tilini yaxshi hamda mukammal bilish, balki maʼlum bir tilda ifodalangan shaxsning fikrini ushbu tilda soʻzlashmaydigan insonlarga aniq va toʻgʻri yetkazish qobiliyati ham katta ahamiyatga ega. Bundan tashqari, manba matnning hissiy boʻyoqlarini etkazib bera olish ham muhimdir.

Tarjima agentliklari tomonidan taqdim etiladigan eng keng tarqalgan xizmatlarga quyidagilarni keltirish mumkin:

• yozma tarjima
  • hujjatlar tarjimasi
  • Texnik tarjima ;
  • Yuridik tarjima ;
  • Badiiy tarjima :
  • Adabiy qism sifatida ekviritmik tarjima ;
  • Mahalliylashtirish ;
• mahalliylashtirish
• AutoCAD chizmalarini tarjima qilish
• ilmiy va ilmiy-texnikaviy, tibbiy hujjatlar, maʼlumotnomalar va xulosalar tarjimasi.
• huquqiy rasmiylashtirishlar bilan bogʻliq qoʻshimcha xizmatlar, bundan shuni tushunish kerakki, tarjima agentligi quyida sanab oʻtilgan jarayonlarni bajarishga vakolatli emas, ammo u vositachi sifatida harakat qilishi mumkin.
  • vakolatli organlar tomonidan apostil qoʻyish
  • konsullik qonuniylashtirish
    • hujjatni Adliya vazirligida yoki boshqa vakolatli organlarda qonuniylashtirish
    • Rossiya Federatsiyasi Tashqi ishlar vazirligining Konsullik boshqarmasida qonuniylashtirish
  • tarjimon imzosining haqiqiyligini notarius tomonidan tasdiqlash
• turli xil ogʻzaki tarjima turlari
  • Sinxron tarjima
  • ketma-ket tarjima
  • shivirlab
  • gid-tarjimonning ishi
• video va audio materiallarni tarjima qilish
• maslahat tarjimasi
• sud majlislarida tarjima qilish

Qoidaga muvofiq, yuqoridagi faoliyatlarning barchasi maʼlum darajada har qanday tarjima byurosida mavjud. Biroq, har bir byuroda asosiy faoliyat ham mavjud. Tarjimonlik byurosining ixtisoslashuvi geografik joylashuvi, mutaxassislarning mavjudligi va boshqalarga nuanslarga (sezilar-sezilmas farqlarga) bogʻliq. Baʼzi byurolar faqat yozma tarjimalarga ixtisoslashgan boʻlsa, boshqalari tarjimonlarga ixtisoslashgan, uchinchisi esa hamma soxasida biroz faoliyat olib boradi. Ammo amaliyot shuni koʻrsatadiki, tarjimonlik agentligiga murojaat qilish qanchalik kam boʻlsa, ularning asosiy faoliyati shunchalik professional va yaxshi boʻladi.

Tarjima agentliklarining qisqacha tarixi

Tarjima agentligi sifatida baʼzi maʼlumotlarga ega boʻlgan birinchi tarjima agentligi milodiy 646-yilda Xitoyda Xuanzang ismli rohib tomonidan tashkil etilgan boʻlib, bu haqida uning tarjimai holida bevosita koʻrsatilgan. Keyingisi sifatida 1863-yilda Misrda TBni yaratgan Rifaa at-Taxtaviy deb hisoblash mumkin.  Bundan tashqari 1833-yilda yosh Mehmed Emin Ali Posho ishlagan tarjima agentligi haqida ham eslatmalar mavjud.

Maʼlum darajada, TB quyidagilarga bogʻliq boʻlishi mumkin:

• Milodiy 401-yil Kumarajiva 800 nafar talaba yordamida 35 ta buddist matnni, jumladan Mahayananing asosiy yodgorliklari — „Jingang (bojo) jing“ ni xitoy tiliga tarjima qildi;
• Armanistondagi Targmanchats monastiri, shuningdek, Muqaddas Tarjimonlar monastiri sifatida ham tanilgan boʻlib, u yerda milodiy 411-yilda Injil suriya tilidan arman tiliga tarjima qilingan.

Rus tarixining dastlabki davrlarida tarjima byurosining bir turi haqida ham afsonalar mavjud: Bir inson Elchi buyrugʻiga koʻra G. Kotoshixin soʻzlarida: Baʼzan Moskvadagi tarjimonlar qoʻshni davlatlardan har xil narsalar kelganda, kun boʻyi ishlaydi; shuningdek, eski maktublar va sinov uchun kitoblar ularga tarjima qilishlarini aytadilar, kim bunday tarjimaga kirishimli boʻlsa, ularga maosh beriladi, lekin ular buyurtmani oʻtirib tarjima qilishadi va ularga eng katta narsalarni hovlilarda tarjima qilishga ruxsat berilmaydi, chunki ular yongʻin vaqtidan va boshqa sabablarga koʻra har xil zararlardan qoʻrqishadi. "

SSSR va Rossiyadagi tarjima agentligi

1917-yil oktyabr oyida tabiiy sabablarga koʻra tarjima agentligining yangi tarixi boshlanadi. Bu davrda TBlar tashqi ishlar xalq komissarligi yoki Ishchi-dehqon Qizil Armiyasi kabi muhim tashkilotlari ostida saqlanib qolgan degan fikr mavjud. SSSRdagi birinchi tarjima byurolaridan biri V. S. Stolbov ishlagan Bosh shtabda edi.

Keyinchalik tarjimonlik byurolari oʻzlarini boshqa tashkilotlar qoshida tashkil qila boshladilar. Qisman ABDEM tashkilotini tarjima byurosiga kiritishimiz mumkin. 1931-yildan boshlab tarjima byurosi SSSRdagi xorijiy ishchilar nashriyoti uyushmasi tarkibiga kirdi. 1960-yilda Rossiya Fan va innovatsiyalar boʻyicha federal agentligining ilmiy-texnik adabiyotlar va hujjatlarni tarjima qilish boʻyicha Butunrossiya tarjima markazi tashkil etildi.

1985-yildan boshlab sekin-asta asosiy vazifasi foyda olish boʻlgan yangi turdagi tarjima agentliklari yaratila boshlandi. SSSR parchalanib ketganidan soʻng va keyingi oʻn yilliklar jadal globallashuvi davomida boshqa barcha xorijiy tillar ulushining kamayishi hisobiga ishchi tillar orasida ingliz tilidan tarjimada siljish yuz berdi. 2000-yildan boshlab ingliz tili oʻz oʻrnini xitoy tiliga boʻshata boshlaydi. Xitoyda sanoat rivojlanmoqda edi. Xitoy uskunalari keltirila boshlandi va ularni xitoyliklarning oʻzlari oʻrnatadilar. Texnik tarjimonlarga boʻlgan ehtiyoj, koʻrsatmalar va chizmalarni tarjima qilish zarurati sezilarli darajada oshdi.

2010-yil aprel holatiga muvofiq, Rossiyada tillar tarjimasi bozorini segmentlangan va tashkil etilgan deb atash qiyin. Bunga sabab muhim bozor ulushiga ega boʻlgan byurolar hamda tarjima byurolarining aniq ixtisoslashuvi mavjud emasligidir. Shu bilan birga, birgina Moskvadagi turli maʼlumotnomalarda koʻra 400 ga yaqin tarjima byurolari roʻyxatdan oʻtganligi qayd etilgan. Shulardan Yandex — 375 ta, Google — 386 ta, YellowPages — 457 ta. Toʻliq ishlaydigan xodimlarning soni bilvosita Federal Davlat statistika xizmati maʼlumotlaridan aniqlanishi mumkin. Masalan, 2008-yil holatiga koʻra, xizmat koʻrsatish korxonalarida oʻrtacha ishchilar soni yiliga 5 million rublgacha boʻlgan pul aylanmasi bilan taxminan 10 kishini tashkil etadi .

• Eslatma: 2011-yil sentyabr holatiga koʻra, Yandex qidiruv natijalarida Moskvadagi TB manzillari soni bir yil ichida 375 dan 710 gacha koʻtarildi.

Tarjima agentliklari reytingini aniqlash ishlari olib boriladi. Turli ixtisoslikdagi kompaniyalar taqqoslanadi: ogʻzaki tarjimonlik byurolari notarial tarjima byurolari yoki tibbiy tarjima byurolari bilan taqqoslanadi. Biroq, aksariyat tarjima byurolari universaldir, shuning uchun taqqoslash oʻrinlidir, ammo sanoat reytinglari tanqidchilari kompaniyalar haqida maʼlumot yoʻqligi sababli bunday reytinglarni ob’ektiv deb hisoblash mumkin emas deya qarashadi. Rosstat maʼlumotlari asosida sotish statistikasi boʻlishi mumkin. Ammo Rosstat bunday maʼlumotlarni tarqatmaydi.

Tarjima agentliklarining eng muvaffaqiyatli reytingini jurnalist K.Dranchning (biror bir tarjima byurosi yoki ularning guruhi manfaatlarini himoya qilmaydigan mustaqil ekspert) loyihasi deb hisoblash mumkin. U 2011-yildan bir qator konferentsiyalarda TFR yoki UTIC kabi tarjima hamjamiyatining qoʻllanilishiga rozilik oladi.

Baʼzan TBni mulkchilik boʻyicha segmentatsiyalash qiyin: mustaqil TB yoki yirik kompaniyalar (Siemens) yoki oʻquv markazlaridagi TB, bunga sabab mustaqil TB koʻpincha yirik tashkilot uchun tarjima agentligi vazifasini bajaradi.

Isteʼmolchi bilan oʻzaro aloqada aniq segmentatsiya qilish juda qiyin degan qarashlar mavjud. Biroq, uchta asosiy segmentlarni keltirib oʻtsak:

• B2G (Business-to-Government) — biznes va davlat oʻrtasidagi munosabatlar . Ushbu segmentda tarjima agentligi davlat idoralari tomonidan talab qilinadigan har xil turdagi tarjimalar uchun javobgarlikni oʻz zimmasiga oladi. Ish haqi odatda past boʻladi, lekin davlat uchun ishlashning obroʻsi va davlatning ishonchliligi bu segmentni bir qator TB uchun jozibador qiladi. Moskva arbitraj sudi har bir sahifada 1800 belgidan iborat 2500 sahifali matnni tarjima qilishi kerak va xizmatlar uchun bozor narxining uch barobarini to‘lashga tayyor. Majburiy shart — bu tarjimani notarial tasdiqlash . Bundan tashqari, koʻrsatilgan miqdor kamaytiradigan shundoq ham past narxli barcha soliqlarni oʻz ichiga oladi.
  • Marketing katta ahamiyatga ega emas, faqat davlat idoralarining tarjima xizmatlari uchun soʻrovlarini diqqat bilan kuzatib borish muhimdir.
  • Katta va kichik shaharlarda joylashgan ofis istalgan joyda joylashgan boʻlishi mumkin.
• B2B (Business-to-Business) — tijorat tashkilotlari oʻrtasidagi munosabatlar.
  • Ular yirik kompaniyalarga xizmat koʻrsatadilar, bitta yirik loyihalarni amalga oshiradilar.
  • Ular ixtisoslashtirilgan nashrlar va maʼlumotnomalarda, sanoat koʻrgazmalari va biznes forumlarda reklama qilinadi.
  • Loyiha doirasida terminologiyani birlashtirishga asosiy eʼtibor qaratilada, bunga ham muharrirlar ishi, ham maxsus dasturiy taʼminotdan foydalanish orqali erishiladi. Toʻlov bank oʻtkazmasi orqali qabul qilinadi. Faoliyatning muhim elementi — bu katta hajmli shartnomalar tuzish. Loyihalarning davomiyligi oylar va yillar bilan hisoblanadi
  • Buyurtmalarning 50% gacha miqdori xitoy tiliga toʻgʻri keladi, boshqa tillar esa dunyoning iqtisodiy jihatdan rivojlangan mamlakatlari tillari bilan ifodalanadi. Tegishli xizmatlar ichida tartib kabi texnik ishlar ustunlik qiladi.
  • Bir million aholisi boʻlgan shaharlarda joylashgan boʻlsada, ofis chekka hududlarda joylashgan boʻlishi mumkin.
• B2C (Business-to-Customer) — tashkilot va isteʼmolchi oʻrtasidagi munosabatlar. Bir qator TB toʻgʻridan-toʻgʻri jamoatchilik bilan ishlaydi, matnlar va hujjatlarni „talab boʻyicha“ tarjima qilishni taʼminlaydi.
  • Marketingda tashqi reklama, varaqalar tarqatish va boshqalar muhim rol oʻynaydi.
  • Tarjimaning asosiy muammolari — tegishli nomlarning aniq transliteratsiyasi va sana, hujjat raqamlari kabi harf-raqamli maʼlumotlarni uzatish; notarius bilan muloqot qilish ham juda muhimdir. Buyurtmalar naqd pulda toʻlanadi. Shaxsiy shartnomalar tuzilmaydi. Buyurtmani qayta ishlash muddati, qoida tariqasida, bir necha kundan oshmaydi.
  • MDH mamlakatlari tillaridan tarjimalarning ulushi katta, boshqa tillar qatorida xitoy ham, turli Gʻarb va Sharq tillari, jumladan, rivojlanayotgan mamlakatlar tillari ham bor.
  • Katta va kichik shaharlarda joylashgan ofis shahar markazida yaxshi tashrif buyuradigan (oʻtish) joyda joylashgan.

Tarjima byurosining alohida turi, ayrim ekspertlarning fikriga koʻra, subpudratchi tarjima byurosidir . Bunday kompaniyalarning oʻziga xosligi shundaki, boshqa tarjimon kompaniyalar ular uchun buyurtmalar manbai boʻlib xizmat qiladi va ularga subpudratchilik tamoyillari asosida ishlaydi. Subpudratchi tarjima agentliklari asosan Moskvada joylashgan boʻlib, u yerda bunday tarjima byurolari deyarli har bir burchakda joylashgan va tarjima xizmatlarining narxi mintaqalarga qaraganda ancha pastroq. Moskvada, shuningdek, G‘arbiy Yevropa va Yaponiya tarjimon kompaniyalari buyurtmalari asosida ishlaydigan bir qator subpudratchi tarjimon byurolari mavjud. Bunday TB B2B segmentida ishlaydi, ammo reklamaning yoʻqligi (buyurtmalarni qidirish potensial mijozlar bilan elektron pochta orqali toʻgʻridan-toʻgʻri aloqalar oʻrnatish orqali amalga oshiriladi hamda ularning doirasi cheklangan hisoblanadi) va xizmat koʻrsatish doirasi kichik boʻlib: qoʻshimcha xizmatlarsiz faqat tarjima amalga oshiriladi. Bunday byurolarda ofisning joylashuvi ham hech qanday rol oʻynamaydi, chunki ish masofadan turib, tashrif buyuruvchilarni qabul qilmagan holda amalga oshiriladi. Ofis umuman boʻlmasligi ham mumkin, bu holda tarjima agentligining barcha xodimlari (aniqrogʻi, „tarjimonlar jamoasi“) uyidan masofaviy tarzda ishlaydi.

Xulosa qilib shuni taʼkidlash joizki, maʼlum mavzular, sanoat va tijorat faoliyatiga ixtisoslashtirilgan maxsus TBlar mavjud. Ushbu tarjima agentliklari har qanday mavzuni tarjima qilishga ixtisoslashgandirlar (masalan, oftalmologiya). Shu bilan birga, TB boshqaruvchilari faqatgina bir mavzuni tushunadigan tarjimonlar, muharrirlar va hatto menejerlarni tanlashga majbur. Qoida tariqasida, ular oʻz bilimlari boʻyicha tarjima qilishga tayyor boʻlgan faol mutaxassislardir. Bunday mutaxassislarning motivatsiyasi turlicha boʻlishi mumkin. Qoʻshimcha daromaddan boshlab, dissertatsiya uchun maʼlumot toʻplash bilan yakunlanadi.

Narx siyosati

Tarjimonlik byurosi tomonidan koʻrsatiladigan xizmatlarning narxi bir qator hususiyatlardan iborat.

• marketing xarajatlari (reklama, bozor tadqiqotlari va boshqalar) — xizmatlar narxidagi asosiy xarajatlar qismi.
• boshqaruv xarajatlari (menejerlarni taʼminoti, buxgalteriya hisobi (yoki autsorsing buxgalteriya firmasiga toʻlovlar) va boshqalar);
• tarjimon ish haqi
• texnologik xarajatlar (telefon aloqasi, Internet, dasturiy taʼminotni sotib olish xarajatlari);
• soliqlar (QQS, agar BP soddalashtirilgan soliq tizimida boʻlmasa, ish haqi soliqlari va boshqa soliqlar);
• matnda raqamlar, boʻshliqlar, teglar, takrorlar, tarjima xotirasi mavjudligi.

Sanoatdagi xizmatlar va ijrochilarning koʻpligi, ertami-kechmi, sanoatda tizimli inqirozni yuzaga keltirib chiqaradi, ortiqcha ishlab chiqarish inqirozini misol tariqasida keltirishimiz mumkin, bu muqarrar ravishda narxlar urushiga, sifatning pasayishiga va korxonalarning bankrotligiga olib kelishi hech gap emas. Tarjima sohasi ham bundan mustasno emas. Sifatning pasayishiga ish beruvchilarning kadrlar siyosati sabab boʻlmoqda. Arzon tarjimonlar izlashda sifat qurbon qilinadi. Masalan, Moskvadagi baʼzi tarjima agentliklarida tarjimonga har bir sahifa uchun atigi 90 rubl toʻlanadi.

Texnologik uskunalar

• Elektron lugʻatlar ;
• CAT Tools tizimlari;
• Biznes vazifalarini avtomatlashtirish vositalari, shu jumladan FTP fayl uzatish vositalari, CRM mijozlar bilan munosabatlarni boshqarish tizimlari, ERP korporativ resurslarni boshqarish tizimlari. Tarjima agentligini boshqarish tizimlariga misollar:
  • Informicus CRM . Tarjima agentligini boshqarish tizimi. Foydalanuvchilarning fikriga koʻra — tizim koʻproq ERP ga oʻxshash . U bir qator afzalliklarga ega: 1C bilan sinxronlash, algoritmlarning mantigʻi rus tarjima agentliklarining tajribasi asosida yaratilgan.
  • XTRF Polshada ishlab chiqarilgan ERP tizimi, 2010-yil iyul holatiga koʻra, Rossiya qonunchiligi standartlariga muvofiq ishlaydigan buxgalteriya dasturlari bilan sinxronizatsiya haqida maʼlumot yoʻq.
• Matnlar bilan ishlash uchun standart ofis toʻplamlari;
• Maxsus paketlar. Masalan: Adobe Creative Suite, AutoCAD ;
• Tarjimaning texnik vositalari;
• Tarjima agentliklari faoliyatini boshqarish uchun aloqa vositalari.

Texnik ishlanmalar

• Pio V universiteti: tarjimonlar uchun hamkorlik platformalari
• ProMT: Gibrid avtomatik tarjima tizimi bilan optimallashtirish
• KILGRAY: Qanday qilib tarjimada samaradorlikni oshirish va noyob echimlar yordamida muddatlarni qisqartirish mumkin
• Tilde: Oʻzingiz qiling: Bulutdagi tarjima!

Ijtimoiy faoliyat

Sanoat matbuoti

Birinchi tarjima jurnallari deb nomlanishi mumkin boʻlganlar:

• „Koʻpriklar“ jurnali (nashr qilingan R. Valent (Rossiya Tarjimonlar Ittifoqi));
• „Tarjima bozorida kim kim“ maʼlumotnomasi (Gildiya tarjima markazi) PI FS77-22296;
• „PereVesti“ gazetasi (TransLink) PI FS77-26315;
• „Egoist“ jurnali (EgoTranslating);
• Professional tarjima va axborotni boshqarish jurnali (Logrus);
• „Handmade“ jurnali (Neotech).

Yoshroqlari

• „Tillar doʻkoni“ soʻzma-soʻz boʻlmagan tarjimalar jurnali;
• „Tarjimon“ ilmiy-badiiy jurnali

Taʼlim dasturlari

2007-yilning 1-2 fevral kunlarida , Rossiya Davlat boshqaruvi akademiyasida „Zamonaviy avtomatlashtirish tizimlaridan foydalanish orqali tarjimon ishining samaradorligini oshirish“ konsalting seminari .

2007-yilning 25-26-sentyabr kunlari RAGSda „Tarjimon ishini avtomatlashtirishning zamonaviy tizimlari“ amaliy konferensiya-seminari boʻlib oʻtdi

Ijtimoiy faoliyat

Koʻpgina tarjima agentliklari xayriya markazlariga xayriya maqsadlarida muntazam ravishda hissa qoʻshadilar. Shu bilan birga „Mehribonlik tilida“ loyihasi alohida eʼtiborga loyiq bo‘lgan holda, uning doirasida yetim va nogiron bolalar uchun o‘nlab muassasalar qo‘llab-quvvatlanmoqda.

2013-yil sentabr oyida tarjima byurosi Rossiyada birinchi marta korporativ ijtimoiy mas’uliyatni yaxshilash bo‘yicha eng yirik hisoblangan xalqaro ixtiyoriy tashabbus bo‘lmish BMTning Global kelishuviga qo‘shildi. Bu Norma-TM nomli tarjima byurosi boʻlib, Global shartnomaning „Oʻnta tamoyili“ ni (inson huquqlari, mehnat munosabatlari, atrof-muhitni muhofaza qilish va korruptsiyaga qarshi kurash sohalarida) faol targʻib qilib, shu orqali yurtimizda madaniyatli mehnatni shakllantirishga oʻz hissasini qoʻshdi.

Yana qarang

Til studiyasi